ویژگی های اجتماعی بانوان شایسته از منظر قرآن: آزادی خواهی و عدالت طلبی
6. آزادی خواهی و عدالت طلبی
از دیگر ویژگی های زنان نمونه و بانوان شایسته، آزادی خواهی و عدالت طلبی است. قرآن از همسر با ایمان و شجاع فرعون نام برده و از او به عنوان الگویی مثال زدنی برای زنان جهان و بلکه برای تمامی انسان ها یاد کرده و چنین ستوده است:
«و ضَرَبَ اللّه مَثَلاً لِلَّذینَ امنوا امراَتَ فرعَونَ اِذ قالت رَبِّ ابنِ لی عِندَکَ بَیتا فی الجنَّة و نَجِّنی مِن فرعونَ و عَمَلِهِ و نَجِّنی منَ القومِ الظالمین؛(تحریم/11)
برای کسانی که ایمان آورده اند خدا همسر فرعون را مثل آورده آنگاه که گفت: پروردگارا پیش خود در بهشت خانه ای برایم بساز و مرا از فرعون و کردارش نجات ده و مرا از دست مردم ستمگر برهان.»
براساس آیه یاد شده، همسر فرعون، در آرزوی جامعه ای عدالت مدار و به دور از ظلم بوده و رهایی از محیط آلوده به ستم و حکومت مبتنی بر ظلم را، مطلوب و آرمان خود می دانست. بنابراین، زن شایسته در نگاه وحی، فردی انقلابی، ظلم ستیز و بیزار از جامعه آلوده به ستم و فساد و نظام مبتنی بر ظلم است و در جستجوی جامعه ای مبتنی بر قسط و عدل برخواهد آمد.
7. پرداخت زکات
پرداخت زکات و ادای فریضه مالی در حقیقت انتقال بخشی از امکانات توانمندان به تهیدستان و تأمین نیازهای جامعه است و زنان مؤمن در این میدان نیز همدوش مردانند.
«والمؤمنونَ والمؤمناتُ بَعضُهُم اولیاءُ بَعض یَأمُرونَ بالمَعروفِ و یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِو یُقیمونَ الصَّلوةَ و یؤتونَ الزَّکوةَ؛(توبه/71)
مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز می دارند. نماز را برپا می کنند و زکات می دهند.»
...
8. انفاق و صدقه
بانوی نمونه در نگاه وحی، در برابر فقر و نیازمندی های جامعه نه تنها بی تفاوت نیست، بلکه افزون بر پرداخت زکات، خمس و دیگر واجبات مالی، بخشی از اموال و درآمدهایش را به فقرزدایی از جامعه و تأمین نیازهای عمومی اختصاص می دهد به گونه ای که این عمل به صورت بخشی از برنامه زندگی او درمی آید. از این رو خداوند متعال از آنان به عنوان «صدقه پردازان» و «وام دهندگان به خدا» یاد کرده، می فرماید:
«انَّ المُصَدقینَ و المُصَدقاتِ و اَقرَضواللّه َ قرضا حَسَنا یُضاعَفُ لَهُم و لَهُم اَجر کَریم؛(حدید/18)
مردان و زنان صدقه دهنده و (آنان که) به خدا وامی نیکو داده اند، ایشان را (پاداش) دو چندان گردد و اجری نیکو خواهند داشت.»
تعبیر زیبایی که در این آیه شریفه به کار رفته، شایان توجه است. خداوند انفاق را قرض به خدا آن هم قرضی نیکو به شمار آورده است که نه تنها اصل مال از بین نمی رود بلکه چندین برابر آن از سوی خدای کریم به آنان عطا می شود.
معنای یاری رسانی و پشتیبانی چنان فراگیر است که حضور در عرصه کارزار و جهاد برای یاری رسانی و پشتیبانی از مجاهدان را نیز شامل خواهد بود. همان گونه که زنان صدر اسلام در صحنه جنگ حضور می یافتند یا در پشت جبهه ها به یاری رزمندگان شتافته، برای حمل مجروحان، مداوای آنان و تهیه غذا، سلاح و دیگر نیازهای جهادگران می کوشیدند؛ تا آنجا که برخی در زمره شهدای اسلام قرار گرفتند.
براساس آیه یاد شده، همسر فرعون، در آرزوی جامعه ای عدالت مدار و به دور از ظلم بوده و رهایی از محیط آلوده به ستم و حکومت مبتنی بر ظلم را، مطلوب و آرمان خود می دانست. بنابراین، زن شایسته در نگاه وحی، فردی انقلابی، ظلم ستیز و بیزار از جامعه آلوده به ستم و فسادو نظام مبتنی بر ظلم است و در جستجوی جامعه ای مبتنی بر قسط و عدل برخواهد آمد.
فرم در حال بارگذاری ...
ویژگی های اجتماعی بانوان شایسته از منظر قرآن:هجرت و ترک وطن در راه خدا
4. هجرت و ترک وطن در راه خدا
هجرت برای حفظ عقیده و آرمان دینی، رهایی از آزار دشمن و گسترش بهتر مکتب، از تکالیف بسیار مهمی است که قرآن آن را، چون ایمان به خدا، مقدم بر جهاد قرار داده است.
«انَّ الذینَ آمنوا والذین هاجَروا و جهَدوا فی سَبیلِ اللّه اولئک یَرجونَ رَحمَتَ اللّه واللّه ُ غَفور الرَحیم؛(بقره/218)
آنان که ایمان آورده اند و کسانی که هجرت کرده و در راه خدا جهاد نموده اند، آنان به رحمت خدا امیدوارند و خداوند آمرزنده مهربان است.»
خداوند در آیه 12 ممتحنه (که آمده)، ضمن قدردانی به هجرت زنان مؤمن، پیامبر و مسلمانان را موظف به پذیرش آنان کرده و به قبول بیعت آنان مأمور ساخته است.
...
5. یاری رسانی و پشتیبانی از یکدیگر
روابط اجتماعی و چگونگی پیوند میان اعضای امت اسلامی، از موضوعاتی است که مورد توجه ویژه قرآن کریم قرار گرفته و در آیات گوناگون به بحث در این باره پرداخته است، قرآن مبانی و اصولی به بشر ارائه کرده است. که از جمله آنها می توان اصل «ولایت» یا «پشتیبانی و یاری رسانی» را نام برد، که خداوند رعایتش را از ویژگی های زنان و مردان نمونه و مؤمن راستین برشمرده است. آنجا که می فرماید: «والمؤمنون والمؤمناتُ بَعضُهُم اولیاءُ بعض؛(توبه/71) و مردان و زنان با ایمان، دوستان یکدیگرند.» برای فهم بهتر معنا و پیام آیه شریفه، یادآوری این نکته ضروری است که برخی از مترجمان معاصر واژه «اولیاء» در این آیه را به «دوستداران» ترجمه کرده اند در حالی که «ولیّ» مفرد «أولیاء» در معانی گوناگون «محبّ»، «صدیق»، «نصیر» و «متولی و سرپرست امور» به کار می رود (قاموس المحیط) ولی در این آیه با توجه به جمله «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» که تفسیرکننده «اولیاء» بودن مردان و زنان مؤمن است، معلوم می گردد که مراد از «ولی»، «نصیر» و «متولی» است. از این رو مفسران ژرف اندیش مانند علامه طبرسی و علامه طباطبایی (رحمهم االلّه )، «ولی» را به یکی از دو معنای یاد شده تفسیر کرده اند. گفتنی است معنای یاری رسانی و پشتیبانی چنان فراگیر است که حضور در عرصه کارزار و جهاد برای یاری رسانی و پشتیبانی از مجاهدان را نیز شامل خواهد بود. همان گونه که زنان صدر اسلام در صحنه جنگ حضور می یافتند یا در پشت جبهه ها به یاری رزمندگان شتافته، برای حمل مجروحان، مداوای آنان و تهیه غذا، سلاح و دیگر نیازهای جهادگران می کوشیدند؛ تا آنجا که برخی در زمره شهدای اسلام قرار گرفتند.
مرحوم طبرسی(ره) در کتاب نفیس «مجمع البیان» در ذیل همین آیه از حضور نظامی زنان صدر اسلام چنین یاد می کند: «مردان و زنان مؤمن یاور یکدیگر بودند که زنان تمامی وسایل سفر جنگ را برای همسرانشان فراهم می کردند و در غیاب آنان به حفاظت از منافع شان می پرداختند و همگی (زنان و مردان) چون «یدی واحد» علیه دشمنان بودند.»(مجمع البیان، ج5 و 6، ص76)
فرم در حال بارگذاری ...
ویژگی های اجتماعی بانوان شایسته از منظر قرآن:پیروی از امام و رهبر
3. پیروی از امام و رهبر
حق بیعت به معنای پیمان بر اطاعت و فرمانبری و نیز به معنای پذیرش ولایت و سرپرستی رهبر و گردن نهادن بر اطاعت از او است. می توان گفت: بیعت اعلام آمادگی برای هرگونه فرمانبری و اطاعت از رهبری مدیر جامعه در تمامی شئون زندگی است.
از آیات قرآن کریم چنان درمی یابیم که فریضه بیعت مخصوص مردان مؤمن نیست بلکه زنان مؤمن هم مؤظفند با رهبر حق و مدیر توانمند جامعه اسلامی بیعت کنند. خداوند می فرماید:
«یا ایُهاالنبی اذا جاءَک المؤمِناتُ یُبایِعنَکَ علی آن لا یُشرِکنَ بِاللّه شیئا و لایَسرِقنَ و لا یَزنینَ و لا یَقتُلنَ اولادَهُنَّ و لا یَأتینَ بِبُهتان یَفتَرینَهُ بَین اَیدیهِنَّ و اَرجُلِهِنَّ و لا یَعصینَکَ فی مَعروف فَبایِعهُنَّ و استَغفِر لَهُنَّ اللّه غَفور رَحیم؛(ممتهنه/12)
ای پیامبر، چون زنان با ایمان نزد تو آیند که بیعت کنند چیزی را با خدا شریک نسازند، دزدی نکنند، زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، بچه های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان (وحیله )به شوهر نبندند. و در (کار) نیک از تو نافرمانی نکنند، با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه، زیرا خداوند آمرزنده مهربان است.»
فرم در حال بارگذاری ...
ویژگی های اجتماعی بانوان شایسته از منظر قرآن
2. امر به معروف و نهی از منکر
زن نمونه و بانوی شایسته، نه تنها رفتار فردی و اجتماعی اش بر مبنای عقل و دین (معروف) است، بلکه تلاش می کند تا دیگر اعضای جامعه نیز چنین روشی در زندگی برگزینند. به سخن دیگر زن آرمانی قرآن، کسی است که کجروی های مردم از مسیر عقل و شریعت را تحمل نمی کند، به مبارزه با منکرات (ستم ها، حق کشی ها، رنج ها، فسادها و تباهی ها) برمی خیزد و در مقابل از بین رفتن، ضعف و کم رنگ شدن معروف ها، نیکی ها و سنت های پسندیده احساس مسئولیت می کند.
قرآن کریم این حقیقت را چنین بیان کرده است:
«والمؤمِنون والمؤمِنات بَعضُهُم اولیاءُ بَعض یَأمُرونَ بالمَعروف و یَنهَونَ عَنِ المُنکَر؛(توبه/71)
مردان و زنان باایمان، دوستان یکدیگرند، به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز می دارند ….»
زن آرمانی و نمونه قرآن، انسانی مسئول و فعال است. انسان بیداری که در متن جامعه حضوری ملموس دارد و به دقت بر جریان های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر جامعه نظارت می کند. این حضور و نظارت، قهرا آگاهی گسترده به مسائل اجتماعی را می طلبد؛ زیرا بدون این آگاهی نظارت و موضع گیری ممکن نیست. اما زنان غیرمؤمن و پرورش یافته در فرهنگ جاهلی، بازدارنده از کردار پسندیده و فرمان دهنده به زشتی هایند:
«المنافِقونَ والمُنافِقاتُ بَعضُهُم من بَعض یَأمُرونَ بِالمُنکَر و یَنهَونَ عَنِ المَعروف و یَقبِضونَ ایدِیَهُم؛(توبه/67)
مردان و زنان دو چهره (همانند( یکدیگرند، به کار ناپسند وامی دارند و از کار پسندیده باز می دارند و دست های خود را (از انفاق) فرو می بندند.»
فرم در حال بارگذاری ...
ویژگی های اجتماعی بانوان شایسته از منظر قرآن
موضوع زن و مسائل مربوط به زنان، از دیرباز مورد بحث جدی مکتب های فلسفی و ادیان بزرگ جهان بوده است؛ ولی از آغاز رنسانس و پیشرفت صنعت و تکنولوژی در غرب و اروپا، که تحولی بزرگ در عرصه روابط و مناسبات اجتماعی را در پی داشت، با جدیت بیشتری مورد توجه قرار گرفت و امروزه مسئله زنان در رأس مسائل انسانی و اجتماعی جوامع بشری به ویژه جوامع رو به رشد قرار دارد. اسلام، که مکتبی کامل و جامع و جهان شمول است. بیش از دیگر مکاتب به مسائل زنان عنایت دارد تا آنجا که یکی از چند سوره بزرگ قرآن «سوره زنان» نامیده شده و در صدها آیه این کتاب آسمانی مسائل گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی زنان مورد بررسی قرار گرفته است یکی از مسائلی که قرآن کریم بدان پرداخته ترسیم چهره زن نمونه و آرمانی است. حدود چهل صفت و ویژگی از اوصاف چنین زنانی در قرآن یاد شده است. این اوصاف که هر کدام بازگوکننده یکی از معیارهای بانوان نمونه و شایسته از نگاه وحی است - به سه دسته اجتماعی، خانوادگی و فردی قابل تقسیم است. به دلیل اهمیت و جاذبه مسائل اجتماعی زنان، در اینجا مجموعه اوصاف و ویژگی های اجتماعی زنان نمونه و بانوان شایسته مورد بحث قرار می گیرد:
1. زندگی بر مبنای عقل و شرع (معروف) :
رفتار فردی و جمعی همه انسان ها بر مبانی و بنیادهایی استوار است و در حقیقت این مبانی و بنیادها، جهت دهنده و تفسیرکننده آن رفتارهاست این بنیادها و مبانی نمی تواند از این چند نوع بیرون باشد:
1.تقلید از نیاکان و بزرگان ملی 2. پیروی از اکثریت مردم 3.تبعیت از سیاست های کشوری یا جهانی 4.هوس ها و خواهش های نفسانی 5.عقل و خرد 6.دین و شریعت
قرآن کریم شالوده زندگی سالم و شایسته را بر «معروف» می داند و به همه زنان توصیه می کند که چنین مبنایی را برگزینند پیش از بررسی آیات تبیین معنای «معروف» ضروری به نظر می رسد. در «لسان العرب» چنین می خوانیم: «معروف» در اصل به چیزی گویند که نفس آدمی آن را خیر و خوب بداند و با آن انس بگیرد و بدان آرامش یابد.
فرم در حال بارگذاری ...