​امام صادق علیه السلام فرمودند:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به امیر مؤمنان علیه السلام فرمودند: ای اباالحسن! این، ماه رمضان است که فرا رسیده؛ پس دعایت را پیش از افطارت قرار ده. همانا جبرائیل علیه السلام نزد من آمد و گفت:

«ای محمد! هر کس در ماه رمضان قبل از افطار، این گونه دعا کند، خدای متعال دعای او را مستجاب و روزه و نمازش را قبول می کند، و برای او ده دعا [ی دیگر نیز] مستجاب می کند، و گناه او را می آمرزد، و نگرانی هایش را بر طرف می کند، و غمش را می زداید، و نیازهایش را برآورده می سازد، و او را به خواسته هایش می رساند، و عملش را همراه با اعمال پیامبران و صدّیقان، بالا می برد.و روز قیامت در حالی می آید که رویش از ماه شب چهارده، نورانی تر است». گفتم: «ای جبرائیل! آن دعا کدام است؟» گفت: بگو:

اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِیمِ، وَ رَبَّ الْکرْسِی الرَّفِیعِ، وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ، وَ رَبَ الشَّفْعِ الْکبِیرِ، وَ النُّورِ الْعَزِیزِ، وَ رَبَّ التَّوْراةِ وَ الْإنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ، وَ الْفُرْقانِ الْعَظِیمِ.

أنْتَ إِلهُ مَنْ فِی السَّمواتِ وَ إِلهُ مَنْ فِی الْأرْضِ لا إِلهَ فِیهِما غَیرُک، وَ أنْتَ جَبَّارُ مَنْ فِی السَّمواتِ وَ جَبَّارُ مَنْ فِی الْأرْضِ لا جَبَّارَ فِیهِما غَیرُک، أنْتَ مَلِک مَنْ فِی السَّمواتِ، وَ مَلِک مَنْ فِی الْأرْضِ، لا مَلِک فِیهِما غَیرُک، أسْألُک بِاسْمِک الْکبِیرِ، وَ نُورِ وَجْهِک الْمُنِیرِ، وَ بِمُلْکک الْقَدِیمِ. 

یا حَی یا قَیومُ، یا حَی یا قَیومُ یا حَی یا قَیومُ، أَسْأَلُک بِاسْمِک الَّذِی أشْرَقَ بِهِ کلُّ شَی ءٍ، وَ بِاسْمِک الَّذِی أشْرَقَتْ بِهِ السَّمواتُ وَ الْأَرْضُ، وَ بِاسْمِک الَّذِی صَلُحَ بِهِ الْأَوَّلُونَ، وَ بِهِ یصْلُحُ الآخِرُونَ. یا حَیاً قَبْلَ کلِّ حَی، وَ یا حَیاً بَعْدَ کلِّ حَی، وَ یا حَی لا إِلهَ إِلَّا أنْتَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی، وَ اجْعَلْ لِی مِنْ أمْرِی یسْراً وَ فَرَجاً قَرِیباً، وَ ثَبِّتْنِی عَلی دِینِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَلی هُدی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَلی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، عَلَیهِ وَ عَلَیهِمُ السَّلامُ. وَ اجْعَلْ عَمَلِی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُتَقَبَّلِ، وَ هَبْ لِی کما وَهَبْتَ لأَوْلِیائِک وَ أهْلِ طاعَتِک، فَانِّی مُؤْمِنٌ بِک، وَ مُتَوَکلٌ عَلَیک، مُنِیبٌ إِلَیک، مَعَ مَصِیری إِلَیک، وَ تَجْمَعُ لِی وَ لِأهْلِی وَ لِوَلَدِی الْخَیرَ کلَّهُ، وَ تَصْرِفُ عَنِّی وَ عَنْ وَلَدِی وَ أهْلِی الشَّرَّ کلَّهُ. أنْتَ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّمواتِ وَ الْأرْضِ، تُعْطِی الْخَیرَ مَنْ تَشاءُ، وَ تَصْرِفُهُ عَمَّنْ تَشاءُ، فَامْنُنْ عَلَی بِرَحْمَتِک یا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. 

اقبال الاعمال سید بن طاووس،  ج 1، ص 114

صحيفه علويه، متن ‏فارسى، ص: 220

 از سایت خبرگزاری رسمی حوزه

 یکی از کارکردهای خانواده موفق، برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف مشخص است.

اگر رشد معنوی را یکی از اهداف بنامیم، داشتن طرح و نقشه‌ای مناسب برای رسیدن به چنین تحول ارزشمندی، از نشانه‌های کارآمدی خانواده خواهد بود. بر این اساس، استفاده از فرصت‌هایی که می‌تواند تجربه‌های معنوی گهرباری را در اختیار اعضای خانواده قرار دهد، ضروری است.

 یکی از این فرصت‌ها، بهره‌وری از فضای معنوی شب‌های قدر است که برای درک آن لازم است تدارک لازم از پیش دیده شود. به عنوان مثال، زمانی که برنامه خانوادگی بر شرکت در برنامه احیای شب‌های قدر تعریف شده، لازم است از قبل استراحت به اندازه کافی وجود داشته باشد، غذای شب مناسب با بیداری تا صبح تنظیم شود و به هنگام حضور در جمع شب‌زنده‌داران، برنامه‌های لذت‌بخش برای گروه‌های سنی پایین‌تر نیز لحاظ شود.

 آشنا کردن کودکان با فضیلت شب‌های قدر، چرایی بیداری در این شب و توجیه شناختی متناسب با میزان درک آنها، نقش بسزایی در همراهی آنها خواهد داشت.

​پیغمبر اکرم به خودِ امیرالمومنین(صلوات الله علیهما و آلهما) فرمودند:

«مثلک مثل قل هو الله احد»؛ مثل تو در میان مردم مانند «قل هو الله احد» است.
اگر کسی فقط با قلبش تو را دوست بدارد، مانند این است که ثلث ثواب بندگان خدا را به او داده اند؛ مانند قل هو الله احد که یک مرتبه خواندنش ثواب قرائت ثلث قرآن را داشت، اینجا هم محبت قلبی به تو مانند ثلث همه ثواب ها است.

اگر علاوه بر این که در دل تو را دوست می دارد با زبان هم اظهار محبت کند، راه تو را ترویج کند و محبت تو را به دیگران هم منتقل کند، این دوثلثِ ثوابِ اعمال بندگان است. اما اگر هم محبت تو را در دل داشته باشد هم در زبان محبت تو را ترویج کند و در عمل هم تا پای جان برای تو فداکاری کند، ثواب همه کار های خوب را خداوند به او می دهد.

 آیت‌الله مصباح یزدی(ره)
۳۱ اردیبهشت، ۱۳۹۳

سخن در شب های قدر است؛ سخن در زیباترین و عزیزترین اوقات ماه مبارک رمضان است. همه اولیاء  از ماه‌ها قبل خودشان را آماده درک فیوضات این زیباترین اوقات سال یعنی شبهای قدر می کردند. اصولاً قدر در لغت به معنای کمیت و اندازه است و حتی برخی دیگر از صاحبان لغت گفته‌اند که قدر به معنای آن کنه و حد و اندازه یک چیز است. ما هر دو معنا را اگر ترکیب کنیم درباره شبهای قدر، معنای سخن این می‌شود که این شب ها، شب اندازه گیری اعمال انسان و تقدیر امور انسان است ولی این ظاهر سخن است بلکه شب قدر شب ظهور کنه عالم و حقیقت عالم یعنی کلمه توحید است. به همین دلیل هم است که روایاتی که درباره نزول قرآن در شب قدر وارد است یعنی آن حقیقت قرآن، حقیقت ولایت، حقیقت توحید، برای اهل معنا در حد استعدادشان ظاهر می‌شود. بنابراین ما در شب های قدر باید ببینیم به استقبال چه بزرگواری می رویم، اگر شب قدر شب نیمه شعبان است کما اینکه در برخی از روایات وارد است، ما به درگاه عزیز عالم امام زمانمان حضرت صاحب الامر می رویم. و اگر شب قدر شب های نوزدهم و بیست و یکم است ما به درگاه مولایمان امیرمومنان علی علیه السلام می رویم و بالاخره شبهای دیگر به خصوص در شب بیست و سوم که تعلق به وجود مبارک امام عصر علیه السلام دارد، می باید همه التجای ما هرچند درگاه پروردگار است، ولی شفیع قرار بدهیم وجودهای نورانی امام زمانمان، امیر مؤمنان و به خصوص حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله علیها است که مرحوم آیت الله آقا سید علی قاضی طباطبایی به شاگردانشان این توصیه اخیر را برای شب های بیست و یکم تا بیست و سوم فراوان می فرمودند. بی جهت هم نیست، چرا که در روایات داریم که حضرات اهل بیت علیه السلام می فرمودند که ما حجت خدا بر شما هستیم و مادر بزرگوارمان صدیقه طاهره حجت پروردگار بر ماست به این معنا که اگر ما باب رحمت پروردگار بر شما هستیم توسل به مادر بزرگوارمان باب رحمت پروردگار بر همه خلایق است. این نکته در شب های قدر یک لطافت و زیبایی خاصی را به ارمغان می‌آورد که به طور فشرده به برخی از آنها اشاره می کنم: 

 در روایت دارد که حضرت موسی علیه السلام  با پروردگار مناجات می‌کرد و در مناجات خود عرضه داشت که بار الهی من قرب تو را طلب می کنم چه بکنم؟  جواب آمد که در شب قدر بیدار باش. مجدداً عرضه داشت که خدایا من آن رحمت خاص الخاصی را که برای أخص بندگانت قراردادی درخواست می کنم، پروردگار فرمود در شب قدر اگر به مساکین تو کمکی بکنی مشمول   آن رحمت ما خواهی شد. مجددا  عرضه کرد که ” ارید الجواز الی الصراط"؛ می خواهم برای صراط که از عقبات سخت قیامت است به سرعت عبور بکنم چه بکنم؟  پروردگار جواب داد: ” فمن تصدق بصدقه فی لیلة القدر؛ کسی که در شب قدر قبل از ورود به بارگاه ما صدقه ای بدهد و بعد به خانه ما یعنی مسجد بیاید و با ما راز و نیاز کند. مجدداً عرضه داشت که بار الهی من بهشت تو را و  آن هم بهشت خاص تو را طلب می کنم، جواب آمد آن کس که در شب های قدر تسبیح بگوید و تقدیس و تحمیل در درگاه ما را داشته باشد. مجددا عرضه داشت بار الهی من نجات از آتش جهنم را از تو درخواست می کنم، جواب آمد استغفار در شبهای قدر.  بالاخره در پایان بالاترین مقام را که مقام راضین در درگاه پروردگار است عرضه داشت، جواب آمد آن کس که در شب های قدر قیام و قعود و رکوع و سجود به نماز در درگاه ما داشته باشد. همه اینها را عرض کردم که اگر جمع همه اینها را در یک کلام، ما در شبهای قدر بخواهیم، با توسل و شفیع قرار دادن وجود مبارک صدیقه طاهره سلام الله علیها در یک جا به ما عنایت می شود، چرا که نیابتا از آن حضرت، انسان نماز بخواند، نیابتا از آن حضرت صدقه بدهد، نیابتا از آن حضرت به مساکین کمک کند و خلاصه شب قدر را سراسر هدیه بدهد به وجود مبارک صدیقه طاهره سلام الله علیها قطعاً مشمول عنایت آن حضرت  و عنایت خاص الخاص پروردگار در این شب ها قرار خواهیم گرفت.

 در این شب ها عموماً مردمان و روزه‌داران و عابدان به مساجد روی می آورند، به عبارت دیگر دعا در جمع و قرآن بر سر گرفتن در جمع یک حلاوت خاصی دارد، اما جناب ابن فهد حلی در عده الداعی ضمن دستوراتی که در باب دعا می‌فرمایند این است که دعای در جمع البته موثرتر است ولی دعای در خلوت و عزلت، انسان به تنهایی می‌تواند انس بیشتری را با صاحب دعا داشته باشد. بنابراین نکته دومی که هست این است که انسان مقید نباشه که حتما شب قدر را  در میان جمع باشد که خیلی هم خوب است ولی اگر کسانی شرایط برایشان فراهم نیست می‌توانند در عزلت و در انفراد و در تنهایی با خدای خودشان راز و نیاز کنند.

چرا ما در پی آیه‌های پناه در قرآن می‌گردیم؟ اساسا کی و چه زمانی موضوع «پناه» برای جامعه اسلامی و برای فرد مسلمان حیاتی و برجسته می‌شود و باید نسبت به آن دغدغه‌ داشت؟ اهمیت «پناه» زمانی رخ می‌نماید که خطر بر ما احاطه کرده باشد و سلامت اجتماعی، سلامت دینی، و سلامت فرهنگی و اخلاقی دچار تهدیدهای جدی شده باشد. بدین‌سان اگر یکی از ضرورتها در موقعیت‌های خطر، «پناه‌خانه» است علاوه بر پناه‌خانه‌های امنیتی (مثل پلیس در داخل یا ارتش در مرزها) و علاوه بر پناه‌خانه‌های اقتصادی (مثل نهادهای خیریه و کمیته‌های امداد) و احیانا پناه‌خانه‌های بهداشتی و درمانی (مثل بیمارستان‌ها)، در وضعیت هرج و مرج فرهنگی باید پناه‌خانه‌های فرهنگی متنوع و متراکمی را فعال کرد. نمی‌توان با پرسه‌زنی‌های سرگردان در وسط میدان، بدون داشتن پناه و پناه‌خانه از خود فرهنگی صیانت کرد، و در باره جو و فضای غبارآلود به تحلیل و تدبیر درستی دست یافت، و به نوعی از آرامش و قرار اجتماعی دست پیدا کرد.

 از این رو، مرور آیه‌های پناه و تأمل در فرایند پناه‌جویی، پناه‌گیری، پناه‌دهی و کارکردهای اجتماعی آن و جستجو از راه‌های برون رفت از شرایط دشوار، اهمیت پیدا می‌کند. البته این دغدغه را می‌توان از یک نقطه عزیمت فلسفی و یا اجتماعی نیز شروع کرد، لیکن تصور می‌کنم نقطه آغاز آن را باید «الهیات» قرار داد و آنگاه از «الهیات قرآنی و اسلامی» به سمت فلسفه و علم اجتماع در نقطه‌های خطر حرکت کرد. 

ایده‌ی مرکزی در این سلسله نوشته‌ها، فعال‌سازی پناه‌خانه‌های متنوع و متکثر دینی و اخلاقی در شرایط مختلف اجتماعی و خانوادگی در سطوح خرد و کلان جامعه اسلامی است. این نکته را در یادداشت های بعدی بیشتر خواهم پرداخت. اکنون فقط بر یک نقطه عزیمت از پناه فرهنگی در قرآن اشاره می‌کنم. 

بر اساس آیۀ شریفه وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا و اینکه مراد از «حبل» در آیه، قرآن است (و در برخی روایات خود پیامبر و امیرالمومنین ع به عنوان حبل الله تعیین شده است)، و بر اساس روایت اِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرآنِ، و همین طور بر اساس نگرش تاریخی در باب مرکزیت قرآن در گذر تاریخی تمدن مسلمانان، می‌توان بر قرآن به مثابه یک پناه تمدنی  در نگاه فراملی و به مثابه یک پناه فرهنگی در یک رویکرد درونی و ملی، نگاه کرد و آن را به مثابه پناه اجتماعی و فرهنگی مسلمانان  مورد تأکید قرار داد. 

در پناه جستن به قرآن به مثابه یکی از پناه‌های در دسترس مسلمانان، می‌توان مرجعیت و مصدریت قرآن را در سطح امت در نظر گرفت (که در یادداشت بعدی بدان اشاره خواهم کرد)، و می‌توان پناه به قرآن را در کمترین سطح خود در سطح خانواده‌ها فعال کرد و دست کم با قرائت خانوادگی قرآن، شبانه روز لحظه‌هایی از معنی و معنویت قرآنی ساخت. پناه جمعی هرشبانۀ خانواده‌ها به قرآن، تراکم و انباشتی از پناه‌ جستن‌ها و پناه گرفتن‌ها را در سطح جامعه فعال می‌کند و به تدریج نوعی از عقلانیت جایگزین را در برابر عقلانیت مادی و دنیوی ظاهر می‌سازد. این نکته و عمل به آیۀ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ هر چند بسیار خرد و کوچک، ولی بسیاربزرگ در سطح کلان جامعه و بلکه جوامع اسلامی خواهد بود.  

نوشته: حبیب الله بابایی