اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی
ایها الناس ! ان رسول الله صل الله علیه و آله وسلم قال : من راءی سلطانا جائرا مستحلا لحرام الله ناکثا عهده مخالفا لسنة رسول الله یعمل فی عباد الله بالاثم و العدوان فلم یغیر علیه بفعل و لا قول کان حقا علی الله ان یدخله مدخله .
(مردم ! پیامبر خدا فرمود هر کس سلطان جائر و زور گویی را ببیند که حرام خدا را حلال نموده و پیمان او را در هم شکسته ، با سنت پیامبر، مخالفت می ورزد، در میان بندگان خدا راه گناه و مخالفت با قانون الهی را در پیش می گیرد و با چنین فردی با عمل و گفتارش مخالفت نکند، بر خداوند است که چنین فرد (ساکت ) را به محل همان طغیانگر (آتش جهنم ) داخل کند ).
این فراز، بخش اول از سخنرانی حسین بن علی علیه السلام است که در منزل (بیضه ) خطاب به سپاهیان حر ایراد فرمود.
اعتبروا ایها الناس بما وعظ الله به اولیاء من سوء ثنانه علی الاخبار اذ یقول : لو لا ینهاهم الربانیون و الاخبار عن قولهمالاثم …و قال : لعن الذین کفروا من بنی اسرائیل - الی قوله - لبئس ما کانوا یفعلون .
(ای مردم ! از پندی که خدا به اولیا و دوستانش به صورت نکوهش از علمای یهود داده ، عبرت بگیرید، آنجا که می فرماید: چرا دانشمندان نصاری علمای یهود، آنان را از سخنان گناه آمیز و خوردن مال حرام ، نهی نمی کنند. و باز می فرماید:از بنی اسرائیل آن عده که کافر شدند، مورد لعن و نفرین قرار گرفتند؛ زیرا آنان همدیگر را از اعمال زشتی که انجام می دادند، نهی نمی کردند و چه بدکاری که مرتکب می شدند).
این فراز و فرازهای نه گانه از فرازهای خطبه مفصل و تاریخی حسین بن علی علیه السلام است که دو سال قبل از مرگ معاویه ، در سرزمین منی آن را ایراد فرموده است .
و انما عاب الله ذلک علیهم لانهم کانوا یرون من الظلمة الذین بین اظهر هم المنکر و الفساد فلا ینهونهم عن ذلک رغبة فیما کانوا ینالون منهم و رهبة مما یحذرون و الله یقول : فلا تخشوا الناس و اخشون و قال : و المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر… .
(در حقیقت خدا سکوت آنان را از این جهت عیب می شمارد که آنان با چشم خود می دیدند که ستمکاران به زشتکاری و فساد پرداخته اند و باز منعشان نمی کردند و این سکوت به خاطر علاقه به چیزهایی بود که از آن دریافت می کردند و به خاطر ترسی بود که از آزار و تعقیب آنان به دل راه میدادند، در حالی که خداوند می فرماید:از مردم نترسید و از من بترسید. و می فرماید:مردان و زنان مومن ، ولی (یار و یاور) یکدیگرند، همدیگر را امر به معروف و نهی از منکر می کنند ).
فبدا الله بالامر بالمعروف و النهی عن المنکر فریضة منه لعمه بانها اذا ادیت و اقیمت استقامت الفرائض کلها هینها وصعبها و ذلک ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر دعاء الی الاسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفی ء و الغنائم و اخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها
(خداوند در این آیه (که فراز قبلی آورده شد) در شمردن صفات مومنان که مظهر دوستی و همکاری هستند، از امر به معروف و نهی از منکر شروع می کند و نخست آن را موجب می شمارد؛ زیرا می داند اگر این دو امر در جامعه برقرار شود، همه واجبات از آسان گرفته تا مشکل ، برقرار خواهد شد؛ چون امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به اسلام ، باز گرداندن حقوق به ناحق گرفته شده ، ستیز با ستمگر و تقسیم ثروتهای عمومی و غنایم جنگی است بر موازین اسلام و اخذ جمع آوری صدقات (زکات و مالیاتهای الزامی ) از موارد صحیح و واجب آن و به مصرف صحیح و شرعی رسانیدن آن است ).
مهم ترین بعد در امر به معروف و نهی از منکر
آنچه در این فراز از پیام و سخن امام علیه السلام قابل توجه و حائز اهمیت است ، بیان ابعاد وسیع و مفهوم گسترده امر به معروف و نهی از منکر و اشارهبه مهمترین بعد و جنبه عملی در این مساله اساسی و حیاتی است ؛ زیرا آن حضرت با استناد به دو آیه از قرآن مجید، می فرماید: (اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه برقرار شود، همه واجبات از کوچک و بزرگ ، عملی و همه مشکلات اجتماعی ، حل خواهد شد ).
آنگاه به عنوان نمونه و مثال ، پنج مورد از این امور را بدین صورت بیان می کند.
یک - و ذلک ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر دعاء الی الاسلام .
(امر به معروف و نهی از منکر دعوت به اسلام است ).
دو - (مع رد المظالم ).
(و باز گرداندن حقوق به ناحق گرفته شده است ).
سه - (و مخالفة الظالم ).
(مبارزه با ستمگران است ).
چهار - (و قسمة الفی ء و الغنائم ).
(توزیع عادلانه ثروتهای عمومی و غنایم است ).
پنج - (و اخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها ).
(و جمع آوری صدقات (زکات و مالیاتهای الزامی ) بجا و صحیح و صرف کردن آنها در موارد شرعی است ).
و پر واضح است که قیام به امر به معروف و نهی از منکر در این سطح وسیع مبارزه با ستمگران و گرفتن حقوق ستمدیدگان و ریشه کن نمودن جور و فساد و اقامه عدل و داد در جامعه نمی تواند به صورت (فردی ) و یا با امر به معروف (قولی ) و بدون تشکیل حکومت اسلامی و ایجاد نیروی اجرایی ، امکان پذیر باشد.
پیام عاشورا - محمد صادق نجمی