معیارهای اصلح عبارت است از:
1. داشتن بینش سیاسی

2.انصاف و عدالت‌پیشگی
3. شجاعت انقلابی
4. حمایت از محرومان
5. صلاحیت اخلاقی

1- داشتن بینش سیاسی

براساس سخنان امیر المومنین علی(علیه السّلام) تخصص و کارآیی اجرایی در مسئولان و کارگزاران حکومت، به‌تنهایی کافی نیست، بلکه لازم است کارگزاران دارای بینش و آگاهی سیاسی باشند تا مغلوب و فریفته دیگران به‌ویژه دشمنان نشوند و در اداره امور کشور، و رتق‌وفتق امور مردم فریب نخورده و بتوانند جامعه اسلامی را به بالاترین درجه کمال برسانند.
امام علی(علیه السّلام) فرموده است: «آفة الزعماء ضعف السیاسة»؛ آفت کارگزاران ناتوانی در [بینش] سیاسی است.
و نیز فرمودند:
«من قصر عن السیاسة صغر فی الریاسة»؛ کسی که در سیاست کوتاه[فکر] باشد، مدت ریاستش اندک خواهد بود.
امام راحل می‌فرمایند: یکی از وظایف مهم شرعی و عقلی ما برای حفظ اسلام و مصالح کشور، حضور در حوزه‌های انتخابیه و رأی‌دادن به نمایندگان صالح کاردان و مطلع بر اوضاع سیاسی جهان و سایر چیزهایی که کشور به آنها احتیاج دارد می‌باشد.
انتخاب اصلح برای مسلمین، یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد و همه‌چیز را بفهمد. باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع به مصالح و مفاسد کشور باشد و ممکن است به شما و گروه شما هم مربوط نباشد.

2- انصاف و عدالت‌پیشگی
از مهمترین شرایط مسئولان نظام، رعایت انصاف، عدالت و قسط در برنامه‌ریزی‌ها و رفتارها و تمامی شئون اجتماعی و سیاسی است. بنابراین، پرهیز از هرگونه ستم و ظلم نسبت به دیگران به‌ویژه مردم منتخبش بر وی واجب خواهد بود.
قرآن کریم با صراحت و قاطعیت تمام این صفت کارگزاران را تعیین می‌فرماید: «وَ لَا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمْ النَّارُ وَ مَا لَکُم مِن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاءَ»؛ به آنان که ستم کردند، اعتماد نکنید که آتش دامنگیر شما می‌شود و جز خدا برای شما یاورانی نیست.(هود:113).
بر این اساس نباید مسئولیت‌های کشوری را به چنین افرادی واگذار کرد و آنان را یاری رساند. امروز بزرگ‌ترین یاری به افراد ظالم و ستمکار، رأی‌دادن به آنان و انتخاب آنان است. امام صادق(علیه السّلام) می‌فرماید: «من مشی الی ظالم لیعینه و هو یعلم انه ظالم فقد خرج عن الاسلام»؛ هرکس برای مساعدت و یاری ظالمی درپی او رود، در حالی که می‌داند او ظالم است، از اسلام خارج شده است.

3- شجاعت انقلابی
یکی از معیارهای بنیادین کارگزاران نظام دینی، داشتن شهامت، شجاعت و جرأت بیان نظرات خود و استقلال رأی و نترسیدن از دشمنان داخلی و خارجی و باج‌ندادن به جناح‌ها و گروه‌های معارض و غیرخودی است. چه‌بسا نبودن روحیه مقاومت و شجاعت انقلابی در یک کارگزار دینی، موجب جرات‌یافتن دشمنان و پیداکردن چشم طمع آنان می‌شود.
حضرت امام(قدسّ سرّه) می‌فرماید:
کسانی را که انتخاب می‌کنید، باید مسائل را تشخیص دهند؛ نه از افرادی باشند که اگر روس یا آمریکا یا قدرت دیگری تشری‌زد، بترسند، باید بایستند و مقابله کنند.
مقام معظم رهبری نیز فرموده است:
…آن کسی که اسلام را نمی‌پسندد و مقررات اسلامی را قبول نمی‌کند، برای خاطر دل بیگانگان و خوش‌آمد دیگران به انقلاب و ارزش‌های انقلابی خیانت می‌کند و یا به‌خاطر ترس از دیگران، به‌جای اینکه به ملت گرایش نشان دهد، به دشمن گرایش نشان می‌دهد و آن کسی که تقوای لازم را ندارد… و اهل دنیا است و فقط برای نام و نشان و استفاده شخصی این مسئولیت را می‌خواهد، او لایق و شایسته این کار نیست.

4- حمایت از محرومان
یکی از اهداف و برنامه‌های جمهوری اسلامی ایران -که در قانون اساسی نیز به آن اشاره شده- رفع محرومیت و فشار از مردم متدین و خدمت به اقشار مختلف جامعه به‌خصوص مستضعفان، پابرهنگان، نیازمندان و… است.
دست‌اندرکاران نظام جمهوری اسلامی، نه‌تنها باید خود را وقف خدمت به محرومان و نیازمندان نمایند، بلکه لازم است همواره ارتباط مستقیم و دوستانه‌ای نیز با آنان برقرار کنند. در غیر این‌صورت، لیاقت و صلاحیت مسئولیت در جمهوری اسلامی ایران را ندارند و نمی‌توانند منتخبان ملت اسلامی ایران باشند. حضرت امام(قدسّ سرّه) فرمود:
«اشخاصی که معروف هستند به خدمت به مردم، آنها را تعیین بکنند».
مقام معظم رهبری نیز این مهم را برای مسئولین نظام معین کرده و فرموده‌اند:
در تنظیم برنامه‌های کشور، اصلی‌ترین مسئله عبارت از رفع فقر و محرومیت و نجات طبقات مستضعف و محروم و پابرهنگان از تبعات دوران ستم‌شاهی و آثار سلطه بیگانگان است. نمایندگان محترم باید در قوانین مصوب و نیز در مراجعات خود با مسئولان اجرایی کشور، این را اصل بدانند و وظیفه کمک به محرومان را سرلوحه مسئولیت‌های نمایندگی خود قرار دهند.

5- صلاحیت اخلاقی
از شروط اساسی در انتخابات کارگزاران و مسئولان نظام، برخورداری آنان از صلاحیت اخلاقی می‌باشد.
مقام معظم رهبری در این‌باره می‌فرمایند:
در نظام جمهوری اسلامی غیر از دانایی و کفایت سیاسی، کفایت اخلاقی و اعتقادی هم لازم است. افرادی نگویند که اخلاق و عقیده مسئله شخصی انسان‌هاست بله، اخلاق و عقیده مسئله شخصی انسان‌هاست؛ اما نه برای مسئول، من اگر در جایگاه مسئولیت قرار گرفتم و اخلاق زشتی داشتم؛ فهم بدی از مسائل جامعه داشتم و معتقد بودم که باید جیب خودم را پرکنم، نمی‌توانم به مردم بگویم این عقیده و اخلاق شخصی من است و اخلاق و عقیده ربطی به کسی ندارد. برای یک مسئول، عقیده و اخلاق مسئله شخصی نیست، مسئله اجتماعی و عمومی است؛ حاکم‌شدن بر سرنوشت مردم است. آن کسی که به مجلس می‌رود، یا به هر مسئولیت دیگری در نظام جمهوری اسلامی می‌رسد، اگر فاسد، بیگانه‌پرست و در خدمت منافع طبقات برخوردار جامعه بود، دیگر نمی‌تواند نقشی را که ملت و طبقات محروم می‌خواهند، ایفا کند. اگر آن شخص انسان معامله‌گر، رشوه‌گر و توصیه‌پذیر و مرعوبی بود، در مقابل تشر تبلیغات و سیاست‌های خارجی جازد، دیگر نمی‌تواند مورد اعتماد مردم قرار بگیرد و برود آنجا بنشیند و تکلیف ملک و ملت را معین کند. این شخص غیر از کفایت ذاتی و دانایی ذاتی، به شجاعت اخلاقی، تقوای دینی و سیاسی و عقیده درست هم احتیاج دارد. البته این حرف من نباید موجب شود تفتیش عقاید راه بیندازند و نفربه‌نفر سؤال کنند که عقیده شما راجع‌به فلان موضوع چیست. من با تفتیش عقاید موافق نیستم… بنابراین صلاحیت اخلاقی لازم است و همه باید روی این بعد حساس باشند. بعضی می‌گویند حق شهروندی انتخاب‌شدن را نبایستی سلب کرد. حق انتخاب‌شدن، حق شهروندی معمولی مثل حق شغل و کسب و کار و ساکن‌شدن در شهر و راه‌رفتن در خیابان و خریدن اتومبیل و… نیست. این یک حق شهروندی است که برای دارنده آن صلاحیت‌هایی لازم است که این صلاحیت‌ها باید احراز شود.

فقه و زندگي 16: احكام انتخابات - سیدسیف الله نحوی صص99-104