فلسفه دعا و نیایش
هدف از آفرینش انسانعبادت است : ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ، و هدف از عبادت تقواست : لعلکم تتقون و هدف از تقوا فلاح و رستگاری می باشد : و اولئک هم المفلحون .
علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان می فرماید : هر عبادتی دعاست ، و با توجه به کلام نورانی خداوند که فرمود : و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون باید گفت : دعا هدف خلقت است .
دعا از یک نظر عملی مستقل ، عبادتی بذاته مطلوب و از گرانسنگ ترین پرستش هاست ، که از آن به مخ العبادة یعنی مغز عبادت و پرستش تعبیر شده است ؛ و از نظر دیگر ، وسیله بر آمدن خواسته ها ، سبب رسیدن به هدف ها و دارای آثار و ثمرات و نتایج فراوانیست .
دعا حالت انس و الفت روح و دل باذات اقدس باری تعالی و حصول آرامش و سکون برای نفس است ؛ همانند مشتاقی که دوست خود را یافته ، از دیدارش خوشحال و از سخنانش لذت می برد ، مشکلاتش را با کمال احتیاط در میان گذارده ، پرده از رازهای دل بر می دارد ، آرزوهایش را مطرح می سازد و برای انجامش از وی یاری می طلبد ، از دیدارش خوشوقت و از گفت و گویش خرسند می گردد . غبار غفلت از چهره ی جسم و زدوده ، حجاب ما و من را کنار می زند ، دیده دل به محبوب و معشوق می دوزد و در انتظار مهر و انعامش می نشیند .
دعا سبب می شود که انسان نعمت ها را از او ببیند و به او عشق بورزد و رابطه ی عاطفی او از این طریق با ساحت مقدسش محکم و استوار گردد؛ چون انسان خود را محتاج و نیازمند و مرهون نعمت های خدا می بیند ، موظف به اطاعت فرمانش می شود ، و چون می داند استجابت این دعا مطلق و بی قید و شرط نیست ، بلکه خلوص نیت و صفای دل و دوری از گناه و برآوردن خواسته های نیازمندان و مستمندان از آداب و شرایط آن است ، خودسازی می کند و در طریق تربیت و آموزش خویشتن گام بر می دارد .
دعا سبب ندامت و پشیمانی از نافرمانی ها و وسیله ی عروض حالت انفعال و شرمندگی در درون دعا کننده است ؛ زیرا هر چه انسان با خدای خویش بیشتر انس و الفت بگیرد ، به او نزدیک تر می شود و بیشتر خواهد کوشید که در انجام وظایف بندگی و پیروی از فرمان های الهی آماده تر باشد و عملی بر خلاف رضا و خشنودی او انجام ندهد و از آنچه داده، پشیمان گردد؛ و هر چه دعا و توجه بیشتر باشد ، حالت ندامت شدیدتر و افزون تر می شود . حصول این حالت ، خود حقیقت توبه است ؛ چه آنکه جز ندامت و پشیمانی و شرمندگی چیز دیگری نیست . این توبه وسیله ی آمرزش هر گناهیست که شخص از ارتکاب آن پشیمان گشته است .
دعا شجاعت بخش ، تحریک آور به سوی انقلاب ، عامل پیدایش دوستی و محبت در دل ها نسبت به خدا و دوستان او وموجب به وجود آمدن و کینه نسبت به دشمنان خدا و مخالفان راه حقیقت و جانبداران باطل است .
دعا تمییز دهنده (جدا کننده ی ) فضایل و رذایل از یکدیگر ، آموزنده ی اخلاق فاضله ، آداب معاشرت ، اتصاف به فضایل انسانی ، اجتناب حیوانی و قبایح روانیست . در این باره دعای مکارم اخلاق و بعضی دیگر از دعاهای صحیفه ی سجادیه را ملاحظه کنید .
برخی از دعاهای وارده عامل تلقین اعتقاد به نبوت و امامت و لزوم رهبری معصومین و عدول در جامعه مولد امید و آرزوی صلح و صفا در جوامع بشری و مژده ی پیاده شدن قوانین حیات آفرین و سعادت بخش اسلام در میان همه ملت ها و تشکیل مدینه ی فاضله در جهان است . برای نمونه ، به مضامین دعای ندبه ، دعای افتتاح و غیر آن رجوع شود .
دعاهای وارده علاوه بر آنکه روشنگر حقایق و آموزنده ی بعضی از علوم و معارفند ، انسان معتقد را به انجام آنچه که باید به جا آورد و ترک اعمالی که باید از آنها دوری نماید ، وادار می کنند .
دعا پدیده آورنده ی حالت بیم و امید در باطن ، زنده کننده ی روح ، نیروبخش اندیشه ، مولد مهر و عطوفت به همنوعان ، هم کیشان و مؤ منان و بالآخره محرک درونی شخص به انجام اوامر الهی و مراعات اخلاقی انسانی و اسلامیست .
دعا نوعی عبادت و خضوع و خشوع و بندگیست و انسان به وسیله ی دعا توجه تازه یی به ذات خداوند پیدا می کند؛ و همان طور که همه عبادات اثر تربیتی و آموزشی دارد ، دعا هم دارای چنین اثری خواهد بود .
دعا انسان را به شناخت پروردگار معرفة آلله که برترین سرمایه هر انسانیست ، دعوت می کند . دعا عامل تقویت ارتباط و دوام با ذات عظیم و مبداء بی نهایتیست که همه امور مادی و معنوی انسان وابسته به عنایت او و متعلق به فضل و کرم اوست ؛ البته انسان هر چه بیشتر با خالق و مربی خود ماءنوس و هم صحبت گردد ، این ارتباط نیز افزون تر و مؤ ثرتر خواهد بود .
دعا وسیله ییست که انسان به وسیله ی آن خود را به قدرت لایزال الهی که تدبیر جهان به دست اوست ، مرتبط و متصل می سازد .
دعا یعنی بریدن از خلق و خلوت کردن با خالق ، و قطع امید از ما سوی الله و عرض نیاز به درگاه الله .
دعا سبب می شود که انسان به فقر و نیازمندی خود واقف گردد و در برابرش خضوع و خشوع کند ، و از مرکب غرور و تکبر که سرچشمه ی بسیاری از بدبختی ها و مجادله در آیات الله است ، فرود آید و در برابر ذات پاک او موجودیتی قایل نشود .
دعا به انسان اعتماد به نفس می دهد ، از یاءس و ناامیدی باز می دارد ، چراغ امید را در دل انسان روشن می سازد و به تلاش و کوشش بیشتر دعوت می کند . در واقع دعا مخصوص نارسایی ها و بن بست هاست ، نه عاملی به جای عوامل طبیعی .
دعانوعی خود آگاهی و بیداری دل و اندیشه و پیوند باطنی با مبداء همه نیکی ها و خوبی هاست .
دعا سبب خودسازی ، خود شناسی و خداشناسیست . دعا وسیله ی دفع آسیب ها و حوادث ناگوار ، سپری محکم در برابر مصیبت ها ، بلاها و گرفتاری ها ، تحقق بخشنده ی شرایط قبولی اعمال و سبب شمول رحمت حق است .
دعا مولد صفت توکل و التجا به مبداء قدرت اوست ؛ مبدئی که بر همه چیز مسلط ، و در همه موجودات متصرف می باشد .
اگر شرایط خاص دعا در نظر گرفته شود ، دعا و نیایش وسیله ی مؤ ثریست برای خودسازی ، و پیوند نزدیکیست میان انسان و خدا . دعا هم وسیله یست برای شناخت پروردگار و صفات جمال و کمال او ، هم وسیله یی بای توبه از گناه و پاکسازی روح ، هم عاملی برای انجام نیکی ها و خوبی ها ، و هم سببیست برای جهاد و تلاش و کوشش بیشتر ، تا آخرین حد توان . اصولا در زندگی انسان حوادثی رخ می دهد ، که از نظر اسباب ظاهری ، او را در یاءس فرو می برد . دعا می تواند دریچه یی باشد به سوی امید پیروزی ، و وسیله ی مؤ ثری برای مبارزه با یاءس و ناامیدی .
فضیلت دعا و نیایش از دیدگاه قرآن
و اذا ساءلک عبادی نی فانی قریب اءجیب دعوة الداع دعان فلیستجیبوا لی و لیومنوا فی لعلهم یرشدون .
چون بندگان من از دوری و نزدیکی من از تو پرسند ، بگو : من نزدیکم ؛ نزدیک تر از آنچه تصور کنید؛ نزدیک تر از شما به خودتان ، و نزدیک تر از شریان گردن هایتان . چنان که در جای دیگر می خوانیم : نحن اءقرب الیه من حبل الورید . یعنی : من دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می خواند ، اجابت می کنم . بنابراین باید بندگان من دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند ، باشد که راه خود را پیدا کنند و به مقصد برسند .
در این آیه ی شریفه هشت مطلب درباره ی دعا نهفته است :
1 . در این آیه ی کوتاه ، ضمیرها به صورت متکلم آمده و خداوند هفت مرتبه به ذات پاک خود اشاره کرده ، و از این راه ، هفت بار نهایت پیوستگی و قرب و ارتباط و محبت خود را نسبت به بندگان مجسم ساخته است ؛ و این نکته در هیچ جای قرآن نیست .
2 . فرموده عبادی و نفرموده الناس ؛ یعنی وقتی بندگان من از تو بپرسند ، نه همه مردم .
3 . واسطه نیاورده و نفرموده فانه قریب (پس به درستی که او نزدیک است . ) بلکه فرموده : فانی قریب (پس بدرستی که من نزدیکم . )
4 . خداوند نزدیکی خویش به بندگان را با ان تاءکید می کند؛ یعنی بدانید که حتما من نزدیکم .
5 . قرب را با فعل نیاورده ، بلکه با صفت آورده است ، تا ثبوت و همیشگی قرب را بیان فرماید .
6 . اءجیب را با فعل آورده ، تا نشان دهد ،همواره و در هر حال و در تمام زمان ها دعایتان را اجابت می کنم .
7 . جواب را به اذا دعان مقید فرمود : وقتی مرا بخوانند . و این تکرار است ، زیرا قبلا فرمود : دعوة الداع (درخواست دعا کننده را استجابت می کنم . ) نکته ی این تاءکید و تکرار این است که می خواهد بفرماید : اگر از روی حق و حقیقت مرا بخواند ، بدون هیچ شرطی اجابت را به همراه دارد .
8 . اجابت دعا مطلق و بی قید و شرط نیست ، بلکه مقید است ؛ چون فرمود : فلیستجیبوا لی و لیؤ منوا بی .
و منهم من یقول ربنا اتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة و قنا عذاب النار .
و بعضی می گویند : پروردگارا ! به ما در دنیا و آخرت نیکی عطا کن و ما را از آتش دوزخ نگه دار !
در آیه شریفه درباره ی دعا هفت مطلب مطرح شده است :
1 . برخی از مردم اعتقاد ندارند و آن را عملی لغو و بیهوده می پندارند .
2 . شروع کردن دعا با ربنا به استجابت نزدیک تر است .
3 . دعای اجتماعی مؤ ثرتر از دعای انفرادیست .
4 . درخواست سبب اعطا و نزول برکات و رحمت الهیست ، همان طور که ابر سبب نزول باران است .
5 . طلب سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت از خداوند .
6 . در دعا باید امید و پناهگاه انسان فقط خداوند باشد و از دیگران به طور کلی قطع امید کرد .
7 . دعا سبب دوری از آتش دوزخ و جهنم است .
فاذا رکبوا فی الفلک دعوا الله مخلصین له الدین فلما نجیهم الی البر اذاهم یشرکون .
هنگامی که بر کشتی سوار می شوند ، خدا را اخلاص کامل می خوانند و غیر او از نظرشان محو و نابود می شود ، اما هنگامی که آنها را از طوفان و گرداب رهایی می بخشد و به خشکی می رساند ، باز مشرک می شوند .
نکاتی که در این آیه ی شریفه مطرح است ، عبارتند از :
1 . دعا یک فضیلت است .
2 . ذات آدمی با خدا پیوند ناگسستنی دارد ، و خدا آشناست .
3 . دعا و نیایش امری فطریست .
4 . انسان در هنگامه ی سختی ها و رنج ها به قدرت لایزال الهی پی می برد و از او استمداد می جوید .
5 . انسان در هر حال (چه سختی و چه آسایش ) باید به یاد خدا باشد .
6 . حل مشکلات تنها به دست خداست ، لذا باید از مردم قطع امید کرد و به او پناه برد .
7 . ارزش و شخصیت آدمی به دعاست ، و ترک آن مساوی با شرک و نابودیست .
و قال ربکم ادعونی اءستجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم داخرین .
پروردگار شما گفته است که : مرا بخوانید ، تا دعای شما را اجابت کنم . کسانی که از عبادت من استکبار می ورزند ، به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ می شوند
در این آیه ی شریفه درباره ی دعا پنج مطلب مطرح شده است :
1 . دعا کردن محبوب خداست . او فرمان می دهد که دعا کنید و اهل مناجات و راز و نیاز باشید .
2 . بعد از دعا وعده ی اجابت داده شده است ، ولی می دانیم این وعده ، مشروط است ، نه مطلق .
3 . دعا عبارت است و پاداش عبارت را دارد ، و از نشانه های عبودیت و بندگیست ؛ بلکه مطابق پاره یی از روایات ، دعا بهترین عبادت است .
4 . دوری کنندگان از دعا و نیایش ، مستکبرند و در صف مستکبران و خودکامگان هستند .
5 . آنان که اهل دعا و مناجات و راز و نیاز نیستند ، عذاب خوارکننده ی دوزخ در کمینشان است .
یسئله من فی السموات و الارض کل یوم هو فی شاءن .
تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند ، همواره نیازهای خود را از او می خواهند و از وی سؤ ال می کنند . هر روز خداوند در شاءن و کاریست .
نکاتی از این آیه استفاده می شود :
1 . این آیه نیاز مستمر ما را به ذات پاک او روشن می کند .
2 . پرده های یاءس و ناامیدی را از دل کنار می زند ، و چراغ امید را روشن می سازد .
3 . غرور و غفلت را در هم می شکند .
قل ما یعقبؤ بکم ربی لولا دعاؤ کم فقد کذبتم فسوف یکون الزاما .
ای رسول ! به امت بگو : پروردگار من برای شما اجری قایل نیست ، اگر دعای شما نباشد . شما آیات خدا و پیامبران را تکذیب کردید ، و این تکذیب ، دامان شما را خواهد گرفت و از شما جدا نخواهد شد .
بنابراین آنچه در پیشگاه خدا به انسان ارزش و قیمت و شخصیت می دهد ، همان ایمان و توجه به پروردگار و بندگی اوست .
و یستجیب الذین امنوا و عملوا الصالحات و یزیدهم من فضله و الکفرون لهم عذاب شدید .
خداوند درخواست کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند ، اجابت می کند ، بلکه از فضل و کرم خود بر ثواب آنها می افزاید و حتی مطالبی را که درخواست نکرده اید ، به آنها می بخشد؛ اما برای کافران عذابی سخت خواهد بود .
نکاتی در آیه مطرح شده است :
1 . خداوند وعده ی اجابت دعا را داده ، و هیچ دعایی بی تاءثیر نخواهد بود .
2 . اجابت دعا بی قید و شرط نیست ، بلکه مشروط به ایمان و عمل صالح است .
3 . دعا عمل خیر به شمار آمده ، و انسان را به مقامات عالی صعود می دهد .
4 . دعا نتیجه و مطلوب را به همراه دارد؛ باید طلب کرد ، تا رحمت و لطف خدا برسد .
5 . دوری کنندگان از دعا ، مستکبرند ، و بر ایشان عذابی سخت مهیاست .
یا ایها الناس اءنتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید .
ای مردم ! همه شما به خدا نیازمند هستید؛ تنهاخداوند است که از هر کس و هر چیزی بی نیاز و ستوده است .
نکاتی که در آیه ی شریفه مطرح شده است ، عبارتند از :
1 . ذات پاک الله مستجمع جمیع صفات کمالیه است .
2 . غنای مطلق ، برای خدا ، و فقر مطلق ، متعلق به انسان است .
3 . شناخت و آگاهی انسان از فقر مطلق و نیازمندی همه جانبه اش و از غنای مطلق و بی نیازی خداوند ، باعث نجات از رذایل اخلاقی و آراسته شدن به فضایل و مکارم اخلاقی می گردد .
4 . انسان ها نیازمند او هستند ، نه غیر او؛ لذا هرگز نباید سر تعظیم و تسلیم بر آستان غیر او بگذارند و رفع نیازمندی خود را از غیر او بخواهند ، چون آنها نیز مانند خودش نیازمند و محتاجند .
5 . اگر ارتباط انسان با خداوند لحظه یی قطع شود ، هیچ و پوچ است . امام سجاد (ع ) در این زمینه فرمود : خداوند ! به اندازه ی یک چشم بر هم زدن ، مرا به حال خود وامگذار .
6 . خداوند هم غنیست و هم حمید؛ یعنی در عین بی نیازی ، آن قدر بخشنده و مهربان است ، که شایسته ی هر گونه حمد و سپاسگزاریست ، و در عین بخشندگی و بنده نوازی ، از همگان بی نیاز می باشد .
7 . با اینکه فقر در عالم هستی جنبه ی عمومی دارد ، به دو دلیل در این آیه تنها سخن از انسان ها و نیاز آنان به خدا مطرحشده :
1 . اگر انسان که اشرف مخلوقات و خلیفه ی خدا در این جهان است ، سراپا نیازمند اوست ، بالطبع ، وضعیت بقیه ی موجودات روشن است ؛ و به تعبیر دیگر ، بقیه ی موجودات نیز در علت فقر ، که همان امکان وجود است ، با انسان شریکند .
2 . هدف این بوده که انسان از مرکب غرور پیاده شود ، و در همه حال چیز و همه جا به نیازش نسبت خدا توجه کند .
وءاتئکم من کل ساءلتموه ان تعدوا نعمت الله لاتحصوها ان الانسان لظلوم کفار .
و از انواع نعمت هایی که از او درخواست کردید ، خداوند به شما اعطا فرمود ، که اگر نعمت های بی انتهای خدا را بخواهید به شماره در آورید ، هرگز حساب آن نتوانید کرد . با همه ی اینها ، انسان سخت ستمگر است .
نکاتی که در آیه ی شریفه مطرح شده ، عبارتند از :
1 . هر چه را از خدا بخواهیم ، به ما نمی دهد؛ چون خداوند حکیم است و از روی مصلحت کار می کند . و به تقاضای نامعقول انسان پاسخ مثبت نمی دهد .
2 . سؤ ال در جمله ی ماساءلتموه هم سؤ ال به زبان قال را شامل است و هم زبان حال را .
3 . نعمت های خدا بی انتها و نامحدود است . دعا و مناجات از بهترین آن نعمت هاست .
4 . دعا و نیایش یکی از راه های سپاسگزاری و تشکر از نعمت های خداوند است .
و اءیوب اذنادی ربهاءنی مسنی الضر و انت اءرحم الراحمین فاستجبناله فکشفنا ما به من ضر و آتینا اءهله و مثلهم معهم رحمة من عندنا و ذکری للعابدین .
به یاد آور ایوب را ، هنگامی که پروردگارش را خواند و عرضه داشت : ناراحتی ، درد ، بیماری ، مشکلات و گرفتاری به من روی آورده است ؛ و تو ارحم الرحمینی . پس ما دعای او را مستجاب کردیم و درد و رنجش را برطرف ساختیم ، و به لطف و رحمت خود ، اهل و فرزندانش را با عده یی دیگر به مثل آنها به او عطا کردیم ، تا اهل عبادت ، متذکر لطف و احسان ما شوند .
در این آیه ی شریفه چند مطلب مطرح شده است :
1 . تکیه گاه و پناهگاه انسان در هر حال باید خداوند باشد ، چون حل مشکلات تنها به دست اوست .
2 . در همه حال (چه سختی و چه راحتی ) باید به درگاه خدا دعا کرد .
3 . دعا هم دفع کننده ی بلاست ، و هم رفع کننده .
4 . دعا سبب اعطاست ؛ همان طور که اگر ابر نباشد ، بارانی نخواهد بود .
5 . خداوند دعای مضطر را اجابت می کند .
قال قد اءجیبت دعوتکما فاستقیما و لاتتبعان سبیل الذین لایعلمون .
خداوند به موسی و برادرش هارون خطاب کرد : اکنون شما آماده ی تربیت و سازندگی جمعیت بنی اسرائیل شده اید ، دعایتان نسبت به دشمنانتان اجابت شده ؛ پس محکم در راه خود بایستید و ثابت قدم باشید و از انبوهمشکلات نهراسید و در کار خود جدی و قاطع باشید و هرگز در برابر پیشنهادهای افراد نادان و از خدا بی خبر تسلیم نشوید و از راه جاهلان نروید ، بلکه با شناخت و آگاهی کامل برنامه های انقلابی خود را ادامه دهید .
نکات این آیه :
1 . تحقق دعا ، غیر از آن اوقات ممکن است دعای بنده یی مستجاب شود ، ولی به علل و عواملی لباس تحقق نپوشد .
2 . دعا جای کار و کوشش را نمی گیرد .
رب السجن اءحب الی مماتد عوتنی الیه و الا تصرف عنی کیدهن اءصب الیهن و اءکن من الجاهلین .
پروردگار من ! زندان برایم بهتر است از آن گناهی که مرا به آن دعوت می کنند . اگر مکر و حیله ی اینها را از من دور نکنی ، به سویشان میل پیدا خواهم کرد و از گروه جاهلان می شوم .
و لاتفسدوا فی الاءرض بعد اصلحها و ادعوه خوفا و طمعا ان رحمت الله قریب من المحسنین .
هرگز در زمین به فساد و تباهکاری برنخیزید ، بعد از آنکه اصلاح شده است . و خدا را با بیم و امید بخوانید ، زیرا لطف و رحمت او به نیکوکاران نزدیک است .
قل من ینجیکم من ظلمات البر و البحر تدعونه ، تضرعا و خفیفة لئن اءنجینا من هذه لنکونن من الشکرین - قل الله ینجیکم منها و من کل کرب ثم اءنتم تشرکون .
بگو ای پیغمبر ! چه کسی شما را از تاریکی ها و سختی های بیابان و دریا نجات می دهی ؟ گاهیکه او را به تضرع (آشکارا) و زاری (پنهانی ) می خوانید که : اگر ما را از این مهلکه نجات داد ، همیشه شکرگزار او هستیم . بگو : خداست که شما را از آن سختی ها نجات می دهم و از هر هم و غم می رهاند . باز هم به او شرک می آورید .
کلید سعادت - رحمت الله عرب نوکندی
بدترین دوستان
امیرمؤمنان علی(علیه السلام) می فرماید:
شَرُّإِخْوانِکَ مَنْ داهَنَکَ فی نَفْسِکَ وَساتَرَکَ عَیْبَک
بدترین دوستان تو آنها هستند که با تو مداهنه و چرب زبانی می کنند و عیوب تو را می پوشانند.
شرح کوتاه
گریز از واقعیات و پرده پوشی بر حقایق نه مشکلی را حل می کند و نه خدمتی به کسی محسوب می شود، به همین دلیل دوستانی که به جای انتقاد سازنده و صحیح سعی دارند حقایق را کتمان کنند و برای ارضای کاذب خاطر دوست عیوب او را بپوشانند و یا آن را حسن جلوه دهند نه تنها خدمتی در عالم دوستی و رفاقت نکرده اند، بلکه خیانتی بزرگ مرتکب شده اند; خیانتی که گاهی به قیمت حیثیت وآبرو و افتخار و سعادت دوست آنها تمام می شود.
یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی
حدیث قدسی
رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله فرمود:
خداوند- عزّ و جلّ- میفرماید: «چون بنده دیدار مرا دوست بدارد، دیدارش را دوست میدارم، اگر در خلوت یادم کند، در خلوت یادش میکنم، و چون در میان گروهی یادم کند، در میان گروهی بهتر یادش میکنم، و چون یک وجب نزدیکم شود، یک ذراع به او نزدیک میشوم و چون یک ذراع به من نزدیک شود، یک باع (به اندازه دو بازوی انسان) به او نزدیک میشوم».
ونیز (صلّی اللَّه علیه و آله) فرمود: خداوند متعال میفرماید: «هر گاه بندهام دیدارم را دوست بدارد، دیدارش را دوست میدارم، و هر گاه او دیدارم را ناپسند دارد، دیدارش را ناپسند میدارم».
پیام پیامبر - بهاءالدین خرمشاهی
دعا از امتیازات شیعه
از ویژگی هایی که شیعه دارد و دیگران ندارند و به وسیله ی آن توانستاز سایرین امتیاز پیدا کند ، دعا و نیایش است .
دانشمندان تشیع پیرامون اهمیت و فضیلت ، آداب و شرایط دعا کتاب هایی را نگاشته اند و درباره دعاهایی که از اهل بیت (ع ) وارد شده ، بیش از ده ها کتاب بزرگ و کوچک تاءلیف کرده اند . در این کتاب ها توجه عمیق پیامبر (ص ) و دودمانش به دعا و نیایش و تاءکیدهای فراوانشان یادآوری شده است ، تا آنجا که از آنها نقل گردیده :
افضل العبادة الدعاء .
دعا بهترین عبادت هاست .
احب الاعمال الی الله عزوجل فی الاءرض الدعاء .
دعا و نیایش محبوب ترین اعمالیست که در روی زمین به سوی خدا عرضه می شود .
ان الدعاء شفاء من کل داء .
دعا درمان هر دردیست .
درباره ی امیر المؤ منین علی (ع ) نقل شده که آن بزرگوار دعاء بود یعنی بسیار دعا و نیایش می کرد .
عن الصادق (ع ) قال : کان امیر المؤ منین (ع ) رجلا دعاء .
دعاهای آن حضرت همانند خطبه هایش نشانه یی از نمونه های بلاغت عربیست ؛ مانند دعاهای مشهوری که به کمیل بن زیاد آموخت . این دعا محتوا معارف الهی و حقایق پر مغز دینیست که شایستگی آن را دارد تا برای هر فرد مسلمانی تابلو و برنامه عالی و صحیح دینی و تربیتی باشد .
درباره ی امام حسین (ع ) نقل شد که ، آن بزرگوار به هنگام حمله ی دشمن در عصر تاسوعا به قمر بنی هاشم فرمود : به سوی آنان برو ، و اگر توانستی، امشب را مهلت بگیر ، تا به نماز و استغفار و مناجات با پروردگارمان بپردازیم . خدا می داند که من به نماز و تلاوت قرآن و استغفار و مناجات با خدا علاقه ی شدید دارم . امام حسین (ع ) از لشکر عمر سعد مهلت گرفت ، اما نه به خاطر اینکه یک روز بیشتر زنده بماند و یا راه فرار یا چاره یی پیدا کند ، بلکه امام می خواست :
1 . یک شب از عمر باقی مانده اش را با معبود و معشوقش به راز و نیاز و مناجات بپردازد ، چنان که خودش این مطلب را بیان فرمود .
2 . به پیروانش بخصوص شیعیان بفهماند که در همه حال ، حتی در بحبوحه ی جنگ و سختی ها ، با قرآن همدم و ماءنوس باشند و از دعا و استغفار غفلت نورزند .
3 . صدای قرآن خواندن و استغفار و مناجاتش را به گوش لشکر دشمن برسانند که شاید دست از ضلالت و گمراهی بردارند . نقل می کنند که ، به واسطه ی این عمل امام ، در آن شب سی نفر از لشکر دشمن به سپاه امام پیوستند .
درباره ی امام سجاد (ع ) نقل شده که ، آن بزرگوار زین العابدین بود و این لقب را پیامبر اکرم (ص ) به او داده است .
امام سجاد (ع ) در دوران حکومت بنی امیه ، وقتی در بن بست واقع شد و نتوانست تبلیغ کند و حق را بگوید مبارزه ی خویش را در قالب :
1 . دعا و نیایش
2. گریه و شیون .
3 . برده داری و برده فروشی شروع می کند .
مجموع دعاهای امام سجاد (ع ) به نام صحیفه سجادیه معروف است که به آن :
1 . اخت القرآن .
2 . انجیل اهل البیت .
3 . زبور آل محمد .
لقب داده اند . در سال 1353 (ه ق ) مرجع فقید و مرحوم آیت الله العظمی مرعشی (ره ) نسخه یی از صحیفه ی سجادیه را برای علامه ی معاصر ، مؤ لف تفسیر طنطاوی (مفتی اسکندریه ) به قاهره فرستاد . وی پس از دریافت این هدیه ی گرانبها و ستایش فراوان از آن ، در پاسخ چنین نوشت :
این از بدبختی ماست که تاکنون بر اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است ، دست نیافته بودیم ، من هر چه در آن می نگرم ، آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایین تر می یابم .
حضرت امام خمینی (ره ) می فرماید :
شما اگر ادعیه ی امام سجاد و سایر ائمه را ملاحظه بفرمایید ، مشحون است از اینکه مردم را بسازند برای امری بالاتر از آنکه ، مردم عادی تصور می کنند (دعوت به توحید) (دعوت به اعراض از دنیا) . شیعه علاوه بر صحیفه ی سجادیه ، مصباح امتهجد شیخ طوسی و اقبال سید بن طاووس و مفاتیح محدث قمی و زادالمعاد علامه مجلسی دارد .
حضرت امام خمینی (ره ) در وصیتنامه ی سیاسی و الهی خویش می فرماید :
ما مفتخریم که ادعیه ی حیات بخش که او را قرآنصاعد می خوانند ، از ائمه ی معصومین ماست . ما به مناجات شعبانیه ی امامان و دعای عرفات حسین بن علی (علیهما السلام ) و صحیفه ی سجادیه ، این زبور آل محمد و صحیفه ی فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است ، از ما است .
پس مفاتیح از نظر امام ، کتاب اخلاق ، کارخانه ی انسان سازی و کلام صاعد است ، یعنی کلامی که از طرف بندگان به محضر مقدس خدا می رود؛ و قرآن کلام نازل است ، یعنی از طرف خدا بر بندگان نازل شده است ، از حجاب های نورانی و ظلمانی تنزل کرده است ، تا بالآخره قابل فهم شده و قابل دیدن و شنیدن شده است .
دعاهایی که از پیامبر (ص ) و اهل بیت آن حضرت (علیهم السلام ) وارد شده ، بهترین مکتب و مسلک تربیتی و سرمشق و الگو برای هر فرد مسلمان در زندگانی خواهد بود؛ مکتبی که نیروی ایمان و عقیده ی راسخ و روح سلحشوری و فداکاری و ایثار در راه حق و حقیقت را در انسان به وجود می آورد . رمز عبادت و پرستش حق را می شناساند و مزه ی مناجات و دلبستگی به خداوند را می چشاند و وظیفه شناسی و پیروی از دین و کسب عواملی که انسان را به خدا نزدیک می کند و رستگار و سعادتمند می سازد ، به بشر می آموزد و انسان را از تباهی ها و هواپرستی و بدعت های غلط دور می سازد .
کلید سعادت - رحمت الله عرب نوکندی
دور افتادگان از رحمت خدا
امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمودند:
مَنْ وَجَدَ ماءً وَتُراباً فَافْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللهُ!
کسی که آب و زمین در اختیار داشته باشد و با این حال فقیر و نیازمند گردد از رحمت خدا بدور باد! (بحارالانوار، جلد 103، صفحه 65)
شرح کوتاه
از احادیث اسلامی این حقیقت به خوبی به دست می آید که مسلمانان و جهاد باید از تمام منابع مختلف: دامداری، کشاورزی منابع و معادن زیر زمینی، حرفه و صنعت و تجارت برای مبارزه با فقر استفاده کنند، حتی اگر ملتی تنها یکی از این سرمایه ها را در اختیار داشته باشد باید بوسیله این، خلاء اقتصادی خود را پر کند تا چه رسد به این که همه آنها را در اختیار داشته باشد; و اگر چنین نکند ملتی نفرین شده و دور از رحمت خدا و روح اسلام خواهد بود، نیاز به دیگران در هر صورت از نظر اسلام محکوم است.
یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی