مدارای پیامبرانه راهی برای ساختن جامعه

زندگی عرصه ای پر از تعاملات گوناگون است. گاهی با کسانی مواجه می شویم که رفتار یا گفتارشان به دور از ادب، عقلانیت یا انصاف است. ممکن است حرفهایی بزنند که دلگیرمان کند یا کارهایی کنند که خلاف شأن انسانی باشد. در چنین موقعیت هایی چگونه باید رفتار کنیم؟ آیا مقابله به مثل کنیم یا با گذشت و مدارا، راهی به سوی اصلاح باز کنیم؟

خداوند در آیه ی کریمه «خذ العفو وأمر بالعرف وأعرض عن الجاهلین»(اعراف:199)، سه دستور مهم به پیامبر اکرم می دهد که هر کدام کلیدی برای تعاملات اجتماعی و فردی هستند:

1- گذشت از حقوق شخصی: در مواجهه با خطاها و رفتارهای ناشایست دیگران، بهترین راه عفو و گذشت است. این گذشت نه تنها آرامش روحی می آورد بلکه فضای جامعه را نیز از تنش و دشمنی پاک می کند.

2- امر به معروف: گذشت به معنای بی تفاوتی نیست. در عین عفو باید به ارزشهای اخلاقی دعوت کنیم و دیگران را به کارهای پسندیده و معروف تشویق کنیم.

3- بی اعتنایی به جاهلان: گاهی بحث کردن یا مقابله با افراد نادان، فقط وقت و انرژی را هدر می دهد. بهترین کار، بی اعتنایی به رفتار ها و حرف های جاهلانه است.

این آیه الگویی کامل از رفتار پیامبرانه است. پیامبر اکرم (ص) در تمام زندگی خود نمونه ی عینی این دستورات بود. گذشت او از آزارهای قریش، هدایتشان به سوی حق و بی توجهی به جاهلان، به ساختن جامعه ای سالم و انسانی انجامید.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می فرمایند: عاقل ترین مردم کسی است که بیشتر از همه با دیگران مدارا کند…. زیرا که مدارای در جامعه، آرامش را یک زندگی راحت را برای همه فراهم می کند. بر خلاف آن کسانی که دنبال سختگیری با این و آن هستند. که سر هر چیزی، سر هر نقطه ی کوچکی، سختگیری کردن، اذیت کردن، بگو مگو کردن این درست نقطه ی مقابل مدار است.

این سبک زندگی معجزه می کند. مثل حجت الاسلام ابوترابی که در زمان اسارت، هر چقدر نیروهای صلیب از شکنجه پرسیدند، هیچ سخنی نگفت. کاظم که خود بارها او را شکنجه داده بود، با حیرت نگاه می کرد. وقتی بعد از رفتنشان علت را پرسید، حاج آقا پاسخ داد: «آنها غیر مسلمانند و شما برادران شیعه ما. دستور دین ماست که احترام برادر دینی مان را حفظ کنیم». کم کم رفتار و سخنان حاج آقا، کاظم عبدالامیر مذحج را دگرگون کرد، بعد از جنگ او به ایران آمد، از همه اسرا حلالیت طلبید و چند سال بعد به قافله شهدای مدافع حرم پیوست.

خداوند متعال در آیه 199 سوره مبارکه اعراف می فرماید:

«خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ»؛

«پیامبرا در برخورد با مردم از حقوق شخصی ات بگذر و به کارهای پسندیده دعوت کن و به نادان ها بی اعتنا باش»

قاعده های ساده

از توی کتابهای زبان بدن و مذاکره، هزار قاعده عجیب برای معاشرت هایش در آورده بود. می گفت جلوی آدم ها دست به سینه ننشین چون خیال می کنند گاردت را بسته ای. می گفت موقع حرف زدن بینی ات را نخاران چون فکر می کنند مثل پینوکیو دروغ می گویی. آن قدر در قانونهای من درآوردی مذاکره و زبان بدن غرق شده بود که قاعده های ساده را فراموش کرده بود. مردی که از مکه ظهور کرد و صدایش را به تمام دنیا رساند، نه زبان بدن عجیب و غریبی داشت و نه کسی را با فنون مذاکره فریب می داد.

قاعده هایش ساده بودند؛ از بدیهای مردم بگذر، به خوبی ها دعوتشان کن و از آدمهای خرده شیشه دار عبور کن.

قرآن کریم می فرماید:

«وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ؛

و یکدیگر را بر انجام کارهای خیر و پرهیزکاری یاری نمایید و یکدیگر را بر گناه و تجاوز یاری ندهید» (مائده: 2)

این آیه در نظام مفهومی ولایت جایگاه ویژه ای دارد.

همان گونه که ولایت میان مؤمنان به پیوستگی و برادری می انجامد همکاری در مسیر “نیکی” و “تقوا” به تقویت این پیوندها کمک می کند و جامعه ای مستحکم و مقاوم می سازد. سیاست قرآن برای مسلمانها این است که ملت های مسلمان، گروه های مسلمان با یکدیگر همبستگی داشته باشند و كأنه وعده می دهد که اگر شما ملت های مسلمان این همبستگی را با هم داشته باشید، این موجب آن است که عزت خداوند پشت سر شما باشد؛ یعنی بر همه ی موانع غلبه پیدا می کنید، بر همه ی دشمنان پیروز می شوید؛ حکمت الهی پشتیبان شما است؛ یعنی همه ی قوانین آفرینش در جهت پیشرفت شما به کار خواهد افتاد؛ این منطق قرآن و سیاست قرآن است(خطبه نماز جمعه نصر، ۱۴۰۳/۰۷/۱۳).

از سوی دیگر اگر این همکاری آنطور که رسانه ها و قدرت های جهانی تلاش می کنند در مسیر گناه و تجاوز قرار گیرد، نه تنها جامعه ای از هم گسیخته ایجاد می شود بلکه باعث تباهی ارزشها و سقوط تمدن ها می گردد.

امروز جهان اسلام در آزمونی بزرگ قرار دارد. این آیه نقشه ی راهی برای امت اسلامی است. با هم برای خدا از توانایی های خود استفاده کنیم و از هرگونه همکاری در مسیر ظلم و تجاوز دوری کنیم. این مسیر راه عزت و پیروزی همه مستضعفان است.

ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ (بقره:2)

ترجمه تدبری

«ذلِكَ الْكِتابُ» آن کتابی است [که از سمت خدای بزرگ برای شما انسان ها فرستاده شده است تا بر اساس آن زندگی دنیوی و اخروی خودتان را مدیریت کنید]

«لا رَيْبَ فيه» در آن کتاب هیچ شک و تردیدی وجود ندارد؛[زیرا هیچ بشری توان نوشتن و آوردن چنین کتابی را ندارد و تمامش از طرف خدای متعال نازل شده است]

«هُدىً لِلْمُتَّقينَ» [آن کتاب با عظمت]هدایت کننده ی انسان های باتقوا است که [از گمراهی ها و تاریکی ها به سمت خوشبختی و نور هدایت می کند. آنهایی که اهل سرکشی، طغیان و گناه باشند و احساس بی نیازی از هدایت های خدا کنند، از هدایت های آن کتاب بی بهره خواهند ماند.]