علی بن شعیب، یکی از شاگردان با استعداد و لایق آن حضرت، می‌گوید: روزی به دیدار امام رضا علیه‌السلام رفتم، از من پرسید: یا علی! چه کسی از نظر زندگی بهترین مردم است؟ جواب دادم: ای سرور و آقای من! شما به این مطلب از من داناتر ید. بعد از آن فرمود: یَا عَلِیُّ مَنْ حَسَّنَ مَعَاشَ غَیْرِهِ فِی مَعَاشِه ؛ «کسی که امور زندگی دیگران را از طریق امور زندگی خویش نیکو می‌گرداند.» و سپس ادامه داد: می‌دانی چه کسی از نظر زندگی از همه‌ی مردم بدتر است؟ جواب دادم: شما داناتر ید. فرمود: مَنْ لَمْ یُعِشْ غَیْرَهُ فِی مَعَاشِهِ؛
  «کسی که دیگری در زندگی او زندگی نکند.»
از میان کلمات گهربار حضرت رضا علیه‌السلام چهل حدیث را برگزیدم، باشد که این سخنان سازنده برای حقیقت جویان، سرآغاز گرایشی عمیق به سوی تمام دستورها و رهنمودهای آن حضرت باشد.

سیره و سخن پیشوایان - حضرت امام رضا ( علیه السلام ) - محمد علی کوشا

عملیاتی کردن تجربیات گذشته، موجب دوراندیشی بیشتر انسان در کارها می‌شود.یک مثال اجتماعی: خیلی از جوانانی که گرفتار مواد مخدر و غیره شده، چه بسا از نصایح و تجربیات دیگران هم برخوردار گشته، اما چون اعتنا نکرده و تجربیات حاصل شده را به کار نمی‌بندند، در دام گرفتاری و مصیبت می‌افتند، و هنگامی که بعد از مدتی موفق به ترک این اعمال می‌شوند، چه بسا دوباره به طریقهای مختلف، و با نادید گرفتن تجربه تلخ خود، جذب دوستان ناباب شوند و…
بنابراین استفاده از تجربیات حاصل شده، دوراندیشی انسان را نسبت به آینده بالا می‌برد؛ اما چه فایده که انسانها از تجربیات خود، کمترین استفاده را به عمل می‌آورند. حضرت علی(علیه السلام) می‌فرماید: «أکثَرَ العِبَرَ وَ أقَلَّ الاِعتِبارَ؛ چقدر عبرت‌ها زیادند، وعبرت گیرندگان کم هستند.»
اگر انسان در پیرامون خود دقت کند، متوجه خواهد شد که از دیده‌ها و شنیده‌ها و تجربیات ارزشمند خود(مخصوصاً در امور معنوی و اخروی)، استفاده مطلوب را به عمل نیاورده است. خیلی از معایب و ناهنجاریهای اجتماعی، حاصل عدم توجه به تجربیات گذشته(تجربیات شخصی و تجربیات حاصل شده از دیگران و…) است؛ به طور مثال، متأسفانه هر سال، آمار طلاق، علیرغم هشدارها و دیدن تبعات و تجربیات منفی آن بالا می‌رود.
امام هادی(علیه السلام) به جای حسرت بر عدم موفقیتهای گذشته، انسان را به دوراندیشی دعوت می‌کند. به کار بستن تجربیات انسان، باعث دوراندیشی بیشتر و بالا رفتن میزان موفقیت آن کار می‌شود.

صله رحم، زمینه ساز پیوندهای اجتماعی است و قطع صله رحم، تبعات منفی خود را بر اجتماع خواهد داشت.معمولاً کسانی که با خویشاوندان خود قطع رابطه می‌کنند و به حقوق آنها احترام نمی‌گذارند، چه بسا این رذیله اخلاقی در وجود آنها نهادینه شده و حقوق دیگران را رعایت نکنند؛ رعایت نکردنی که مصداق ظلم در حق دیگران است.
مولی الموحدین در باره وظیفه انسان نسبت به دیگران(فامیل و خویشاوند در اولویت هستند) می‌فرماید: «فَأَحْبِبْ لِغَيْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ‏ لِنَفْسِك‏ ؛

هر چیزی که برای خودت دوست داری برای دیگران هم دوست داشته باش و هر چه برای خودت بد و ناپسند می‌دانی، برای دیگران هم بد بدان.»
مطابق این حدیث، انسان هر چه را که برای خود و فامیل خود دوست دارد، برای دیگران(همسایه و همکلاسی و..) دوست داشته باشد و چیزهایی را که باعث رنجش خود و فامیل خود می‌شود، برای دیگران نیز بد بداند؛ اگر این رویکرد برگرفته از صله رحم را در اجتماع پیاده کنیم، خیلی از جناح بندیهای گروهی و حزبی و سیاسی، کمرنگ می‌شود.
سخن آخر
اهتمام به صله رحم و مذمت قطع رحم از تأکیدات پیشوایان دینی است؛ تأکیدی که اثرات و پیامدهای اجتماعی خاص خود را بر جا می‌گذارد.

نقل است جوانی نزد شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی آمد و گفت:

 سه قفل در زندگی‌ام وجود دارد و سه کلید ازشما می‌خواهم!

 قفل اول این است که دوست دارم یک ازدواج سالم داشته باشم،

 قفل دوم اینکه دوست دارم کارم برکت داشته باشد

 و قفل سوم اینکه دوست دارم عاقبت بخیر شوم.

شیخ نخودکی فرمود: برای قفل اول، نمازت را اول وقت بخوان. برای قفل دوم نمازت را اول وقت بخوان. و برای قفل سوم هم نمازت را اول وقت بخوان!

جوان عرض کرد: سه قفل با یک کلید؟!

 شیخ نخودکی فرمود: نماز اول وقت «شاه کلید» است.

 منبع: نشان از بی نشانها

 کلَّا بَلْ لَاتُکرِمُونَ الْیتِیمَ

هرگز چنين نيست؛ بلكه يتيم (ها) را ارج نمى‏ نهيد. (سوره فجر، آیه 17)

 نکته ها و اشاره ها

1.معیار ارجمندی و تقرّب انسان به خدا چند چیز است:

الف) اکرام یتیمان، یعنی ارج گذاشتن و توجه کردن به آنها؛
ب) تشویق هم دیگر برای امداد رسانی به بینوایان؛
ج) انسان مال پرست نباشد و از ثروت و میراث خویش به دیگران نیز کمک کند.

2.عوامل دوری انسان از خدا، که موجب انحراف و گرفتاری او نیز می شود، عبارت اند از:

1.احترام نگذاشتن به کودکان بی سرپرست؛
2.تشویق نکردن افراد به امداد رسانی برای بینوایان؛
3.ثروت دوستی و مال اندوزی (همراه با بُخل).

3.غذا دادن به بینوایان و اکرام یتیمان امری ضروری است؛ یعنی در مورد افراد یتیم نه تنها اطعام و حفظ اموال، بلکه اکرام و احترام نیز لازم است به طوری که بر اثر محبت دیگران جای خالی پدرشان را احساس نکنند.
چو بینی یتیمی سرافکنده پیش مده بوسه بر روی فرزند خویش
اگر سایه ای خود برفت از برش تو در سایه ی خویشتن پرورش

4.از امام صادق علیه السلام روایت شده که
هیچ بنده ای دست مرحمت بر سر یتیمی نمی کشد، مگر این که خدا به تعداد موهایی که از زیر دست او می گذرد، نوری در رستاخیز به او می بخشد.

 آموزه ها و پیام ها

1.بی توجهی نسبت به کودکان بی سرپرست و تشویق نکردن مردم برای غذارسانی به بینوایان و مال دوستی و زراندوزی بخیلانه، از عوامل دوری از خداست.
2.اکرام یتیمان، تشویق مردم برای غذارسانی به بینوایان و دوری از زراندوزی بخیلانه، از عوامل نزدیکی در پیشگاه الهی است.
3.اگر اکرام خدا را می خواهید یتیمان را اکرام کنید.

منبع: تفسیر قرآن مهر، جلد بیست و دوم، صفحه 198