پیامهای عارفانه خطبه فدکیه
متن خطبه: «الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَلْهَمَ وَ الثَّنَاءُ بِمَا قَدَّمَ مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَهَا وَ سُبُوغِ آلَاءٍ أَسْدَاهَا وَ تَمَامِ مِنَنٍ أَوْلَاهَا جَمَّ عَنِ الْإِحْصَاءِ عَدَدُهَا وَ نَأَى عَنِ الْجَزَاءِ أَمَدُهَا وَ تَفَاوَتَ عَنِ الْإِدْرَاکِ أَبَدُهَا وَ نَدَبَهُمْ لِاسْتِزَادَتِهَا بِالشُّکْرِ لِاتِّصَالِهَا وَ اسْتَحْمَدَ إِلَى الْخَلَائِقِ بِإِجْزَالِهَا وَ ثَنَّى بِالنَّدْبِ إِلَى أَمْثَالِهَا».
پیام اول: از اینکه فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ»؛ این پیام را دارد که همانگونه که انسان به حکم عقل و فطرت و نیز به حکم آیه ۶۰ سوره الرحمن: «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسان» وظیفه دارد که در برابر احسان همنوعانش نیکی کرده و سپاسگزار باشد، همین طور وظیفه دارد که در برابر نعمت بیمنت خداوند متعال نیز شاکر باشد.
پیام دوم: از اینکه فرمود: «وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَلْهَمَ» این پیام را دارد که همانگونه که در برابر نعمت مادی میبایست به حکم عقل و فطرت شاکر خدا باشیم، همین طور وظیفه داریم که در برابر نعمت معنوی، مثل دریافتهایی که از حقایق هستی و بدون استدلال و برهان عقلی و مقدمات قبلی برای ما حاصل میشود و نامش الهام است، خدا را شاکر و سپاسگزار باشیم.
پیام سوم: راز شکر خداوند متعال در این است که اولاً: پیش از آنکه ما آفریده شویم، خداوند متعال همه نعمتهایی را که در استمرار و بقای حیاتمان به آن نیازمند هستیم، خلق کرده است و از همین رو فرمود: «وَ الثَّنَاءُ بِمَا قَدَّمَ». ثانیاً: خلق و آفرینش نعمتها پیش از خلق ما، بهدلیل این نبوده که ما چنین حقی داشتهایم، بلکه چون خداوند فیاض مطلق بوده، این چنین کاری را کرده است: «مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَهَا». ثالثاً: خدا را بایست از این جهت هم شاکر باشیم که آنچه را که خلق کرده، متناسب و همگون با نیاز انسان است: «وَ سُبُوغِ آلَاءٍ أَسْدَاهَا» رابعاً: هرچند که ما وظیفه داریم در برابر نعمت الهی شاکر باشیم، ولی از آنجایی که نعمت الهی گسترده است و آغاز و پایانی برای آن قابل تصور نیست، هرگز بشر نمیتواند حق شکر نعمتهای خدا را ادا کند. از همین رو فرمودند: «جَمَّ عَنِ الْإِحْصَاءِ عَدَدُهَا وَ نَأَى عَنِ الْجَزَاءِ أَمَدُهَا وَ تَفَاوَتَ عَنِ الْإِدْرَاکِ أَبَدُهَا»
پیام چهارم: این است که سپاس و شکرگزاری خداوند از این جهت نیست که حقتعالی نیاز به شکر و ستایش بشر داشته باشد، بلکه از این جهت است که طبق آیه «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّکُم»، (ابراهیم/۷) خداوند متعال نعمتهای بیشتری به ما بدهد و نعمتش را بر نعمتهای دیگر بیفزاید، از همین رو حضرت فرمود: «وَ نَدَبَهُمْ لِاسْتِزَادَتِهَا بِالشُّکْرِ»