بهانه جوييهاي مغرضين در شان نزول ايه هل اتي
در اینجا بهانه جویانی که هر وقت به فضائل علی عليه السلام میرسند حساسیت فوق العاده ای نشان میدهند منتهای دقت را در اشکال تراشی به عمل آورده و خرده- گیریهایی بر این شان نزول دارند از جمله:
۱-این سوره"مکی"است در حالی که داستان شان نزول مربوط به بعد از تولد امام حسن ع و امام حسین ع است که قطعا در مدینه واقع شده! ولی چنان که در آغاز این سوره مشروحا بیان کردیم دلائل روشنی در دست داریم که نشان میدهد تمام سوره"هل اتی"و یا لا اقل"هیجده آیه"در مدینه نازل شده است.
۲-لفظ آیه عام است چگونه میتوان آن را تخصیص به افراد معینی داد.
ولی ناگفته پیدا است که عام بودن مفهوم آیه منافاتی با نزول آن در مورد خاصی ندارد، بسیاری از آیات قرآن مفهوم عام و گسترده ای دارد، ولی شان نزول که مصداق اتم و اعلای آن است مورد خاصی میباشد، و این عجیب است که عمومیت مفهوم آیه ای را کسی دلیل بر نفی شان نزول آن بگیرد.
۳-بعضی، شان نزولهای دیگری نقل کرده اند که با شان نزول فوق سازگار نیست، از جمله اینکه"سیوطی"در"در المنثور"نقل کرده که مرد سیاه پوستی خدمت پیامبر ص آمد و از"تسبیح"و"تهلیل"سؤال کرد.
عمر گفت: بس است زیاد از رسول خدا سؤال کردی، پیامبر ص فرمود عمر خاموش باش، و در این هنگام سوره"هل اتی"بر پیامبر ص نازل شد!
در حدیث دیگری در همان کتاب آمده است که مردی از حبشه خدمت رسول خدا ص آمد و میخواست از او سؤال کند، پیامبر ص فرمود سؤال کن و فرا گیر، عرض کرد ای رسول خدا گروه شما از نظر رنگ و صورت و نبوت به ما برتری دارید، اگر من به آنچه تو ایمان آورده ای ایمان بیاورم، و همانند آنچه عمل میکنی عمل کنم، من با تو در بهشت خواهم بود؟ فرمود آری، سوگند به کسی که جانم به دست او است سفیدی سیاه پوستان در بهشت از هزار سال راه دیده میشود، سپس پیامبر ثوابهای مهمی برای گفتن لا اله الا اللّٰه و سبحان اللّٰه و بحمده بیان فرمود و در این هنگام سوره هل اتی نازل شد!.
ولی با توجه به اینکه این روایات تقریبا هیچگونه تناسبی با مضمون آیات سوره “هل اتی"ندارد، به نظر میرسد که برای پایمال کردن شان نزول سابق از سوی عمال بنی امیه یا مانند آنان جعل شده باشد.
۴-بهانه دیگر که ممکن است در اینجا مطرح شود این است که چگونه انسان میتواند سه روز گرسنه بماند و تنها با آب افطار کند؟! ولی این ایراد عجیبی است برای اینکه خود ما افراد متعددی را دیده ایم که برای بعضی از معالجات طبی سه روز که سهل است امساک معروف"چهل روز"را انجام داده اند، یعنی چهل روز تمام تنها آب نوشیده اند! و مطلقا غذایی نخورده اند! و همین امر باعث درمان بسیاری از بیماریهای آنها شده،
حتی یکی از اطبای معروف غیر مسلمان بنام"الکسی سوفورین"کتابی در زمینه آثار درمانی مهم چنین امساکی با ذکر برنامه دقیق آن نوشته است
حتی اگر تعجب نکنید بعضی از همکاران در تفسیر نمونه، این امساک را تا ۲۲ روز عملا انجام داده اند.
۵-بعضی دیگر برای اینکه به سادگی از کنار این فضیلت بگذرند از طریق دیگری وارد شده اند، مثلا"آلوسی"می گوید: اگر بگوئیم این سوره در باره علی ع و فاطمه س نازل نشده چیزی از قدر آنها نمی کاهد، زیرا داخل بودن آنها در عنوان"ابرار"مطلب آشکاری است که هر کس میداند، سپس به بیان بعضی از فضائل آنها پرداخته، میگوید: انسان چه در باره این دو بزرگوار میتواند بگوید جز اینکه علی ع مولای مؤمنان و وصی پیامبر ص و فاطمه س پاره تن رسول خدا ص و جزء وجود محمدی ص و حسنین ع روح و ریحان، و آقایان جوانان بهشتند، اما مفهوم این سخن ترک دیگران نیست، بلکه هر کس غیر این راه را بپوید گمراه است .
ولی ما میگوئیم اگر بنا شود فضیلتی را با این شهرت نادیده بگیریم، بقیه فضائل نیز تدریجا به چنین سرنوشتی دچار میشود، و روزی فرا خواهد رسید که بعضی اصل فضیلت علی و بانوی اسلام و حسنین ع را نیز انکار کنند! قابل توجه اینکه در بعضی از روایات از خود علی ع نقل شده که در موارد متعدد به نزول این آیات در مورد خود و فرزندانش در مقابل مخالفان استدلال کرده است.
این نکته نیز قابل توجه است که"اسیر"معمولا در"مدینه"وجود داشت، و در مکه به حکم آن که هنوز غزوات اسلامی شروع نشده بود کمتر اسیر دیده میشد، و این گواه دیگری بر مدنی بودن این سوره است.
آخرین نکته ای را که در اینجا لازم به یاد آوری میدانیم این است که به گفته جمعی از دانشمندان اسلامی از جمله"آلوسی"مفسر معروف اهل سنت بسیاری از نعمتهای بهشتی در این سوره بر شمرده شده است ولی از"حور العین” که غالبا در قرآن مجید در عداد نعمتهای بهشتی آمده مطلقا سخنی مطرح نیست، ممکن است این امر به خاطر نزول این سوره در باره فاطمه زهرا و همسر و فرزندانش میباشد که به احترام بانوی اسلام"س"ذکری از"حور"به میان نیامده!
تفسیر نمونه جلد۲۵