امیر المومنین علی علیه السلام:

من وضع نفسه مواضع التهمه فلايلومن من أساء به الظن.

كسى كه خود را در معرض بد نامى و جايگاه تهمت قرار مى‏دهد،نبايد كسى را كه به او گمان بد مى‏برد، ملامت كند.

شرح:

يكى از دستورهاى اسلامى اين است كه: مسلمان مؤمن نبايد فقط به اين كه كار بد نمى‏ كند و حرف بد نمى‏ زند، راضى و خشنود باشد. بلكه بايد از شنيدن حرف بد و ديدن كار بد نيز خوددارى كند. يعنى اگر در مكانى، عده ‏اى، سخنان را بشنود. يا اگر در جايى كارهاى گناه آلود انجام شود، نبايد در آنجا درنگ كند.
امام عليه ‏السلام نيز، بر اساس همين دستور اسلامى، شيعيان خود را راهنمايى فرموده است. طبق فرمايش امام (ع): مسلمان مؤمن، نبايد به جاهايى برود، كه در آنها، كارهاى زشت و گناه آلود انجام مى‏ گيرد. مثلا هرگز نبايد به قمارخانه يا مشروب فروشى برود. زيرا با رفتن به چنين مكانهايى، به جايگاه تهمت قدم مى‏نهد و خود را در معرض بد نامى قرار مى‏ دهد. يعنى هر چند هم كه خود او، اهل قمار و مشروب نباشد، وقتى در چنان مكانهايى ديده شود، مورد بد گمانى قرار خواهد گرفت. و ديگران كه از باطن او خبر ندارند، ممكن است تصور كنند كه او نيز اهل قمار و مشروب است و به اين ترتيب، به او تهمت قمار بازى و ميگسارى بزنند.
روشن است كه اگر چنين وضعى پيش بيايد، كسى كه مورد تهمت قرار گرفته، نبايد كسانى را كه به او بد گمان شده و تهمت زده‏اند، ملامت كند. زيرا، تقصير از خود اوست، كه با قدم گذاشتن به چنان مكانهايى، در دل ديگران، نسبت به خود بد گمانى ايجاد كرده است.

در شناخت مسائل دینی و اجتماعی باید از لایه‎های سطحی عبور و به لایه‎ها و سطوح زیرین دست پیدا کرد.تاکید بر قشر و پوسته‎ی موضوعات دینی و اجتماعی راهکار مناسبی برای شناخت فهم مناسب آن‎ها نمی‎باشد. البته باید توجه کرد از لوازم مهم و مناسب تقویت معرفت دینی و سیاسی،تدبر و انس باقرآن و ادعیه مأثوره،توجه به زندگی و رفتار دینی و اجتماعی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و ژرف اندیشی در تاریخ گذشته‎ی ایران و جهان می‌باشد.ناگفته نماند که گفت و گوی منطقی و انتقادی با افراد مجرب و با انصاف همراه با خوانش جدی آثار مفید و خالی از تعصب گروه گرایی نیز می‌تواند شرایط لازم را برای ارتقاء شناخت انسان فراهم نماید.

 5 توصیه برای بالا رفتن آگاهی تحلیل گر:

1. تعمیق معرفت دینی به وسیله‎ی انس با قرآن کریم

2. مطالعه دقیق زندگانی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)

3. مطالعه تاریخ معاصر

4. مطالعه تاریخ غرب

5. خواندن آثار خوب و گفت و گو با اهل تجربه و انسان‎های معتمد

?کتاب روش تحلیل سیاسی (مجموعه بیانات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای درباره مهارت ها و فنون تحلیل سیاسی)، ص 20

یاد آوری

در اين زمينه دو مكتب و نظريه وجود دارد: 1 ـ مكتب ماكياولي 2 ـ مكتب و نظريه سياستمداران طرفدار اخلاق و فضيلت

طرفداران مكتب سياسي ماكياولي هر گونه دروغ و وعده هاي پوچ را به هنگام انتخابات و در راه رسيدن به قدرت مجاز مي دانند و پس از رسيدن به قدرت، خود را پاي بند وعده هاي خود به ملّت و مردم نمي دانند. «تاليران»، يك سياستمدار مشهور فرانسوي گفته بود: «در عمر سياسي خود چهارده بار قسم خوردم و در دوران اجرايي، هيچ يك از آن ها را به ياد نياوردم! و آن حرف ها و قسم ها در واقع مثل بليط تئائر است كه براي ورود به سالن تئاتر نشان داده مي شود. امّا بين آن بليط و آنچه در سالن به اجرا در مي آيد، هيچ ارتباطي وجود ندارد!»

يكي ديگر از سياستمداران مكتب ماكياولي به نام «اوسكار وايلد» در تعريف روش سياست و سياستمداري مي گويد: «سياست نه علم مي خواهد نه استعداد، رجل سياسي فقط كافي است وقيح و پررو باشد و بس!»

مكتب طرفداران اخلاق و فضيلت در سياست

طرفداران و پيروان اين مكتب درست در برابر مكتب اوّل، طرفدار پايبندي سياستمداران و زمامداران به اخلاق و فضيلت در سياستمداري و كشورداري هستند. «زنون»كهن ترين فيلسوف اين مكتب در اين باره مي گويد: «نفس آدم بايد مانند دژ استوار تسخيرناپذير باشد و روح او از هر گونه آلودگي دور باشد.» «اپيكت»، «مارك اورل» و «كنفوسيوس» از رهبران بزرگ مكتب فضيلت در سياست بوده اند.

در قرن ما «مهاتما گاندي» برجسته ترين رهبر اين مكتب بود. اساس سياست او بر «انضباط اخلاقي» نهاده شده بود. وي در اين باره مي گويد: «نهضت ما، تهذيب نفس است ولي بعضي ها مي گويند: اخلاق ربطي به سياست ندارد. طهارت نفس قدم اوّل خدمت به بشريّت است. خدمت واقعي جز اين نيست.» «جواهر لعل نهرو»، شاگر برجسته ي او مي گويد: «گاندي كسي بود كه با روحاني كردن سياست، توانست به اين همه پيروزي برسد.» خود نهرو مي گويد: «قدرت واقعي در نيروي جهاني و مادّي نيست. بلكه در غلبه بر تمايلات و شهوات خويش است. پروفسور لسگي فيلسوف انگليسي مي گويد: «سياست، بخشي از اخلاق است.»

شهیدمظلوم بهشتی:

ارزشها را بشناس و اشخاص را باارزشها

بسنج؛حمایتها باید از ارزشها باشد، اول

ارزشها،بعداشخاص،نه اول اشخاص بعد

ارزشها…