آثار و نتایج نهضت عاشورا
شهادت مظلومانه سید الشهدا و یارانش در کربلا ، تاثیر بیدارگر و حرکت آفرین داشتو خونی تازه در رگهای جامعه اسلامی دواند و جو نامطلوب را شکست و امتدادهای آنحماسه ، در طول تاریخ، جاودانه ماند . حتی در همان سفر اسارت اهل بیت نیز تاثیراتسیاسی این حادثه در اندیشههای مردم آشکار شد . گروهی از اسرا را که به شام میبردند ، چون به تکریت رسیدند ، مسیحیان آنجا در کلیساها جمع شدند و به نشان اندوه بر کشتهشدن حسین ع ، ناقوس نواختند و نگذاشتند آن سربازان وارد آنجا شوند . به شهر«لینا» نیز رسیدند . مردم آنجا همگی گرد آمدند و بر حسین و دودمانش سلام و درود فرستادند وامویان را لعن کردند و سربازان را از آنجا بیرون کردند . چون خبر یافتند که مردم جهینه هم جمع شدند تا با سربازان بجنگند وارد آن نشدند . به قلعه کفر طاب رفتند ، به آنجا نیزراهشان ندادند . به حمس که وارد شدند ، مردم تظاهرات کردند و شعار دادند : «اکفرا بعدایمان و ضلالا بعد هدی ؟ »و با آنان درگیر شدند و تعدادی را کشتند . برخی از تاثیراتحماسه عاشورا از این قرار است :
1-قطع نفوذ دینی بنی امیه بر افکار مردم2-احساس گناه و شرمساری در جامعه ، بخاطر یاری نکردن حق و کوتاهی درادای تکلیف3-فرو ریختن ترسها و رعبها از اقدام و قیام بر ضد ستم4-رسوایی یزیدیان و حزب حاکم اموی5-بیداری روح مبارزه در مردم6-تقویت و رشد انگیزههای مبارزاتی انقلابیون7-پدید آمدن مکتب جدید اخلاقی و انسانی(ارزشهای نوین عاشورایی و حسینی)
8-پدید آمدن انقلابهای متعدد با الهام از حماسه کربلا9-الهام بخشی عاشورا به همه نهضتهای رهایی بخش و حرکتهای انقلابی تاریخ10-تبدیل شدن کربلا»به دانشگاه عشق و ایمان و جهاد و شهادت ، برای نسلهایانقلابی شیعه11-به وجود آمدن پایگاه نیرومند وعمیق و گسترده تبلیغی و سازندگی در طولتاریخ ، بر محور شخصیت و شهادت سید الشهدا«ع از نهضتهای شیعی پس از عاشورا ، میتوان انقلاب توابین ، «انقلاب مدینه ، «قیاممختار» ، «قیام زید» ، و . . . حرکتهای دیگر را نام برد . برای توضیح بیشتر ، به مدخل خاصهر یک از این نهضتها در همین مجموعه مراجعه شود . تاثیر حماسه عاشورا را درانقلابهای بزرگی که در طول تاریخ ، بر ضد ستم انجام گرفته ، چه در عراق و ایران و چه درکشورهای دیگر ، نباید از یاد برد . «فرهنگ شهادت و انگیزه جهاد و جانبازی که درانقلاب اسلامی ایران و هشتسال دفاع مقدس در جبههها جلوهگر بود ، گوشهای از اینتاثیر پذیری است . شعار«نهضت ما حسینیه ، رهبر ما خمینیه که در مبارزات ملت مسلمانایران بر ضد طاغوت طنین افکن بود و نیز شور حسینی جبهههای رزم ایران ، گواه روشنتاثیر گذاری کربلا در قرنها پس از آن حماسه مقدس است . یکی از نویسندگان محقق ، نتایج نهضت کربلا را عبارت میداند از :
1-پیروزی مساله اسلام و حفظ آن از نابودی2-هزیمت امویان از عرصه فکری مسلمین3-شناخت اهل بیت بعنوان نمونههای پیشوایی امت4-تمرکز شیعه از بعد اعتقادی بر محور امامت5-وحدت صفوف شیعه در جبهه مبارزه6-ایجاد حس اجتماعی در مردم7-شکوفایی موهبتهای ادبی و پدید آمدن ادبیات عاشورایی 8-منابر وعظ و ارشاد ، به عنوان وسیله آگاهانیدن مردم9-تداوم انقلاب بصورت زمینه سازی نهضتهای پس از عاشورا (2) حادثه کربلا ، گشاینده جبهه اعتراض علیه حکومت امویان و سپس عباسیان شد ، چه بهصورت فردی که روحهای بزرگ رابه عصیان و افشاگری واداشت ، و چه به شکلمبارزههای گروهی و قیامهای عمومی در شهری خاص یا منطقهای وسیع .
خون او تفسیر این اسرار کرد
ملتخوابیده را بیدار کرد
فرهنگ عاشورا - جواد محدثی
فرم در حال بارگذاری ...
آتش زدن خیمهها
از جنایتهای سپاه عمر سعد ، آتش زدن خیمههای امام حسین ع و اهل بیت او در روزعاشورا بود . پس از آنکه امام به شهادت رسید ، کوفیان به غارت خیمهها پرداختند ، زنها رااز خیمهها بیرون آوردند ، سپس خیمهها را به آتش کشیدند . اهل حرم ، گریان و پابرهنه دردشت پراکنده شدند و به اسارت در آمدند . امام سجاد«ع در ترسیم آن صحنه فرمودهاست : به خدا قسم هر گاه به عمهها و خواهرانم نگاه میکنم ، اشگ در چشمانم میدود و بهیاد فرار آنها در روز عاشورا از خیمهای به خیمه دیگر و از پناهگاهی به پناهگاه دیگرمیافتم ، که آن گروه فریاد میزدند : خانه ظالمان را بسوزانید ! این آتش ، امتداد همان آتشزدنی بود که پس از رحلت پیامبر ، در خانه زهرا«ع با آن سوخت و آتش کینههایی بود کهاز بنی هاشم و اهل بیت در سینهها داشتند . به یاد این حادثه ، در مراسم عاشورا در برخیمناطق رسم است که خیمههایی به نشان خیام اهل بیت بر پا میکنند ، ظهر عاشورا به آتشمیکشند ، تا احیاگر یاد آن ستمی باشد که روز عاشورا بر خاندان رسالت رفت .
آتش به آشیانه مرغی نمیزنند
گیرم که خیمه ، خیمه آل عبا نبود
فرهنگ عاشورا - جواد محدثی
فرم در حال بارگذاری ...
تحلیلی جامعه شناختی از عزاداری امام حسین علیه السلام
یکی از شیوههای بسیار مؤثر تبلیغی، تشکیل جلسات «تذکر» درباره امری است که ترویج آن مورد نظر است. در این جلسات به طور عمده، از مکانیسم «کنش و یا واکنش متقابل دورانی استفاده میشود؛ بدین صورت که افراد گرد آمده، به وسیله «ذاکر» تحریک میشوند. این تحریک، واکنشی در افراد به وجود میآورد. این واکنش در «ذاکر» مؤثر میافتد و واکنش شدیدتری را موجب میشود. این واکنش شدیدتر، خود تحریکی مجدد نسبتبه آن افراد خواهد بود و باز واکنش و تحریکی دیگر. به این طریق، همواره بر شدت واکنش متناسخ آن افراد افزوده میشود و این همان است که از آن اینچنین تعبیر میشود: کنشهای متقابل و واکنشهای درونی اینچنین، به واگیری اجتماعی میانجامد.جلسات عزاداری امام حسین علیهالسلام را در این ارتباط میتوان مورد مداقه قرار داد. عزاداری امام حسین علیهالسلام از ابعاد گوناگون قابل بحث و بررسی است. بحمدالله، بسیاری از این ابعاد، توسط علمای دین تا حدودی مورد بررسی قرار گرفته است، اما در این بحث، بعدی که ذکر شد، مد نظر است.وقتی از این زاویه نیز در توصیههای ائمه اطهارعلیهمالسلام به تشکیل جلسات عزاداری امام حسین علیهالسلام نگاه کنیم این کار را بسیار حکیمانهمییابیم، به گونهای که موجب میشود بیش از پیش به این انوار طیبهعلیهم السلام ارادت ورزیم.یکی دیگر از شیوههای مؤثر تبلیغی، تعیین «اسوه برای مردم است. لازم است بیندیشیم که در عین اسوه بودن و هادی بودن همه ائمه اطهارعلیهمالسلام چرا امام حسین علیهالسلام به عنوان مصباح هدایت و کشتی نجات، مطرح میشود؟ چرا تربت مرقد او از ویژگی و حرمتبرخوردار است؟آیا غیر از این است که دقیقترین ابعاد یک اسوه، در امام حسین علیهالسلام تجلی تام یافته است.از دیگر شیوههای مؤثر، در مرحله نخست، جعل شعایر و در مرحله بعد، تثبیت و ترویج آن شعایر میباشد؛ زیرا در صورت انجام گرفتن این کار، آن ایده مطلوب، تثبیت و ترویجشدهاست.راه انداختن دستههای سینهزن و زنجیر زن، پوشیدن لباس سیاه، حمل پرچمهای رنگارنگ، علم، علامت و مانند اینها، همه برای زنده نگهداشتنفرهنگ عاشورا، امر ضروری است و مبارزه با اینها یا ناشی از اغراض سوء است و یا از کمال بیخبری و بیسلیقگی. آری، برخورد اصلاحی و تکمیلی و تحسینی از سوی فرزانگان آشنا با مذاق شرع، نه تنها صحیح است، بلکه لازم هم میباشد و اعتراض به مغرضان یا بیخبرانی است که با این شعایر بر خورد حذفی میکنند.از جمله شیوههای قابل ملاحظه، تعیین مکانهایی برای انجام دادن مناسک ویژه میباشد تا افراد با رو آوردن به آن مکانها و انجام آن مناسک، تجدید عهدی با اعتقاد و ایده مطلوب کرده باشند و با این کار، دلها هرچه بیشتر با آن ایده گره بخورد.در این ارتباط، توجه به روایاتی که حاوی مضامین ذیل است، مفید به نظر میرسد:«حرم سیدالشهداعلیهالسلام مزار انبیا و ملائکه است. «زیارت سیدالشهداعلیهالسلام را ترک نکنید». «زیارت سیدالشهدا علیهالسلام موجب برآورده شدن حوایج دنیوی و به دست آوردن ثوابهای اخروی و استکمالات معنوی میشود». برای تکمیل این بحثبه نظر میرسد تذکر دو مطلب ضروری باشد:1- ممکن است تصور شود نفوذ در عقیده عمومی عملی ناپسند است و تغییر آن را باید نوعی خیانتبه مردم تلقی کرد؛ اما این تصور هیچ اساسی ندارد و حقیقت، آن است که صرف نفوذ در عقیده عمومی و تغییر آن را نه میتوان خوب شمرد و نه بد. این بدان بستگی دارد که ببینیم نفوذ به چه قصدی و تغییر از چه چیز به چه چیزی است.(دقتشود.)2- بعضی عقیده دارند که اصلا برخورد تبلیغاتی امر پسندیدهای نیست، بلکه باید فقط با روشهای برهانی، مردم را به تشخیص حق از باطل موفق ساخت. هرچند بررسی انتقادی این سخن مجال دیگری میطلبد، اما اجمالا در حد اعلان موضع باید یادآور شویم که:اولا، هرگز روشهای برهانی در سطح عمومی جامعه، ما را از برخوردهای تبلیغاتی مستغنی نمیکند و باید گفت: هریک به جای خویش نیکوست.ثانیا، حتی فرزانگان و خواص جامعه نیز نیازمند تبلیغات حساب شده و فنیاند تا علاوه بر تشخیص حق، انگیزه کافی برای عمل بر طبق آن داشته باشند این مطلب دقیق و لطیف، مربوط به فلسفه اخلاق و روانشناسی تربیتی است و باید همانجا مورد بحث قرار گیرد که صرف اقناع عقلی نمیتواند محرک انسان به سوی عمل باشد؛ اگرچه ظاهر رای افلاطون مقابل این است.این بحث را با ذکر فرازهایی از بیانات رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینیقدس سره به پایان میبریم:«در آن وقت، یکی ازحرفها که هی رایجبود میگفتند: ملت گریه؛ برای اینکه مجالس روضه را از دستشان بگیرند. این که همه مجالس روضه را آن وقت تعطیل کردند، آن هم به دست کسی که خودش در مجالس روضه میرفت و آن بازیها را در میآورد، قضیه مجلس روضه بود یا از مجلس روضه آنها یک چیز دیگر میفهمیدند و آن را میخواستند از بین ببرند؟» «امروز ما به مجالس تعزیه و روضه بیشتر از سابق احتیاج داریم.» «زنده نگهداشتن عاشورا یک مساله بسیار مهم سیاسی - عبادی است. عزاداری کردن برای شهیدی که همه چیز را در راه اسلام داد یک مساله سیاسی است. یک مسالهای است که در پیشبرد انقلاب اثر بسزا دارد. ما از این اجتماعات استفاده میکنیم. «مجالس عزا را با همان شکوهی که پیشتر انجام میگرفت و بیشتر از آن، حفظ کنید و اهل منبر - ایدهمالله تعالی - کوشش کنند در این که مردم را سوق بدهند به مسائل اسلامی و مسائل سیاسی اسلامی، مسائل اجتماعی اسلامی و از روضه دستبرندارید که ما با روضه زنده هستیم.»
تحلیلی جامعه شناختی از سنت عزاداری امام حسین علیه السلام - اکبر میرسپاه
فرم در حال بارگذاری ...
چرا باید حادثه عاشورا را گرامی بداریم ؟
چرا باید خاطره حادثه ای را که 1360 سال پیش اتفاق افتاده است ، زنده کرد و مراسمی به یاد آن خاطره برگزار کرد ؟ این رویداد جریانی تاریخی بوده است که زمان آن گذشته است; تلخ یا شیرین ، هر چه بوده است آثار آن تمام شده است . چرا باید بعد از گذشت نزدیک به چهارده قرن ، یاد آن جریان و آن حادثه را زنده نگه داریم و مراسمی برای آن بر پا داریم ؟
پاسخ این سؤال ، چندان مشکل نیست . برای این که به سادگی می توان به هر نوجوانی تفهیم کرد که حوادث گذشته هر جامعه می تواند در سرنوشت و آینده آن جامعه آثار عظیمی داشته باشد . تجدید آن خاطره ها در واقع نوعی بازنگری و بازسازی آن حادثه است ، تا مردم از آن جریان استفاده کنند . اگر حادثه مفیدی بوده است و در جای خود منشأ آثار و برکاتی به شمار می رفته است ، بازنگری و بازسازی آن نیز می تواند مراتبی از آن برکات را داشته باشد .
علاوه بر این ، در همه جوامع انسانی مرسوم است که به نوعی ، از حوادث گذشته خود یاد می کنند; آن ها را بزرگ شمرده و به آن ها احترام می گذارند . خواه مربوط به اشخاصی باشد که در پیشرفت جامعه خود مؤثر بوده اند ، نظیر دانشمندان و مخترعان ، و خواه مربوط به کسانی باشد که از جنبه سیاسی و اجتماعی ، در رهایی ملت خود نقش مؤثری داشته اند و قهرمان ملی بوده اند . همه عقلای عالم برای این گونه شخصیت ها آیین های بزرگداشتی را منظور می کنند . این کار بر اساس یکی از مقدس ترین خواسته های فطری است که خدا در نهاد همه انسان ها قرار داده است ، و از آن به «حس حق شناسی» تعبیر می کنیم . لذا این خواسته فطری همه انسان ها است که در برابر کسانی که به آن ها خدمت کرده اند حق شناسی و شکرگزاری کنند ، آنان را به خاطر داشته باشند و به ایشان احترام بگذارند . علاوه بر این ، یاد آن خاطره ها ، در صورتی که در سعادت جامعه تأثیری داشته ، می تواند عامل مؤثر دیگری را در زمان بیان خاطره ها بیافریند . در این صورت ، گویا خود آن حادثه تجدید می شود .
از آن جا که معتقدیم حادثه عاشورا حادثه عظیمی در تاریخ اسلام بوده است ، و نقش تعیین کننده ای در سعادت مسلمان ها و روشن شدن راه هدایت مردم داشته است ، این حادثه در نظر ما بسیار ارزشمند است . لذا بزرگداشت و بازسازی این حادثه و به خاطر آوردن آن ،موجب میگردد تا بتوانیم از برکات آن در جامعه امروز نیز استفاده کنیم . این جواب را به طور کلی می توان در مقابل سؤال نوجوان ها ارائه داد و آنان را قانع کرد که زنده نگه داشتن یاد بعضی از خاطره ها و بازسازی برخی از حوادث که در گذشته اتفاق افتاده است ، کار عاقلانه ای است ، و ممکن است منافع و مصالحی را برای جامعه تأمین کند . همان طور که اصل آن حادثه تأثیر مفیدی در جامعه آن روز داشته ، تجدید خاطره و بازسازی آن نیز می تواند آثاری متناسب با خود داشته باشد . این سوال اول که چرا باید یاد عاشورا را زنده نگه داریم ؟
در پرتو آذرخش - محمد تقی مصباح یزدی
فرم در حال بارگذاری ...
رفتار امام حسین علیه السلام نسبت به فرزند بیمارش زین العابدین علیه السلام
خواست الهی بر این تعلق گرفت که علی بن الحسین حجت او بعد از امام حسین علیهالسلام، بیمار باشد تا جهاد بر او واجب نشود و همچنان زمین از حجت اللهی خالی نگردد و این وضعیت جلوه دیگری از تربیت حسینی را میطلبید. در حالیکه شدّت مبارزه و مصبیتهای پیاپی کربلا انسان معمولی را چنان به خود مشغول میکند که همه چیز را فراموش میکند، مربیّ بزرگ کربلا از مسئولیت بزرگ تربیت غافل نماند و چون فرزند خود را نیازمند توجه و مراقبت دید، بر بالینش آمد و گفتگویی صمیمانه به پرسشهای او در در مورد حوادث کربلا پاسخ داد. در منابع تاریخی میخوانیم:«… حضرت به سوی خیمه فرزندش زین العابدین آمد و در حالی که فرزندش بر فرشی از پوستین استراحت مینمود و زینب علیهاالسلام از او پرستاری میکرد، فرزندش را عیادت نمود، وقتی زین العابدین علیهالسلام نگاهش به پدر افتاد، خواست از بستر بر خیزد. اما از شدّت بیماری قادر به برخاستن نبود. از عمهاش زینب علیهاالسلام خواست که او را کمک کند،زینب خود را تکیه گاه او قرار داد.امام حسین علیهالسلام از وضعیت بیماری فرزندش سئوال کرد و زین العابدین علیهالسلام حمد و سپاس خداوند رابه جا آورد و از پدر پرسید در این روز با این قوم منافق چگونه رفتاری کردی؟پدر فرمود: «فرزندم شیطان بر آنان مستولی گشت و آنان را از یاد خدا غافل کرد…»
امام حسین علیه السلام و تربیت فرزند - علی همت بناری
فرم در حال بارگذاری ...