بحث جنّ به عنوان يکي از مخلوقات خداوند از بحث‌‌هاي متشابهی است که هرچند در آيات و روايات بيان شده و حتّی نام يکي از سوره‌هاي قرآن را به خود اختصاص داده؛ ولی معرفت نسبت به آنها در مقام اجمال باقی مانده، به رغم آنکه بسياري از انبيا و معصومان(ع) دربارة آنان سؤالاتي شده و موضوع مورد غفلتي نبوده؛ با اين حال به شکلي مرموز و مبهم باقي مانده است. در قرآن تصريح شده که سليمان نبي(ع) جنّ و شياطين را تسخير کرده بود و آنها براي او کارگري و ساخت محراب و تمثال مي‌کردند.1 آنها احساس مي‌کردند در اين دوره تحقير شده‌اند و جالب اينجاست که تا حدود يک سال پس از مرگ ايشان، متوجّه آن نشده بودند و همچنان به بنّايي خود ادامه مي‌دادند.

در قرآن آمده که شيطان هم از جنّ بود.اين هم مطلب خيلي مهمّي است که شيطاني که اين همه با انسان کار دارد، از گروه اجنّه مي‌باشد. جنّيان از آتش هستند و شيطان هم با استدلال به خلقت خود از آتش، خود را بالاتر از آدم مي‌داند.
در سورة جنّ مطلب چنين بيان مي‌شود که جنّيان به هم می گويند: ظاهراً خبر عظيمی در عالم اتّفاق افتاده و به ما اجازه نمي‌دهند در مراتب آسمان نفوذ داشته باشيم و دست ما کوتاه شده و بايد از اين به بعد از دور رصد کنيم. اين مطلب هم يکي از حقايق عظيم و در عين حال مبهم قرآنی است.

آيات قرآن، روايات و همچنين شهود عارفان ما را از اين موضوع مطّلع مي‌کند که جنّيان دو دسته‌اند: مؤمن و کافر؛ پس هم مکلّفند و هم اختيار دارند که در روايات نيز به اين مطلب تصريح شده است. 
از حيث کمال، جنّيان نسبت به انسان‌ها ضعيف‌ترند، بنابراين نبي و هدايتي که براي انسان‌ها مي‌آيد براي آنان هم خواهد بود. حضرت آيت الله حسن‌زاده مي‌فرمودند: همچنان که برخي از انسان‌ها جنّ زده مي‌شوند، برخي جنّيان نيز انسان زده مي‌شوند؛ و انسان غير مؤمنی او را مسّ می كند. 

مطلب ديگر اين است که جنّيان با توجّه به بساطت و لطافت وجود مادّي‌اي که دارند، توانايي رفت و برگشت سريع‌تري نسبت به انسان‌ها دارند و اين دليل کمال آنها نيست. همان طور که ما نمي‌توانيم از ديوار رد شويم؛ ولي حرارت مي‌تواند و آنها هم که از جنس آتش هستند چنين قابليّتي دارند؛ زيرا حجاب‌‌هاي کمتري براي آنها وجود دارد و از در و ديوار به راحتي عبور مي‌کنند. ابن عربي در «فتوحات» بحث‌‌هاي مفصّلي دربارة حقيقت، حيات، نکاح و… جنّيان آورده که بخشي از آنها در آيات و روايات است و بخشي از شهودات عارفان است و بايد در جاي خود دربارة آنها بحث شود. با اين حال شايد ابهام و اجمال در بيان علما دربارة جنّيان هم تبعيّت از آيات و روايات باشد؛ هرچند که وقايع و حوادث بسياري به دست جنّيان اتّفاق افتاده است.
خلاصه اینکه:
جنّ يکي از مخلوقات خداست؛
از انسان ضعيف‌تر مي‌باشد؛
با عالم انسان‌ها در ارتباط است براي هدايت و ضلالت؛
آنها از يكديگر تأثير مي‌پذيرند: در هدايت، جنّ از انسان و در ضلالت، هردو برهم اثر گذارند.
استاد عابدینی