پاسخ به يك سؤال
سؤال ديگرى كه در اينجا مطرح مىشود اين است كه اگر خداوند بندگان را براى عبوديت آفريده است پس چرا گروهى راه كفر را پيش مىگيرند؟
آيا ممكن است اراده خداوند از هدفش تخلف پذيرد؟
كسانى كه اين ايراد را مىكنند در حقيقت اراده تكوينى و تشريعى را با هم اشتباه كردهاند زيرا هدف عبادت اجبارى نبوده، بلكه عبادت و بندگى توأم با اراده و اختيار است، و در چنين زمينهاى هدف به صورت آماده كردن زمينه ها تجلى مىكند، فى المثل هنگامى كه گفته مىشود من اين مسجد را براى نماز خواندن مردم درست كردهام، مفهومش اين است آن را آماده براى اين كار ساختهام نه اينكه مردم را به اجبار به نماز وادارم، همچنين در موارد ديگر مانند ساختن مدرسه براى تحصيل و بيمارستان براى درمان و كتابخانه براى مطالعه.
به اين ترتيب خداوند اين انسان را آماده براى اطاعت و بندگى ساخته و هر گونه وسيله را اعم از عقل و عواطف و قواى مختلف را از درون و پيامبران و كتب آسمانى و برنامههاى تشريعى را از برون براى آنها فراهم نموده است.
مسلم است اين معنى در مؤمن و كافر يكسان است هر چند مؤمن از امكانات خود بهرهبردارى نموده و كافر ننموده است.
لذا در حديثى از امام صادق ع مىخوانيم كه وقتى از تفسير اين آيه :(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) از آن حضرت سؤال كردند، فرمود:
خلقهم للعبادة:” آنها را براى عبوديت آفريده است".
راوى مىگويد: سؤال كردم: خاصة ام عامة؟” آيا گروه خاصى منظور است يا همه مردم"؟
امام فرمود: عامة:” همه مردم”
و در حديث ديگرى از همان امام ع نقل شده كه وقتى از تفسير اين آيه سؤال كردند فرمود:
خلقهم ليأمرهم بالعبادة:
” آنها را آفريد تا دستور عبادت به آنها دهد".
اشاره به اينكه هدف اجبار به عبادت و بندگى نبوده بلكه زمينه سازى براى آن بوده است، و اين در حق عموم مردم صادق مىباشد.
تفسير نمونه، ج22، ص: 398
