امتحان کردن خداوند بندگانش رابه چهار دلیل صورت می‌گیرد:

نوع اول امتحان کردن برای رفع جهل جاهل صورت می‌گیرد، مانند این‌که آموزگار از دانش‌آموزان امتحان می‌گیرد تا بداند درس خوانده اند یا خیر؟ این نوع امتحان کردن از سوی خدا نسبت به بندگان درست نیست، چرا که خداوند متعال عالم علی‌الاطلاق بوده و جهلی نسبت به هیچ یک از بندگان خود ندارد.

امتحان کردن برای آگاهی جاهل از جهل خود صورت می‌گیرد، مثلاممکن است فردی با چند روز عبادت خیال کند که نفس اماره و شیطان را به تسلط خود در آورده و از بندگان مخلص خداوند متعال شده است، خداوند نیز او را مورد آزمایش قرار می‌دهد تا گرفتار کبر و غرور نشود، این امتحان که بیشتر افراد نیز درگیر آن هستند، نعمتی از سوی خدا برای بندگان است.

نوع سوم: برخی موارد فردی از جایگاه بزرگ و بلندی برخوردار است، ولی افراد دیگر نسبت به این موضوع جهل داشته و یا آن را نمی‌پذیرند،‌ از این‌رو خداوند متعال او را در معرض امتحان قرار می‌دهد تا دیگران نسبت به برتری او آگاه شوند، مانند امتحان‌هایی که خدا از اولیا خود می‌گیرد.

نوع چهارم امتحان کردن، رسیدن افراد به کمال و ترقی است، گاهی خداوند متعال بندگان خود را برای رسیدن به رشد و کمال مورد آزمایش قرار می‌دهد، همان‌گونه که انبیا و اولیای خود را امتحان می‌کرده است.