چهارم. تعيين شب قدر

قرآن كريم، از يك سو، نزول قرآن را در ماه رمضان مى داند: « شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ ؛ ماه رمضان، ماهى كه قرآن در آن نازل شده است» و از سويى با صراحت، نزول آن را در شب قدر مى داند: « إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ ؛ آن را در شب قدر نازل كرديم». مقتضاى جمع ميان اين دو آيه، آن است كه شب قدر، حتما در ماه رمضان باشد. اين، در حالى است كه در روايات اهل سنّت، در بيان اين كه شب قدر، كدام شب از شب هاى ماه رمضان است، اختلافات فراوانى است، به گونه اى كه جمع ميان آنها ممكن نيست.

رواياتى كه از اهل بيت عليهم السلام در تعيين شب قدر نقل شده،  به پنج دسته قابل تقسيم اند:

دسته اوّل. رواياتى كه شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان تعيين مى كنند.

دسته دوم. رواياتى كه مى گويند: شب قدر را در يكى از سه شبِ: نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم بجوييد.

دسته سوم. رواياتى كه مى گويند: شب قدر، در يكى از دو شبِ بيست و يكم و بيست و سوم است.

دسته چهارم. رواياتى كه شب بيست و سوم را به طور معيّن، شب قدر مى دانند.

دسته پنجم. رواياتى كه دلالت مى كنند بر اين كه شب هاى: نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم، هر كدام به گونه اى در تعيين سرنوشت انسان‌ها و امور آنان نقش دارد؛ ولى نقش اساسى و نهايى، مربوط به شب بيست و سوم است.

تأمّل در اين پنج دسته از روايات، نشان مى دهد كه نه تنها ميان آنها تعارضى نيست، بلكه مؤيّد يكديگرند. توضيح، اين كه: از ديد روايات اهل بيت عليهم السلام و شمار قابل توجّهى از روايات اهل سنّت، شب قدر، شب بيست وسوم است. از اين رو، ابن بابويِه صدوق (م ۳۸۱ ق) مى فرمايد: اتّفق مشايخنا رضي الله عنهم [ في ليلة القدر ] على أنّها الليلة الثالثة والعشرون

من شهر رمضان ؛ بزرگان ما درباره شب قدر، همه يك سخن اند كه: شب بيست و سوم ماه رمضان است. روايات دسته اوّل، دوم و سوم كه براى درك فضيلت شب قدر، به احيا و كارهاى خوب در دهه آخر ماه رمضان توصيه دارند، همچنين رواياتى كه به اِحياى شب هاى: نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم سفارش دارند، همگى به دو نكته بر مى گردند: نخست. مسلمانان از شب زنده دارى شب هاى ماه رمضان، بيشترين بهره را از عطايا و دستاوردهاى آن داشته باشند. از اين رو، در روايتى كه رازِ پوشيده بودن شب قدر را ميان شب‌ها بيان مى كند، آمده است:  يَستُرُها عَنكم نَظَرا لَكم ؛

عنه صلى الله عليه و آله: خداوند، آن را از شما پنهان داشته تا عنايت بيشترى به شما كند. دوم. گرچه شب قدر شب بيست و سوم است، امّا به آن معنا نيست كه آن دو شب، ديگر هيچ نقشى نداشته و در تقدير امور و سرنوشت انسان، بى اثر باشند.