انسان شناسی(خودشناسی)

انسان؛ حامل امانت الهی

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولا»

یقینا ما امانت را بر اسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم و آنها از به عهده گرفتنش[ به سبب اینکه استعداش را نداشتند] امتناع ورزیدند و از آن ترسیدند و انسان آن را پذیرفت، بی تردید او بسیار ستمکار و نادان است.(احزاب:72)

توضیح:

یکی از مهم ترین مبانی انسان شناسی در قرآن توجه به وظایف و تکالیفی است که پروردگار عالم بر دوش آدمی نهاده است. خداوند انسان را موجودی مختار و آزاد آفرید؛ به او توانایی درک خوب و بد را اعطا کرد؛ او را با هدایت های بیرونی(انبیاء) و درونی(عقل) ارشاد و قوای نفسانی و فطرت او را نیز پذیرای حق و راستی نمود. بدین ترتیب استعدادهای لازم را در نهاد انسان تا توان به دوش کشیدن بار سنگین تکلیف را داشته باشد. آیه ی فوق به این حقیقت اشاره می کند که انسان حامل امانتی بسیار بزرگ از سوی خالق یکتاست؛ امانتی که بزرگترین مخلوقات-به سبب نداشتن قابلیت و استعداد لازم-از پذیرفتن آن امتناع ورزیدند.

مقصود از این امانت، ولایت خداوند و تکالیف دینی است. در ادامه خداوند انسان را بسیار ستمگر و نادان خوانده است. مقصود از این جمله، نکوهش و سرزنش انسان هایی است که دراین امانت بزرگ خیانت کرده و به خود ظلم نموده اند.

حدیث:

امام رضا علیه السلام: « الامانة الولایة؛ من ادّعاها بغیر حقّ کفر؛ مقصود از امانت، ولایت اهل بیت است؛ هر کس آن را بدون حق ادعا کند، کافر شده است».

#سوره_مبارکه_فرقان

كلمه‌‏ى «قوام» به معناى حد وسط است.
خرج كردن محدوديّت دارد.
اسراف جايز نيست، حتّى در انفاق.
ميانه‏ روى در عبادت و انفاق، ارزش است.

#سوره_مبارکه_حاقه

 حاقه ابتدایش حق است و انتهایش حق
آن چیزی که در تمام سوره جریان دارد جریان حق است.
حقی که اگر با آن مواجهه درستی صورت گیرد سبب نجات و اگر در مقابلش طغیان و عصیان باشد سبب هلاکت است.

 سخن از قوانین حق حاکم بر عالم هستی است.
آنکه اهل یمین است به واسطه برخورد صحیح با قوانین جاری حق، بهره مند از نعمات دنیوی و اخروی الهی است.
و آنکه اهل شمال است، در مقابل قوانین حق عصیان کرده و زمینه هلاکت خود را فراهم کرده است.
باور آن که حق آن است که همه بهره مند از نعمات باشیم، زمانی حاصل می شود که علم به حقیقت این دنیا و فانی بودنش را در خود تقویت کرده باشیم.
با چنین باوری در نزد اهل یمین، مال برای همه و قسط و عدل لازمه حیات طیبه است.
و آنچه سبب خسران و نابودی اهل شمال است، خروج از اعتدال و خواستن مال برای خود است.
و این مواجهه غلط با قوانین حق حاکم بر این عالم موجب بهره مندی اهل شمال از عذاب الهی میگردد.

خدا کند، که خوب جریانات حق را شناخته و در مقابل قوانین حاکم بر عالم هستی فرمانبردار بوده و به سبب آن باور، در همه حال اهل انفاق باشیم.

انسان شناسی(خود شناسی)

برتری و کرامت انسان بر سایر مخلوقات

«وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلا»

به یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم و آنان را در خشکی و دریا[بر مرکب هایی که در اختیار شان گذاشتیم] سوار کردیم و به آنان از نعمت های پاکیزه روزی بخشیدیم و انان را بر بسیاری از آفریده های خود برتری کامل دادیم.(اسراء:70)

توضیح:

خداوند متعال انسان را از همان ابتدای خلقتش متمایز از سایر مخلوقات زمینی آفرید و به او اختیار و اراده داد تا آگاهانه به قرب الهی راه یابد. این آیه از کرامت و برتری انسان نسبت به بسیاری از آفریده های پروردگار حکایت دارد. شرافت انسان بر سایر مخلوقات، مرهون بهره مندی او از نعمت عقل و اختیار است. ناگفته پیداست که چنانچه انسانی از این نعمت بهره نگرفته و غرایز حیوانی را در خود تقویت نماید، نه تنها برتر از حیوانات و جنیان نیست؛ بلکه از آنها پست تر نیز خواهد بود.

از این آیه روشن می شود که اسلام همواره کرامت انسان را مد نظر قرار داده و هدف از تمام تکالیف الهی را، رساندن آدمی به جایگاه و منزلت واقعی خویش دانسته است؛ منزلتی که جز با بندگی خداوند حاصل نمی گردد.

حدیث:

پیامبر اکرم صل الله و علیه و آله: «هیچ چیز نزد خدا گرامی تراز فرزند آدم نیست، عرض شد: ای پیامبر حتی فرشتگان؟ فرمود: فرشتگان بسان خورشید و ماه ، مجبورند».