«ثقل اکبر و ثقل اصغر»
آیت الله جوادی آملی: در روایات اهل بیت (علیهم السلام) از قرآن کریم به عنوان «ثقل اکبر» و از اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان «ثقل اصغر» یاد شده است.
البته این نوع تعبیرها، تنها ناظر به نشئۀ دنیا و تکلیف است، چون در این نشئه، امامان معصوم (علیهم السلام) موظف هستند، برای صیانت از قرآن تا سر حد شهادت، فداکاری کنند.
پر واضح است که این وظیفه، دلیل برتری قرآن از مقام های والای ولایی آنان نیست؛ همان گونه که آن ها وطیفه داشتند دور کعبه طواف کنند یا حجر الأسود را استلام می کردند، در حالی که نه کعبه افضل است و نه حجر الأسود از آن ها برتر.
با توجه به این که جسم ائمۀ اطهار (علیهم السلام) اجل مُلکی دارد، اگر بنا شد یکی از آن ها (در دنیا) فدای دیگری شود، آن که عمری محدود دارد ـ جسم امام ـ باید فدای آن که عمری نامحدود دارد ـ قرآن کریم ـ بشود.
در حدیث ثقلین، از «اهل بیت» و «قرآن کریم»، به عنوان دو ثقل یاد شده و تأکیده شده که: «لَن یَفتَرِقَا»؛ «این دو هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند.»
معنای این تعبیر: این دو گوهر گران بها در هیچ مرحله ای از مراحل عینی و در هیچ بعدی از ابعاد علمی، از یکدیگر جدا شدنی نیستد؛ چون اگر تفکیک در مرحله ای از مراحل یا بعدی از ابعاد، روا بود، باید به صورت استثناء بدان اشاره می شد. اگر اهل بیت از قرآن کمتر بودند، به همان مقدار میان آن ها و قرآن، افتراق ایجاد می شد. در حالی که اطلاق نصوص متواتر، این تفرقه را نفی می کند.
قابل توجه است که چون انسان کامل، صادر اول، بلکه ظاهر اول است، غیر او هر چه فرض شود ـ هر چند به صورت کلام خدا صادر یا ظاهر شده باشد ـ یا همتای انسان کامل است یا متأخر از آن؛ یعنی فرض ندارد که برتر از انسان کامل باشد؛ زیرا چیزی مقدم بر صادر یا ظاهر اول نخواهد بود…
جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج۲، ص۲۰۰