«المسئول حر حتى يعد»

كس كه از او درخواستى مى‏شود، تا زمانى كه وعده انجامش را نداده باشد، آزاد است.

شرح:

اسلام، درباره وفاى به عهد سفارش بسيار كرده است. تا جايى كه گفته مى‏شود: يكى از تفاوتهاى مسلمان با ديگران، در اين است كه مسلمان، وقتى براى انجام كارى قول بدهد، ديگر به هيچ قيمتى نبايد از انجام قول وعده خود، شانه خالى كند.
بدين ترتيب، مسلمان بايد به شدت مراقب قول و قرارهاى خود باشد، و با بى‏توجهى به عهد و وعده‏هايش، خود را نسبت به دستورهاى اسلام، بى اعتناء نشان ندهد.
پس هرگاه، كسى از شما در خواستى كرد، نبايد نسنجيده و بدون انديشه و حساب، و عده انجام آن را بدهيد. بلكه بايد به خوبى فكر كنيد و ببينيد كه آيا توانايى انجام آن را داريد يا نه. چون اگر وعده‏يى بدهيد و بعد، از عهده انجامش برنيائيد، كسى كه به او وعده داده‏ايد، به اطمينان قول شما، در انتظار كمك و مساعدت شما مى‏ماند، و براى حل مشكل خود، دست به اقدام ديگرى نمى‏زند و اگر شما وعده خود را انجام ندهيد، ممكن است به آن شخص و زندگى فردى و خانوادگى و اجتماعى‏اش، لطمه‏هاى جبران‏ناپذير وارد آيد و مسلمان مؤمن، هرگز راضى نمى‏شود تا برادر و خواهر دينى‏اش، بخاطر بدقولى او، لطمه ببيند.
امام عليه ‏السلام، براى آن كه ارزش و اهميت خوش قولى، و زشتى بد قولى را نشان دهد، در اين كلام، موضوع را به شكل تازه‏يى مطرح كرده است. حضرت مى‏ فرمايد: وقتى از شما درخواستى مى‏شود، تا زمانى كه قول انجامش را نداده‏ايد، آزاد هستيد كه انجام آن كار را قبول كنيد يا قبول نكنيد. اما همينكه وعده انجامش را داديد، ديگر آزاد نيستيد، بلكه خود را به صورت بنده كسى درآورده‏ايد، كه بايد برايش كارى انجام بدهيد.
يعنى انسان، در برابر قول و قرارى كه مى‏گذارد، آنقدر مسئوليت پيدا مى‏كند كه گويى به صورت بنده قول و عهده خود در آمده است، و هيچ چاره‏ يى، جز انجام آن ندارد.