سه دستور اخلاقى (شجاعت، حياء و فرصت)
نكته دوم:
درباره شرم و حياست كه دو معنا دارد يكى اينكه انسان‌هايى كه بى‌جهت شرم مى‌كنند و خجالت مى‌كشند در زندگى محرومند. در حديثى امام على عليه السلام مى‌فرمايند:
«قُرِنَ الحياءُ بِالْحِرمانِ؛ كمرويى با محروميت قرين است».
اين نوع حيا جلوى پيشرفت انسان را مى‌گيرد. در حديث ديگرى همان حضرت فرموده است:
«الحَياءُ يَمنَعُ الرِّزْقَ؛ كمرويى مانع روزى است».
يك معناى ديگرى هم حديث مورد بحث دارد كه اشخاصى داراى حيا و شرم ممدوح و پسنديده هستند بايد تن به محروميت‌هايى بدهند يعنى شخص باحيا آن آزادى را كه يك فرد معمولى دارد، ندارد بلكه محدوديت‌هايى براى او وجود دارد.
درباره خود شرم و حيا روايات فراوان است كه نمونه‌هايى را ذكر مى‌كنيم:
امام على عليه السلام مى فرمايند:
«الحياءُ سَبَبٌ إلى كُلِّ جَميلٍ؛ شرم وسيله رسيدن به هر زيبايى و نيكى است».
و همچنين فرموده است:
«الحياءُ مِفْتاحُ كُلِّ الخَيرِ؛ شرم كليد همه خوبى‌هاست».
و از ايشان روايت شده است كه:
«الحَيَاءُ يَصِدُّ عنِ الفِعْلِ القَبِيحِ؛ شرم مانع زشتكارى مى‌شود».
و همچنين فرموده‌اند: «سَبَبُ العِفَّةِ الحَياءُ؛ علّت پاكدامنى حياست.
امام صادق عليه السلام فرموده است:
«لا إيمانَ لِمَنْ لاحَياءَ لَهُ؛ ايمان ندارد كسى كه حيا ندارد».
امام على عليه السلام هم فرموده‌اند:
«مَنْ لَمْ يَسْتَحْىِ منَ النّاسِ لَمْ يَسْتَحْىِ مِنَ اللَّهِ سُبحانَهُ؛ كسى كه از مردم حيا نكند از خداوند هم حيا نمى‌كند».
و رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌فرمايند:
«لِيَسْتَحِ أحَدُكُمْ مِن مَلَكَيْهِ اللّذَيْنِ مَعَهُ كما يَسْتَحِي مِنْ رَجُلَيْنِ صَالِحَيْنِ مِن جِيْرَانِهِ وَهُما مَعَهُ باللَّيْلِ والنَّهارِ؛
هر يك از شما بايد از دو فرشته‌اى كه با خود دارد شرم كند، همچنان كه از دو همسايه خوب خود كه شب و روز كنارش هستند، شرم مى‌كند.
