«إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ؛ ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم. سخن درباره شب قدر است ؛ شب شكوهمند به سبب نزول قرآن؛ شبى كه والاترين و پر بركت ترينِ شب هاى سال به شمار مى رود؛ شبى بزرگ كه پيامبر خدا آن را چنين ستوده است: 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شَهرُ رَمَضانَ سَيِّدُ الشُّهورِ، و لَيلَةُ القَدرِ سَيِّدَةُ اللَّيالى ؛

ماه رمضان، سَرور ماه‌ها و شب قدر، سَرور شب هاست. جايگاه والاى اين شب و نقش رساى آن در ميهمان سراى الهى و بهره ورى از بركات و دست آوردهاى اين ضيافت الهى، تا آن جاست كه امام صادق عليه السلام آن را «قلبِ» اين ماه ناميده است: 

عنه صلى الله عليه و آله: قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَيلَةُ القَدرِ ؛

قلب ماه رمضان، شب قدر است. كسى كه بخواهد ماه رمضان براى او ماهى زنده، با نشاط، حيات آفرين و سرشار و پربار باشد، بايد از اين قلب، مواظبت كند. مراقبت از اين قلب، ممكن است سرنوشت ساز و بيمه كننده همه عمر انسان باشد، كه « لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ ؛ شب قدر، بهتر از هزار ماه است». براى شناخت قلب ماه رمضان و به خاطر دست يافتن به دست آوردهاى خوب اين شب عظيم و پرثمر، نكاتى را كه برگرفته از ره نموده هاى روشنگر و زندگى ساز اهل بيت عليهم السلام است، تقديم مى داريم: 

يكم. معناى شب قدر

آيه شريف « وَ مَآ أَدْرَلكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ؛ و تو چه دانى كه شب قدر چيست؟ »، به روشنى بر اين نكته دلالت دارد كه دست يافتن به معناى حقيقى شب قدر، بسيار دشوار و فراتر از سطح ادراك توده هاى مردم است. روشن است كه وقتى مخاطب اين آيه، پيامبر صلى الله عليه و آلهباشد، پرسش موجود در آيه، نشان دهنده عظمت و ارج شب قدر است؛ چرا كه مفهوم شب قدر، هرگز بر شخصيّتى عظيم كه قرآن بر دل پاك او فرود آمده و جان او جايگاه شب قدر است، و فرشتگان الهى در آن شب براى سامان بخشى به امور جهان و تقدير هستى نزد او مى آيند، ناشناخته نيست. افزون بر اين، فراهم آمدن زمينه شناخت و شهود حقيقت شب قدر (هر چند اندك) براى شمارى از اهل سير و سلوك كه با بهره گيرى از تعاليم اهل بيت عليهم السلام  در اين زمينه، به آن رسيده اند گوياى اين حقيقت است. عالم ربّانى آية اللّه ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى رحمه الله در پاسخ اين سؤال كه: «معناى ديدار شب قدر و لذّت آن چيست؟ »، مى گويد: ديدار شب قدر، عبارت است از: كشف فرود آمدن امر آسمانى به زمين در اين شب، آن گونه كه براى امام زمان عليه السلام آشكار مى شود.

ديدن آن حقيقت و توفيق يافتن به اين ديدار و شهود، كارى بس عظيم و والاست، همان گونه كه امام صادق عليه السلام آن را چنين توصيف فرموده است: 

رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ القَلبَ الَّذى يُعايِنُ ما يُنزَلُ فى لَيلَةِ القَدرِ لَعَظيمُ الشَّأنِ ؛

سنن الترمذى (به نقل از زيد بن ثابت) دلى كه آنچه را در شب قدر فرود آورده مى شود، مى بيند، بسى والاست. امّا اسلام، مردم را در همين سطح به خود وا نگذارده است و براى آن كه توده مردم نيز شناختى اجمالى از معناى شب قدر دريابند، روايات دينى، تصويرى از آن حقيقت را در ضمن بيان ويژگى‌ها و فضايل آن شب ارائه داده اند كه به نمونه هايى از آنها در ادامه اشاره مى شود.