برخورداري انسان از دو « خود» كه دو درجه از نفس است
حضرت علامه جوادی آملی حفظه الله تعالی:
يكجا خداي سبحان ميفرمايد: اينها خودشان را فراموش كردهاند، يكجا ميفرمايد: وقتي سخن از جنگ و جبهه است اينها كه ميمانند فقط به فكر خودشان هستند. معلوم ميشود انسان دو خود دارد يعني دو درجه از نفس است اين همان نفس است كه «في وحدتها كل مراتب» است آن مرتبه عاليه كه مرتبه حيات انساني است آن را فراموش كردهاند مرتبهٴ دانيه كه مرتبهٴ نباتي يا مرتبهٴ حيوانی است آن را فقط متذكرند.
در سورهٴ آل عمران وقتي سخن از اعزام به #جبهه و امثال ذلك است فرمود: *«طَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ»* گروهي هستند كه به هيچ فكر نيستند فقط به فكر خودشان هستند *«يَظُنُّونَ بِاللّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ»* كه *«أهمّتهم أنفسهم»*.
آنكه فقط به فكر خوردن و پوشيدن و لباس در بر كردن است آن را اهل معنا ميگويند هنوز #حيوان نشده است، گياه خوبي است، درخت خوبي است خوب ميخورد خوب ميرويد و خوب ميخرامد و سرسبز ميشود؛ آن هنوز به حيات حيواني نرسيده است، چه رسد به حيات انساني، معلوم ميشود سرگرمي به نشئهٴ گياه و نشئهٴ حيوان، ارتباط را از آن نشئهٴ بالا ضعيف ميكند؛ وقتي ضعيف كرد، انسان حضور ندارد. گرد روي آن را گرفته است. لذا آن مرحلهٴ عاليه را فراموش ميكند آنگاه وقتي يك عدّهاي دارند به عنوان شهيد تشييع ميكنند اينها در كنار دل ميگويند خب اگر اينها به جبهه نميرفتند كشته نميشدند.
اينها كه حقيقت خود را فراموش كردهاند فقط به فكر خود حيواني هستند لذا قرآن ميفرمايد: *«إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ»*﴿سورهٔ فرقان، آيهٔ 44﴾
فتحصّل انسان اگر مرتبه عاليهاش را فراموش كرد فقط به فكر مرتبه دانيه است همينها كه قرآن اصرار دارد چه در سورهٴ « حشر» چه در سورهٴ « يٰس» ميفرمايد: اينها خودشان را فراموش كردند درباره همينها ميفرمايد: اينها فقط به فكر خودشان هستند بعد ميفرمايد: *«إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ»*
معلوم ميشود آن حقيقت انسان آن حقيقت الهي است؛ آن را اگر فراموش كرد، فقط به حيات حيوانيش ميپردازد لذا جز به حيات حيواني به چيزي نميانديشد آنگاه فرمود: *«أفلا تعقلون»*﴿سورهٔ بقره، آيهٔ 44﴾.
دروس تفسیر سوره بقره