انسان شناسی(خودشناسی)

انسان؛ حامل امانت الهی

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولا»

یقینا ما امانت را بر اسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم و آنها از به عهده گرفتنش[ به سبب اینکه استعداش را نداشتند] امتناع ورزیدند و از آن ترسیدند و انسان آن را پذیرفت، بی تردید او بسیار ستمکار و نادان است.(احزاب:72)

توضیح:

یکی از مهم ترین مبانی انسان شناسی در قرآن توجه به وظایف و تکالیفی است که پروردگار عالم بر دوش آدمی نهاده است. خداوند انسان را موجودی مختار و آزاد آفرید؛ به او توانایی درک خوب و بد را اعطا کرد؛ او را با هدایت های بیرونی(انبیاء) و درونی(عقل) ارشاد و قوای نفسانی و فطرت او را نیز پذیرای حق و راستی نمود. بدین ترتیب استعدادهای لازم را در نهاد انسان تا توان به دوش کشیدن بار سنگین تکلیف را داشته باشد. آیه ی فوق به این حقیقت اشاره می کند که انسان حامل امانتی بسیار بزرگ از سوی خالق یکتاست؛ امانتی که بزرگترین مخلوقات-به سبب نداشتن قابلیت و استعداد لازم-از پذیرفتن آن امتناع ورزیدند.

مقصود از این امانت، ولایت خداوند و تکالیف دینی است. در ادامه خداوند انسان را بسیار ستمگر و نادان خوانده است. مقصود از این جمله، نکوهش و سرزنش انسان هایی است که دراین امانت بزرگ خیانت کرده و به خود ظلم نموده اند.

حدیث:

امام رضا علیه السلام: « الامانة الولایة؛ من ادّعاها بغیر حقّ کفر؛ مقصود از امانت، ولایت اهل بیت است؛ هر کس آن را بدون حق ادعا کند، کافر شده است».