امامان اهل بيت (عليهم السلام) در تلاش براى زنده نگهداشتن ياد امام حسين (عليه السلام) از شيوه هاى گوناگونى استفاده مى كردند، از جمله:

۱ برپايى مجالس سوگوارى

علقمه حضرمى نقل مى كند كه امام باقر (عليه السلام) در روز عاشورا براى امام حسين (عليه السلام) در خانه اش اقامه عزا مى كرد.
«… ثُمَّ لَيَنْدِبُ الْحُسينَ (عليه السلام) وَ يَبْكِيهِ وَ يَأْمُرُ مَنْ فِي دارِهِ مِمَّنَ لا يَتَّقِيهِ بِالْبُكاءِ عَلَيْهِ… وَلْيَعُزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصابِهِمْ بِالْحُسَيْنِ (عليه السلام) ;

امام باقر (عليه السلام) بر امام حسين مى گريست و به افرادى كه در خانه بودند و از آنان تقيّه نمى كرد، مى فرمود: بر آن حضرت سوگوارى كنند… و به آنان مى فرمود در مصيبت حسين (عليه السلام) به يكديگر تسليت بگويند».
بركاتى كه امروز از مجالس سوگوارى آن حضرت نصيب امّت اسلام شده و مى شود بر كسى پوشيده نيست. آثار فرهنگى و تربيتى وآموزشى اين سنّت ماندگارِ ائمّه اطهار (عليهم السلام) آنقدر زياد است كه قسمت اعظم فرهنگ شيعى به طور مستقيم يا غير مستقيم از آن متأثّر است.

۲ يادآورى مصايب آن حضرت (عليه السلام) در مناسبت هاى مختلف

در حديثى مى خوانيم امام صادق (عليه السلام) به داود رقّى فرمود:
«إِنِّي ما شَرِبْتُ ماءً بارِداً إِلاَّ وَ ذَكَرْتُ الْحُسَينَ (عليه السلام) ; من هرگز آب سرد ننوشيدم مگر اين كه به ياد امام حسين (عليه السلام) افتادم».

در روايتى ديگر مى خوانيم وقتى كه منصور دوانيقى درِ خانه امام صادق (عليه السلام) را آتش زد، آن حضرت در منزل حضور داشت و آتش را خاموش كرده و دختران و بانوان وحشت زده اش را آرام نمود. فرداى آن روز تعدادى از شيعيان براى احوالپرسى خدمت امام (عليه السلام) شرفياب شدند. امام (عليه السلام) را گريان و اندوهگين يافتند، پرسيدند: اين همه اندوه و گريه از چيست؟ آيا به دليل گستاخى و بى حرمتى آنان نسبت به شما است؟ امام (عليه السلام) پاسخ داد:

«لا، وَ لكِنْ لَمّا أَخَذَتِ النّارُ ما فِي الدِّهْلِيزِ نَظَرْتُ إِلى نِسائِى وَ بَناتِى يَتَراكَضْنَ فِي صَحْنِ الدّارِ مِنْ حُجْرَة إِلَى حُجْرَة وَ مِنْ مَكان إِلى مَكان هذا وَ أَنَا مَعَهُنَّ فِي الدّارِ فَتَذَكَّرْتُ فِرارَ عِيالِ جَدِّىَ الْحُسَيْنِ (عليه السلام) يَوْمَ عاشُورا مِنْ خَيْمَة إلى خَيْمَةوَ مِنْ خَباء إلى خَباء

امام فرمود: هرگز براى اين گريه نمى كنم، بلكه گريه من براى اين است كه وقتى آتش زبانه كشيد، ديدم بانوان و دختران من از اين اطاق به آن اطاق و از اين جا به آن جا پناه مى برند با اين كه (تنها نبودند و) من نزدشان حضور داشتم، با ديدن اين صحنه به ياد بانوان جدّم حسين (عليه السلام) در روز عاشورا افتادم كه از خيمه اى به خيمه ديگر و از پناهگاهى به پناهگاه ديگر فرار مى كردند (و مردان آنها همه شهيد شده بودند) ».