ادامه

از اين‏جا به پرسشي مستور و مطوي پاسخ داده مي‏شود و آن اين‏كه، در هر كدام از سبق و لحوق و معيّتْ ملاك خاص معتبر است؛ يعني اگر گفته شد: «الف» و «باء» معيّت دارند، اين سئوال مطوّي است كه اين دو، در چه چيز معيّت دارند و ملاك معيت اين دو چيز چيست. گاهي ملاك معيّت خارج از طرفين است، مانند معيّت دو جسمِ متمكن كه ملاك معيّت آنها مكان واحد است و نظير معيت دو رخداد مُتزمِّن كه ملاك معيّت آنها زمان واحد است، و گاهي ملاك معيّت خارج از طرفين نيست بلكه يكي از آن دو به منزله اصل و ديگري به منزله فرع محسوب مي‏شود و ملاك معيتِ اصل‏و فرعْ همان اصل‏است؛نظير معيّت زمان ومتزمّن كه ملاك معيّت آنها در اين‏جا همان زمان است‏كه متَزمّن خاص آن‏را همراهي مي‏كند.ملاك معيّت علمِ حق يا خُلق و عمل حق با انسان كامل معصوم همان هويّت اصيل انسان كامل معصوم است، نه بيرون از آن؛ گرچه ملاك حق بودن هر شخص يا شي‏ء به ربط وجودي آن با هويّت مطلق الهي است كه حق محض است و بر اثر اطلاق ذاتي و عدم تناهي آن نه مقابل دارد و نه «مَعْ».

از اين رهگذر معناي «عليّ مع الحق والحق مع عليّ» روشن مي‏شود كه حقِ فعلي(نه حقّ ذاتي) علي مدار است و علي(عليه‌السلام) كه در مقام ظهور و فعل خدا حقّ ممثّل است منشأ ظهور علوم صائب و اخلاق و اعمال صالح خواهد بود.

آنچه مي‏تواند اين تحليل عقلي معيّت حق با علي را تبيين كند و آن را تقرير و دل‏هاي ولايتمداران را مشروب و صدور آنان را مشروح كند چند چيز است:

1 ـ خطبه رساي تبليغي رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در غدير خم كه آن حضرت در روز نصب علي بن ‏ابي‏طالب (عليه‌السلام) به خلافت اسلامي چنين گفت: «… اللهمّ أدِر الحق معه حيث دار»؛ خدايا حق را در مدار علي بگردان و هيچ‏گاه از او جدا نكن‏ وعلي(عليه‌السلام) را مدار و محور حق قرار ده؛ هر جا از نظر علمي و عملي علي‏ بن‏ ابي‏طالب(عليه‌السلام) حاضر است، حق را در همان‏جا حاضر كن، به طوري كه علي و حق هرگز از هم جدا نشوند و حق در صحابت علي باشد و از معيّت علوي برخوردار باشد، نه آن‏كه علي را تابع حق كني و حق در جاي ديگر متمركز باشد و علي بن‏ ابي‏طالب(عليه‌السلام) مكلّف باشد كه تابع آن مركز گردد و در مدار غير خود بگردد.

2 ـ علي بن أبي‏طالب(عليه‌السلام) از جايي مي‏گذشت. رسول اكرم‏صلي الله عليه و آله و سلم دو بار فرمود:

«الحق مع ذا… ». ابوذر گفت: من شنيدم رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم مي‏فرمود: «عليٌّ مع الحقّ والحقّ معه وعلي لسانه والحقّ يدور حيثما دار عليٌّ».

از اين‏جا تفاوت حق محوري ديگران مانند عمّار ياسر با حق‏ مداري علي‏ بن‏ ابي‏طالب(عليه‌السلام) معلوم مي‏شود؛ زيرا آنان در مدار حق مي‏گردند و حق در محور علي(عليه‌السلام) دور مي‏زند و در نتيجه همه صاحبان حق و حاميان و پيروان آن در مدار علي بن‏ ابي‏طالب دور مي‏زنند و خواهند زد.

حيات عارفانه امام علي(عليه‌السلام)