در كتاب معانى الأخبار از امام صادق علیه السلام روايت آورده كه در تفسير آيه:

” يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا …” فرموده” اصبروا” يعنى در مصائب صبر كنيد،                     

” و صابروا” يعنى بر دشواريهاى فتنه صبر كنيد،” و رابطوا” يعنى بر اطاعت كسى كه بدو اقتدا مى‏كنيد استوار باشيد.

و در تفسير عياشى از آن جناب نقل كرده كه فرمود: يعنى تك تك شما بر دين خود صبر كنيد و دسته جمعى بر دفع دشمن صبر كنيد و با امام خود رابطه‏اى استوار داشته باشيد.

مؤلف قدس سره: قريب به اين معنا از طرق اهل سنت از رسول خدا (ص) نيز نقل شده است

و در كافى از امام صادق (ع) روايت آورده كه در معناى جمله اول فرموده:

” بر انجام واجبات صبر كنيد” و در معناى جمله دوم فرموده:” بر مصائب صبر كنيد"، و در معناى جمله سوم فرموده:” بر امامان خود صبر كنيد"، (يعنى اطاعت آنان را گردن نهيد)

و در مجمع البيان از على ع نقل كرده كه در معناى جمله سوم فرموده در نمازها مرابطه كنيد، فرمود: يعنى منتظر نماز باشيد، چون در آن هنگام مرابطه‏اى نبوده، (يعنى جنگى نبوده تا مسلمين مامور به مرابطه باشند)

و در الدر المنثور است كه ابن جرير و ابن حيان از جابر بن عبد اللَّه روايت كرده كه گفت: رسول خدا (ص) فرمود: آيا مى‏خواهيد شما را راهنمايى كنم به چيزى كه بوسيله آن خداى تعالى خطاها را محو مى‏كند، و آن را كفاره گناهان قرار مى‏دهد؟ مردم عرضه داشتند بله يا رسول اللَّه، فرمود: وضو را سير گرفتن در هنگامى كه از آن كراهت داريد. و گامهاى بسيار به سوى مساجد برداشتن. و انتظار نماز، بعد از نماز، رباط و وسيله پيوند هم همين است.

ترجمه الميزان، ج‏4، ص: 211

علی (ع) موقع نماز در برابر وجود مطلق و ازلیّت با دل پاک و توجّه تامّ می‌ایستاد و به راز و نیاز مشغول می‌شد. عبادت و پرستش او مانند اشخاص عادی نبود. خود آن حضرت فرماید:
«عده‌ای از مردم به امید نعمت بهشت خدا را عبادت می‌کنند و این عمل تاجران است. برخی هم از ترس عقوبت دوزخ او را پرستش می‌کنند و این عبادت بردگان است و گروهی نیز خدا را برای ادای شکر عبادت می‌کنند و این عبادت آزادگان است». بعد می‌فرماید:
«الهی ما عبدتک طمعاً للجنة و لا خوفاً من النار بل وجدتک مستحقاً للعبادة؛ خدایا! من تو را به طمع بهشت و یا ترس از جهنم عبادت نمی‌کنم، بلکه تو را مستحق و سزاوار پرستش یافتم».
بنا به قاعده‌ی روانشناسی هر فردی حتی هر جنبنده‌ای روی اصل حب ذات همیشه در فکر دفع ضرر و جلب منفعت است. تنها علی (ع) بود که بدون جلب نفع(بهشت) و دفع ضرر (دوزخ) صرفاً عبادت را به خاطر خداوند به جا می‌آورد.
علی (ع) به مرحله‌ی نهایی یقین رسیده بود؛ یقینی که بالاتر از آن را نمی‌توان پیدا نمود.
علی (ع) می‌فرمود:
«لو کشف الغطا ما ازددت یقینا؛ اگر پرده برداشته شود یقین علی به اندازه‌ی خردلی زیاد نمی‌شود».
علی (ع) خود را مانند موجی در اقیانوس حقیقت مستغرق ساخته بود. فکر و ذکر و حرکات و سکنات او همه از حقیقت خواهی وی حکایت می‌کرد.
علی (ع) در تزکیه و تهذیب نفس و سیر مراتب کمالی وجود بی نظیر بود. لوح ضمیرش چون جام جهان نما بود. او به هر چه نگاه می‌کرد خدا را می‌دید؛ چنانکه فرمود:
«ما رایت شیئاً الا رأیت الله قبله و معه و بعده؛ چیزی را ندیدم مگر اینکه خدا را قبل از آن و با آن و بعد از آن مشاهده کردم».
علی (ع) می‌فرمود: «لم اعبد ربالم اره؛ عبادت نکردم به خدایی که او را ندیده باشم».
پرسیدند: «یا علی! چگونه خدا را می‌توان دید؟» فرمود: «با چشم حقیقت خواهی و اخلاص، نه با دیده‌ی ظاهری».
علی (ع) در مقابل عظمت خدا و مبدأ هستی خود را ملزم به خضوع و خشوع می‌دید. مناجاتهای او با شیواترین کلمات این معنیرا می‌رساند.
دعای کمیل که آن حضرت به یکی از اصحاب خود (کمیل بن زیاد) تعلیم فرمود، یکی از شاهکارهای روح بلند و ایمان قوی و یقین ثابت علی (ع) است که از ملکوت اعلی و جهان نامرئی صورت گرفته و آن معانی عالی و بدیع در قالب الفاظی شیوا و عباراتی کاملاً رسا ریخته شده است.
گاهی در برابر رحمت واسعه‌ی معشوق حقیقی سر تاپا امید گشته و زمانی قدرت و جبروت حق چنان بیم و هراسی در دل او افکنده است که بی اختیار به حالت تذلّل و خشوع افتاده است.
سوز و گداز، بیم و امید، توجه و خلوص، وعده و وعید، زیبایی الفاظ و رسایی عبارات که در این دعا به کار رفته است، پرده‌های فراوانی را که میان حق و خلق است برطرف می‌کند.
این مناجات دل آدمی را می‌رباید و آفریدگار را در نظر انسان حاضر و ناظر قرار می‌دهد و شخص را بیدل و از خود بی خبر کرده و او را شیدا و شیفته و مجذوب و آشفته می‌سازد.
دعای صباح و سایر مناجات آن حضرت نیز در نوبه‌ی خود مراتب خضوع و خشوع وی را در برابر جلال و شکوه خداوندی آشکار می‌سازد. برای مثال مناجات زیر که منسوب به آن حضرت است نوشته می‌شود:
لک الحمد یا ذاالجود و المجد و العلی
تبارکت تعطی من تشأ و تمنع
الهی و خلاقی و حرزی و موئلی
الیک لدی الاعسار و الیسر افزع
الهی لئن جلت وجمت خطیتی
فعفوک عن ذنبی اجل و اوسع
الهی‌تری حالی و فقری و فاقتی
وانت مناجاتی الخفیة تسمع
الهی اذا لم تعف عن غیر محسن
فمن لمسئ بالهوی یتمتع .

ایمان و عبادت علی ( علیه السلام ) - روزنامه جمهوری اسلامی

مسأله امامت در مكتب شيعه كلامي است نه فقهي زيرا مسأله‏اي كه موضوع آن صفت يا فعل خداست كلامي است و مسأله‏اي كه موضوع آن فعل مكلف است فقهي. در مذهب شيعه نصب امام و تعيين آن فعل خداوند است. لذا كلامي و از اصول در مقابل فروع به شمار مي‏رود. هرچند پذيرش آن بر مردم واجب است و از اين منظر فقهي است چنانچه خواهد آمد.

غرض آنكه:

1. آنچه به ذات اقدس الهي، صفات و افعال او مربوط مي‏شود (اصول دين يا مذهب).

2. اموري كه به اعمال و تكاليف انسان باز مي‏گردد (فروع دين).

تعيين حدود و ثغور افعال الهي در قلمرو علم كلام و بحث از حدود، شرايط، كيفيات، موانع، مقارنات و سائر مسائل افعال انسان در حوزه علوم فقه، اخلاق و حقوق است.

امامت از مسائل كلامي و اصول دين به شمار مي‏آيد؛ امّا ديگران آن را از مسائل فقهي و جزو فروع مي‏شمارند. آنان لزوم عصمت امام را باور نداشته و او را چونان رهبران عادي مي‏دانند كه منصب خويش را از انتخاب مردم به دست مي‏آورد نه از نصب الهي، از اين‏رو آن را از اصول ندانسته و در فقه از امامت گفت‏وگو مي‏كنند و اگر در علم كلام از امامت سخن مي‏گويند، براي نفي كلامي بودن آن است.

در اعتقاد راسخ اماميه، اداره امور جامعه از وظايف نازل و ضعيف امام است و برخلاف پندار باطل آناني كه امامت را فقط رياست، مديريت و تدبير جامعه معرفي مي‏كنند، امام شخصيتي ارزشمند است كه وجود ناسوتي‏اش نيازهاي والاي جامعه بشر را تأمين مي‏كند و وجود ملكوتي‏اش فرشتگان عالم مثال و ملكوت را راه مي‏نمايد و وجود جبروتي‏اش حاملان عرش و سكان ملأ اعلا را به كمال لايقشان دعوت مي‏كند و هم كارهاي برتر و والاتري را بر عهده دارد.

كلامي بودن امامت يعني تعيين امام بر عهده خدا و از افعال اوست، [زيرا] امام نه تنها بايد در ايفاي وظيفه امامت و اعلام و اِخبار احكام الهي و تشريح و تبيين آن دچار خلاف، غفلت، سهو و نسيان نشود بلكه در اعمال و وظايف فردي نيز گرفتار خلاف نگردد؛ نه گِرد گناه بگردد و نه گَرد معصيت چهره جان او را آلوده كند و بالاتر، نه تنها دستش به گناه دراز نشود و تصميم آن در دلش نگذرد بلكه انديشه‏اش نيز از خطا و اشتباه مصون و محفوظ باشد و اين همان مقام والاي عصمت است كه جزو اسرار نهاني و نهايي انسان كامل و نيز از شرايط نبوت و امامت شمرده مي‏شود. چنين كسي مي‏تواند همه اسرار جهان را به تعليم الهي بفهمد و امور سعادت بخش بشر را درست ادراك كند و باطن اشياء و اشخاص را به اذن خدا و بي‏ اشتباه بنگرد.

اين كار را كه از ملكات راسخ انسان كامل است، هيچ كس جز ذات اقدس الهي و آن كه خدا بخواهد، تشخيص نمي‏دهد، به همين دليل نصب و تعيين امام تنها بر عهده خداي عالم به غيب است. قرآن كريم نيز در جريان آزمايش خليل حق، حضرت ابراهيم (عليه‌السلام) امامت را عهد خدا خوانده: (لايَنالُ عَهدِي الظّلِمين)و تعيين و نصب امام را به خدا نسبت داده است: (قالَ اِنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ اِماما).

«ظلم» هر گونه خلاف را شامل مي‏شود و خداي سبحان ظالم بودن و ارتكاب كوچك‏ترين خلاف را مانع رسيدن عهد ولايت و مقام والاي نبوت و امامت به او مي‏داند: (لايَنالُ عَهدِي الظّلِمين)، بنابراين عصمت (يعني مصونيت از خطا و خطيئه) شرط اساسي چنين مقامي است و تشخيص و تعيين معصوم و نصب او در اين جايگاه از افعال الهي و اصول دين، در نتيجه جزو مسائل كلامي است.

به زعم ديگران كه عصمت را براي امام شرط نمي‏دانند، چيزي به نام امامت الهي معني ندارد. آنان عرش امامت الهي را به فرش خلافت بشري تنزل دادند و خلافت را فقط مديريت مادّي جامعه پنداشتند و از امام و امامت به خليفه و خلافت تعبير كردند، در نتيجه او را چونان ساير رهبران عادي پنداشتند كه با انتخاب مردم به رسميت مي‏رسد و بر اين باورند كه زير سقف سقيفه بني‏ساعده هم مي‏توان او را برگزيد و ضرورتي در نصب و تعيين الهي در غدير و مانند آن نيست.

چهره فقهي امامت

با وجود كلامي بودن مسئله امامت، در برخي روايات از همين مسئله در رديف فروع دين ياد شده است. رازش اين است كه امامت و ولايت دو چهره دارد: كلامي و فقهي؛ به اعتبار بُعد فقهي‏اش كنار نماز، روزه، حج، جهاد، زكات و مانند اينها قرار مي‏گيرد كه همه از اركان فروع دين شمرده مي‏شوند.

به ديگر سخن، آن بخش از مسئله امامت كه عهده‏دار مسئله نصب و مشروعيت است به فعل خداي سبحان باز مي‏گردد، جزو اصول دين است و علم كلام عهده‏دار آن است؛ لكن چون پذيرش امام معصوم و اطاعت از رهبري او بر مردم واجب است تولّي، همانند نماز و روزه و زكات و حج و جهاد مسئله‏اي فقهي است. بنابراين پذيرش امام معصوم نيز همانند نماز از واجبات فرعي و فقهي است.

مرز انديشه شيعي از صاحبان ديگر انديشه‏ها در اين محور از يكديگر جدا مي‏شود، زيرا بر اساس مكتب نصب، حكومت بر محور شايسته سالاري (عصمت) بنا مي‏شود و شايستگان بر اريكه قدرت مي‏نشينند و به امر و نصب الهي عهده‏دار اين مقام و مسئوليت مي‏شوند؛ ولي بر پايه بينش ديگران، بسا كه شايستگان گوشه‏نشين شوند، چنان كه نمونه آن را به حسب ظاهر و ديد خود در نظام ليبرال دموكراسي غرب مشاهده مي‏كنيم.

اينان اهل نظرند نه بصر هر بيننده‏اي صاحب بصيرت نيست. اهل نظر شايد زياد باشند؛ اما صاحبان بصر اندك‏اند. خداي سبحان به پيامبر محبوبش درباره اهل نظر فاقد بصيرت مي‏فرمايد كه عده‏اي تو را مي‏نگرند ولي نمي‏بينند. اينان فقط مشخصات ظاهري و حسب و نسب تو را مي‏دانند و از كلامت جز ظاهر آن را نمي‏فهمند: (وتَرهُم يَنظُرونَ اِلَيكَ وهُم لايُبصِرون).

در مسئله امامت و ولايت نيز برخي اهل نظرند نه بصر: آنان كه پس از رحلت نبي مكرم اسلام‏ صلي الله عليه و آله و سلم زير سقف سقيفه بني ساعده مشكل نيابت را به زعم آفل خود حل كردند و كسي را كه هرگز با «منوب عنه» خود يعني پيامبر خدا سنخيتي نداشت به جاي ايشان نشانيدند، اهل نظر بودند؛ نه اهل بصر تا منوب عنه را بشناسند،درنتيجه نايب وي را تشخيص دهند. آنها نه نيابت را دريافتند و نه منوب عنه را شناختند.

 الف: عجز شيطان از اغواى آنها

ب: قدرت بر ستايش ذات مقدس الهى بدانسان كه شايسته اوست‏

طبق آيات قرآن اين دسته داراى آثار و خصوصياتى مختصّ بخود خواهند بود:

اوّلًا شيطان و نفس اماره به آنها دسترسى ندارد، و از آنها كاملا مأيوس است، و نمى‏تواند باندازه سر سوزنى در دل آنها رخنه نموده و اثرى بگذارد.

 «وَ لَأغوِيَنَّهُم أجمَعِينَ إلَّا عِبَادَكَ مِنهُمُ المُخلَصِينَ» (حجر/40)

 «قَالَ فَبعِزَّتِكَ لَأغوِيَنَّهُم أجمَعِينَ ألَّا عِبَادَكَ مِنهُمُ المُخلَصِينَ» (ص /83)

خود شيطان در اين حال اعتراف دارد كه عاجزتر از آنستكه بتواند آنان را از راه منحرف بنمايد، چون دل آنها محل خدا شده، و معلومست كه شيطان قدرت غلبه و استيلا بر جايگاه خدا را ندارد.

اين چنين افراد دائماً در حرم خدا مصون و محفوظ از هر گناه فعلى و قولى و فكرى و قلبى و سرّى، و نيز خالى از هر گونه خطا و اشتباه بوده، فعل آنان فعل حقّ، زبان آنان زبان حق، چشم آنان چشم حق، گوش آنان گوش حق، و بالأخره تمام كانون وجودى آنان متعلق بحضرت حقّ و خانه قلب و سرّ آنان در بسته به تسليم خداى منان داده شده است.

و معلومست كه واردات قلبّيه آنان بإذن حق، بامر حق بوده، آنچه را كه ضمير آنان از عوالم بالا تلقّى كند خواه بطور وحى و تشريع شريعت باشد، خواه بعنوان ادراك مطالب كليه و علوم حقيقّيه، و اطّلاع بر اسرار و مغيبات كه شأن امام و اولياى خداست؛ در هر حال قلب آنان معصوم و عارى از هر گونه گناه و خطائى خواهد بود.

و ثانياً چون فكر و سرّ آنان وسيع شده، و آنان از تمام مراحل هستى عبور نموده و متحقِّق بذات حق شده‏اند، لذا مى‏توانند خدا را چنانكه شايد و بايد حمد و ستايش كنند، ستايشى كه لايق ذات مقدّس اوست.

 «سُبحَانَ اللهِ عَمَّا يَصِفُونَ ألّا عَبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ» (صافات/160)                    

چون هر موجودى كه بخواهد خدا را حمد كند به اندازه استعداد و ظرفيّت و بقدر فكر خود و علم خود حضرت معبود را مى‏ستايد.

حضرت حق بالاتر از مقدار و اندازه علم و ظرفيّت وجودى اوست، لذا هيچ موجودى نمى‏تواند آنطور كه بايد خدا را حمد كند، و لذا با ستايش بايد تسبيح را توأم نمود، يعنى در عين آنكه تو را حمد مى‏كنيم و بتمام مراتب جمال و كمال مى‏ستائيم، تو را منّزه و مقدّس و پاكتر از اين مى‏دانيم كه اين ستايش ما سزاوار مقام عز و جلال و عظمت تو باشد

. سُبحَانَ ربِّى الأعلَى و بحمدِه- سُبحَان ربِّى العظيمِ و بحَمده- «وَ يُسَبِّحُ الرَعدُ بحَمدِهِ وَ المَلآئِكَةُ مِن خِيفَتِهِ» 0رعد/13)

رعد آسمان و فرشتگان، از خوف خدا و كوچكى آنان در برابر عظمت آن حضرت پيوسته با ستايش خود، تسبيح و تنزيه مى‏كنند.

 «وَ إن مِن شَى‏ءٍ إلَّا يُسَبِّحُ بحَمدِهِ وَ لكِن لَا تَفقَهُونَ تَسبيحَهُم» (اسراء/44)

تمام موجودات بدون استثناء با ستايش و تمجيد خود، اعتراف بعدم وصول حمد و ستايش، بساحت قدس او را دارند، و لذا با حمد خود تنزيه و تقديس نموده، ذات مقدس او را از اين گونه ستايشها بالاتر و منزه‏تر مى‏ستايند.

اما بندگان مخلَص خدا كه هيچ جنبه هستى بخود در آنها مشهود نيست، بلكه هستى آنان هستى حقّ شده است، و قلب آنان عرش و كرسى آن حضرت است، آنان مى‏تواند خدا را چنانكه شايد بستايند و در حقيقت خدا ستاينده خود بوده است.

و اين تقريب منافاتى با جمله ما عرفناكَ حقَّ مَعرفتِكَ ندارد، زيرا مفاد اين جمله، عرض ذلّ و فقر در عالم امكان و كثرت است، و مفاد سُبحَانَ اللهِ عَمَّا يَصِفُونَ إلَّا عَبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ، تحقّق فناى حقيقى در تمام مراتب اسماء و صفات و ذات حضرت احديت است كه در آن مقام فناى مطلق، مختصر شائبه هستى و اظهار أنانيّت نمودن، كفر و شرك بوده و از ساحت اخلاص مخلَصين بسى دور است.

ج: معافيت از سؤال و حساب و حشر و عرض و كتاب و ميزان‏

و ثالثاً براى آنان مؤاخذه و بازخواستى نيست، و سؤال و كتابى ندارند.

سؤال قبر، و نكير و منكر، و حشر و عَرْض، و كتاب و ميزان، و صراط براى آنان نيست‏

 «فَإنَّهُم لَمُحضَرُونَ إلّا عِبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ» (صافات/128)

تمام افراد انسان در پيشگاه عدل خدا حاضر شوند و مورد عرض و سؤال قرار گيرند، مگر بندگان مخلَص خدا كه آنها از سؤال و عرض، بسبب مجاهدات نفسانى و اخلاص در عمل و قول و فكر و سِرّ از محل مؤاخذه و سؤال عبور نموده و در جايگاه والاى مخلَصين در حرم خدا وارد شده و در آنجا آرميده‏اند.

و در حقيقت، موجودى كه وجود خود را تسليم نموده و چيزى براى او نمانده است، ديگر چگونه حضور يابد، و مورد سؤال واقع شود.

سؤال و كتاب براى كسانى است كه در آنها شوائبى از ربوبيت بوده، و اعمالى طبق اين شوائب از آنها سر زده است، ولى آنكه در او غير از حقيقت عبوديّتِ محضه چيزى نمانده است، و تمام مراتب وجودى او بأعلى الكلمه ندا بر فقر و نياز و ذلّ عبودّيت مى‏نمايد، چگونه حضور و سؤال درباره او متصور است.

اين بندگان مرگ ندارند و هميشه بحيات حق زنده و جاويدند، چون وجه الله شده، و نماينده و نشان دهنده خدايند، و معلومست كه هلاكت و بوار در مراحلى است كه هستى، غير هستى حق و غير وجه او باشد.

 «وَ يَومَ يُنفَخُ فِى الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِى السَمَوَاتِ وَ مَن فِى الأرضِ إلّا مَن شَآءَ اللهُ»(نمل/87)

 «وَ نُفِخَ فِى الصُورِ فَصَعِقَ مَن فِى السَمَوَاتِ وَ مَن فِى الأرضِ إلّا مَن شَآءَ اللهُ»(زمر/68)

وقتيكه در صور دميده شود تمام موجوداتيكه در زمين و آسمانند، از شدت ترس و وحشت هلاك مى‏شوند، مگر افرادى را كه خدا بخواهد.

در اين دو آيه ملاحظه مى‏شود كه خداوند يكدسته را استثناء نموده است: آنهائيكه مورد مشيّت خدا واقع شده، و خدا نمى‏خواهد هلاك شوند براى آنان ترس و هلاكتى نيست.

از طرف ديگر مى‏بينيم كه خداوند مى‏فرمايد تمام موجودات غير از وجه خدا همه و همه بدون استثناء هلاك خواهند شد.

 «كُلُّ شَى‏ءٍ هَالِكٌ إلّا وَجهَهُ» (قصص/88)

 «كُلُّ مَن عَلَيهَا فَانٍ وَ يَبقَى وَجهُ رَبِّكَ ذُو الجَلالِ وَ الإكرَامِ»(الرحمن/27)

تمام موجوداتيكه در روى زمين زيست مى‏كنند فانى و هلاك شونده‏اند، مگر وجه الله كه در آن فنا و زوالى نيست

از ملاحظه اين دو آيه با دو آيه سابق الذكر بدست مى‏آيد كه همان افرادى را كه خدا مى‏خواهد، و بواسطه نفخ در صور نمى‏ميرند، كسانى هستند كه وجه الله شده و نمايش دهنده خدا به تمام معنى گشته‏اند، يعنى اولياى خدا و مقرّبين درگاه او مرگ ندارند.

و با انضمام اين نتيجه به آيه سابق كه فرمود: «فَإنَّهُم لَمُحضَرُونَ إلّا عِبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ»، استفاده مى‏شود كه بندگان مخلَص خدا نه سؤال و كتابى دارند، و نه مرگ و انعدامى، بلكه پيوسته آنها بحيات حّق أبدا سرمداً زنده خواهند بود.

د: پاداش و جزاى مخلَصين در مقابل عمل نبوده و بيحد و حصر است‏

رابعا خداوند علىّ أعلى، براى بندگان مخلَص خود جزائى محدود و معين قرار نداده است، چون هر چه از بهشت و نعمتهاى بهشتى به آنها بدهد، كمتر از مقام و منزلت آنهاست، بلكه جزاى آنها خود ذات أحديت و مشاهده انوار جمال اوست و بس.

 «وَ مَا تُجزَونَ ألّا مَا كُنتُم تَعمَلُونَ إلّا عِبَادَ اللهِ المُخلَصِينَ»(صافات/40)

مزد و جزاى آنها بيحد و بى‏حساب بوده، چون آنها از نفس و عالم مقدار عبور كرده و به درياى عظمت و جلال رسيده‏اند، لذا نفس تحقق در آن مقام جزاى لا متناهى و بى عدّ و حدّ آنان خواهد بود.

بارى از اين آياتى كه درباره مخلَصين و مقام و منزلت آنان ذكر شد، استفاده ميشود كه مخلَصين از بندگان خدا من جميع الوجوه غير از ساير بندگانند، آنان مصون بصيانت حضرت ذو الجلال بوده، و هيچ آفتى از گناه و معصيت كه لازمه سيطره شيطان و نفس اماره است در آنها نيست.

و اين معنى عصمت از گناه است كه خداوند در قرآن مجيد مى‏فرمايد: ما كه حضرت يوسف را از ابتلاى بگناه با زليخا حفظ كرديم، بعلّت آن بود كه او از  بندگان مخلَصين ما بود

 «كَذَلِكَ لِنَصرِفَ عَنهُ السُوءَ وَ الفَحشَآءَ إنَّهُ مِن عِبَادِنَا المُخلَصِينَ»(یوسف/24)

پس هر كه به مقام و مرتبه مخلَصين برسد، از هر گونه زشتى و منكرى در حفظ و امان الهى است، و علاوه چون حيات آنها حيات حقّ شده و از عالم مقدار عبور كرده‏اند، و خواطر مغيّره و مبدّله نفس ديگر در آنها وجود ندارد، بنابراين در تلقى معارف الهيّه و علوم كليّه و حفظ و تبليغ و تحويل نيز داراى مقام عصمت، و مصون بصيانت حضرت احدّيت خواهند بود.

امام ‏شناسى، جلد1 ، ص: 49

 «فَمَن كَانَ يَرجُوا لِقَآءَ رَبِّهِ فَليَعمَل عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا يُشرِك بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أحَدًا» (کهف/110)

در هر قدمى كه بر مى‏دارد از تسويلات نفس و تزيينات ابليس روى گردانيده، دل بخداى خود بسپارد و خواطر شيطانى را از ضمير خود بدور ريخته، نفس متحرّك و موّاج و مضطرب خود را بياد خدا آرام كند.

اين عمل احتياج به مجاهده دارد، مجاهده با نفس و رسيدن بمنزل اخلاص، تا از مخلِصين گردد، و در تمام كارها از عبادت و غير آن در هيچ چيز غير خدا را منظور و مقصود خود نداند، و صرفاً كردارش خالصاً لوجهه الكريم بوده باشد.

چون انسان در هيچ حال از تهاجم افكار و خيالات وارده در قلب خالى نيست، حتّى در حال سكوت و استراحت، خواطر بدون اختيار مانند سيل به دل انسان هجوم مى‏آورند، و حتّى در حال خواب، خواطر از انسان دست برنمى‏دارند؛

لذا براى سكون و آرامش دل بايد با ذكر خدا و مجاهده بسيار قوى در مقابل هجوم خاطرات مقاومت نمود، و دل را از دستبرد آنان محفوظ نگاهداشت، و در هر لحظه از منويّات شخصى دست برداشت، و اختيار و رضاى حضرت بارى تعالى را بر رضا و اختيار خود ترجيح داد.

اگر انسان به يارى و توفيق خدا در اين مرحله ايستادگى بنمايد، و مجاهده خود را ادامه بدهد كم كم همه مراتب شخصيّت طلبى و استكبار و استقلال منشى او خداحافظى نموده و ميروند، و ذلّ عبودّيت نسبت به ساحت حضرت معبود و روح خدا طلبى و نياز و فقر بدرگاه او جانشين آن مى‏گردد.

از خود پرستى برون رفته خدا پرست مى‏گردد و حقيقت عبوديت را در خود ملاحظه و مشاهده مى‏كند، قلب او آرام مى‏گيرد، و از نوسان و حركت مى‏ايستد، و از اضطراب و آشفتگى به اطمينان و سكون رهبرى مى‏شود؛ وجودش و سرّش پاك و پاكيزه مى‏گردد و خواطر شيطانى ديگر بدو راه پيدا نمى‏كند، و ساير خواطر با اجازه او بدرون دل راه مى‏يابند، و بدون اجازه، حق ورود ندارند چون دل در اين هنگام بتمام معنى الكلمه پاكيزه شده و صيقلى بصيقل محبّت و عبودّيت شده است، لذا جمال و انوار الهى در او مشهود، و آئينه تمام نماى ذات و اسماء و صفات حضرت معبود مى‏گردد، و اين مقام مخلَصين است كه بسيار مقامى والا و ارجمند است.

امام‏ شناسى، جلد1 ، ص: 45