پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر از جانب خداوند متعال موظّف شدند که تکلیف وصایت بعد از خویش را در امّت خود، روشن کنند. لذا فرمودند: جبرئیل سه مرتبه بر من نازل شد و از طرف خداوندِ سلام، پروردگارم - که او سلام است - مرا مأمور کرد که در این محلّ اجتماع بپا خیزم و بر هر سفید و سیاهی اعلام کنم که: «علی بن ابی طالب برادر من و وصیّ من و جانشین من [بر امّتم] و امام بعد از من است. نسبت او به من نسبت هارون به موسی است جز اینکه پیامبر ی بعد از من نیست. او صاحب اختیار شما بعد از خدا و رسولش است» و خداوند در این مورد آیه ای از کتابش بر من نازل کرده است: «انّما ولیّکم الله و رسوله و الَّذین آمنوا الَّذین یُقیمُون الصَّلوة و یُؤتُون الزَّکوة و هُم راکِعُون» ( سوره مائده، آیه 55)صاحب اختیار شما خدا و رسولش هستند و کسانی که ایمان آورده، نماز بپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند. و علی بن ابی طالب است که نماز را بپا داشته و در حال رکوع زکات داده و در هر حال خداوند عزّوجل را قصد می کند. 
علاوه بر این، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در طول این خطبه به معرّفی جانشینان خود پرداخته وتنها به ذکر اسامی ایشان اکتفا نفرموده اند؛ بلکه در جای جای خطبه، اوصاف ایشان را بر شمرده اند. از این رو آنگاه که نام علیّ بن ابی طالب علیه السلام را برده اند، ایشان را با معرّفی خداوند در قرآن کریم متمایز نموده، اعلام فرموده اند که او بعد از من «ولیّ» و «صاحب اختیار» شماست. زیرا خداوند که مولا و پروردگار مردم است، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را سرپرست مردم قرار داده است؛ آنجا که می فرماید:
النَّبیُّ اَولی بِالمؤمنینَ مَن اَنفُسِهِم.  (سوره احزاب، آیه 6)
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به مؤمنان از خودشان اولویّت دارد.
بنابراین، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با نصب الهی، بطور مطلق از خود مؤمنان نسبت به خودشان سزاوارترند. به تعبیر دیگر، خداوند ایشان را نسبت به مردم، اولی به تصرّف قرار داده است؛ بدین معنا که مؤمنان باید خواست پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را در همه امور خویش بر خواست خود ترجیح دهند و ایشان نسبت به همه دارایی های مؤمنان از خودشان سزاوارترند. پس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می توانند هر گونه دخالتی در همه ابعاد زندگی آنها داشته باشند. همین مقام پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای ائمّه علیهم السلام نیز ثابت است. چنانکه امام حسین علیه السلام می فرمایند: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمود:
اَنَا اولی بالمؤمنین منهم بانفسهم ثمّ انتَ یا علیُّ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَک الحسنُ اولی بالمؤمنین من انفسهم و بعدَه الحسینُ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه علیُّ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه محمّدٌ اولی بالمؤمنین من انفسهم و بعدَه جعفرٌ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثم بعدَه موسی اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه علیٌّ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه محمّدٌ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه علیٌّ اولی بالمؤمنین من انفسهم ثمّ بعدَه الحسنُ اولی بالمؤمنین من انفسهم و الحجّة بن الحسن اولی بالمؤمنین من انفسهم ائمّةٌ ابرارٌ مَع الحقِّ و الحقُّ معهم. 
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر ابتدا از مردم همین مطلب را اقرار گرفتند و پرسیدند: «ألستُ اولی بکم من انفسکم» و آنگاه که همگی آن را تصدیق کردند، اعلام فرمودند:
مَن کُنتُ مَولاه فَعَلیٌّ مَولاه.
هر کس من مولای اویم پس علیّ مولای اوست.
پس هر کس مولویّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را پذیرفته است، باید حضرت علی علیه السلام را هم نسبت به خود اولی به تصرّف بداند.
سپس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین دعا فرمودند:
اللّهمّ والِ من والاه و عادِ من عاداه و انصُر مَن نصره و اخذُل مَن خذله و اَعِن مَن اعانه.
خدایا دوستداران او را دوست بدار و دشمنان او را دشمن بدار نصرت دهندگان او را نصرت بده و خوار کنندگانش را خوار کن و یاری کنندگان او را یاری نما. قابل توجّه است که این بخش خطبه در نقل اهل تسنّن هم آمده است. 
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در بخش دیگر خطبه با تأکید بر امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام، ولایت بقیّه ائمه علیهم السلام را هم تا روز قیامت تثبیت فرمودند. هر چند که غیر از امام حسن و امام حسین علیهما السلام بقیه ایشان هنوز تولّد نیافته بودند، اما پیامبر گرامی همان روز بر لزوم قبول ایشان تأکید فرمودند:
ای مردم! این آخرین باری است که در چنین اجتماعی بپا می ایستم. پس بشنوید و اطاعت کنید. در مقابل امر [خداوند] پروردگارتان سر تسلیم فرود آورید.
فانّ الله عزَّوجَلَّ هو مَولاکُم و اِلهُکُم ثُمَّ مِن دُونِهِ رَسُولُهُ وَ نَبیُّهُ المُخاطِبُ لَکُم ثُمَّ من بَعدی علٌّی ولیّکم وَ امامُکم بأمر الله ربِّکُم ثمّ الامامةُ فی ذُریّتی من وُلدِهِ الی یَومِ تَلقون اللهَ وَ رَسُولَهُ. 
چرا که خداوند عزوجل صاحب اختیار و معبود شماست و بعد از خداوند رسولش و پیامبرش که شما را مخاطب قرار داده (مولای شماست) و بعد از من علی صاحب اختیار شما و امام شما به امر خداوند - پروردگارتان - است و بعد از او امامت در نسل من از فرزندان اوست  تا روزی که خدا و رسولش را ملاقات خواهید کرد. 
معرّفی خاتم ائمه علیهم السلام حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه بخشی بسیار مهمّی از خطبه غدیر است که در آن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به اسم و وصف پرداخته اند و بدین وسیله حجّت را اتمام فرموده اند:
الا انّ خاتم الأئمّة منّا القائم المهدیّ…
بدانید که آخرین امامان از ما، قیام کننده مهدیّ است…
اَلا اِنّه بَشَّر به مَن سَلَفَ مِن القرون بَینَ یَدیه اَلا اِنّه الباقی حُجّةً وَ لا حُجّةَ بَعدَهُ وَ لا حقَّ الّا معه و لا نورَ الّا عِندَه
اوست که پیشینیان از قرنهای گذشته به او بشارت داده اند، اوست که به عنوان حجّت باقی می ماند و بعد از او حجّتی نیست. هیچ حقّی نیست مگر همواره او و هیچ نوری نیستمگر نزد او.
اَلا و اِنّه ولیُّ الله فی ارضه و حَکَمُهُ فی خَلقِهِ وَ امینُهُ فی سِرّه وَ علانِیَتِهِ.
بدانید که اوست ولیّ خدا در زمین و حکم کننده او بین خلقش و امین او بر نهان و آشکارش. 
انقیاد و قبول سرپرستی حضرت علی علیه السلام و فرزندان ایشان، امری است که خداوند متعال بر همه مردم تکلیف کرده و بدین وسیله، دین همه را کامل نموده است. این تکلیف تا روز قیامت از هیچ کس ساقط نخواهد شد و البته خداوند متعال توسّط پیامبر خویش، مردم را از عواقب انکار و شک در این امر مطلع ساخته است:
مَعاشرَ النّاس انّه امامٌ مِنَ الله وَ لَن یتوبَ اللهُ علی اَحَدٍ اَنکَرَ وِلایَتَهُ وَ لَن یَغفِرَ لَهُ، حَتماً علی اللهِ اَن یَفعَلَ ذلِکَ بِمَن خالَفَ اَمرَهُ وَ اَن یُعَذِّبَهُ عَذاباً نُکراً اَبَدَ الآباد و دَهرَ الدُّهورِ فَاحذَرُوا اَن تُخالِفُوه فَتَصِلوا ناراً وَقُودَهَا النّاسُ وَ الحِجارةُ اُعِدَّت للکافرین. 
ای مردم! او از طرف خداوند امام است و هر کس ولایت او را انکار کند، خداوند هرگز توبه اش را نمی پذیرد و او را نمی بخشد. حتمی است بر خداوند که با کسی که با او مخالفت نماید، چنین کند و او را به عذابی شدید برای همیشه و تا آخر روزگار، معذّب نماید. پس بپرهیزید از اینکه با او مخالفت کنید که گرفتار آتشی می شوید که آتشگیره آن مردم و سنگ ها هستند و برای کافران آماده شده است. 
اینتهدید پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شامل همه کسانی می شود که در مورد سفارش ایشان حتی نسبت به یکی از ائمه علیهم السلام شک کنند: مَن شکَّ فی واحدٍ مِنَ الأئمةِ فَقَد شَکَّ فِی الکُلِّ مِنهُم وَ الشاکُّ فینا فِی النّار.
هر کس در مورد یکی از ائمه شک کند، نسبت به همه آنها شک کرده و کسی که در مورد ما (اهل بیت) شک کند در آتش خواهد بود.
پیمان غدیر: بیعت با مهدی ” عجل الله تعالی فرجه الشریف” - محمد بنی هاشمی