مراحل امر به معروف و نهى از منکر

(اخلاقى، اجتماعى، سیاسى) و درود خدا بر او، فرمود: گروهى، منکر را با دست و زبان و قلب انکار مى‏کنند، آنان

تمامى خصلت‏هاى نیکو را در خود گرد آورده‏ اند. گروهى دیگر، منکر را با زبان و قلب انکار کرده، امّا دست به کارى

نمى‏برند، پس چنین کسى دو خصلت از خصلت‏هاى نیکو را گرفته و دیگرى را تباه کرده است. و بعضى منکر را تنها با

قلب انکار کرده، و با دست و زبان خویش اقدامى ندارند، پس دو خصلت را که شریف‏تر است تباه ساخته‏اند و یک

خصلت را به دست آورده‏اند. و بعضى دیگر منکر را با زبان و قل و دست رها ساخته‏اند که چنین کسى از آنان،

مرده‏اى میان زندگان است«».

و تمام کارهاى نیکو، و جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهى از منکر، چونان قطره‏ اى بر دریاى موّاج وپهناور

است، و همانا امر به معروف و نهى از منکر، نه اجلى را نزدیک مى‏کنند، و نه از مقدار روزى مى‏کاهند، و از همه اینها

برتر، سخن حق در پیش روى حاکمى ستمکار است. ( ترجمه‏ نهج‏ البلاغه(دشتى)، صفحه‏ ى 721 )

حکمت 73 نهج‌البلاغه :

و قال علیه‏ السلام مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ، وَلْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ

تَأْدِیبِهِبِلِسَانِهِ؛ وَمُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَمُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَمُؤَدِّبِهِمْ.

امام علیه السلام فرمود :

کسی که خود را رهبر مردم قرار داد،باید پیش از آنکه به تعلیم دیگران پردازد،خود را بسازد، و پیش از آنکه به گفتار

تربیت کند، با کردار تعلیم دهد، زیرا آنکس که خود را تعلیم دهد و ادب کند سزاوارتر به تعظیم است از آنکه دیگری

را تعلیم دهد و ادب بیاموزد.

تفسیر اجمالی 

کلام امام علیه السلام در اینجا مطابق ظاهر اطلاق کلام، هم رئیس حکومت بر مردم را شامل مى‏شود و هم تمام

کسانى را که به نوعى ارشاد و هدایت مردم را بر عهده مى‏گیرند. این جمله اشاره به یک واقعیت مسلم عقلانى

است که تا انسان خودش چیزى را نداشته باشد نمى‏تواند به دیگران اهدا کند.

اضافه بر این، مردم سخنان کسى را که به گفتار خود پایبند و آثارش در زندگى او نمایان نیست، هرگز نمى‏پذیرند

وبه خود مى‏گویند: اگر او این سخنان را باور مى‏داشت نخست خودش به آن عمل مى‏کرد.

«و قالَ الرَّسُولُ يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً»

پيامبر[درقيامت] مى‏گويد: اى پروردگار من! همانا قوم من اين قرآن را متروك گذاشتند.(سوره فرقان، آیه 30)

توضیح 
پیامبر بارها امتش را به تمسک به قرآن سفارش نمود، ولی با نهایت تأسف جوامع اسلامی این رکن مهم هدایت را وانهاده و به احکام و معارف آن عمل نمی کنند. قرآن هم در تلاوت، هم در حفظ، هم در تفسیر، هم در تدبر، هم در عمل و هم در برپا شدن احکام آن در جامعه و خلاصه در همه ابعاد آن مهجور واقع شده است. متأسفانه کم نیستند کسانی که روزها، ماه ها و حتی سال ها از عمرشان می گذرد، ولی آیه ای از قرآن را تلاوت نکرده اند. آیه فوق از شکایت پیامبر نسبت به گروهی از مسلمانان حکایت می کند که قرآن را به انزوا کشانده اند.

قرآن می فرماید: امتم آن را در اختیار گرفته، ولی به مهجوریت کشانده اند؛ یعنی گرچه در ظاهر به قرآن می پردازند، ولی دستورات آن را بر زمین نهاده اند. قرآن مجيد در تمام مسائل حيات پاسخ گوى نيازمندى هاى مادى و معنوى انسان است. ملت صدر اول در مسئله عقيده، عمل، اخلاق، سياست، فرد، اجتماع، خانواده، تجارت، معاشرت، آداب زندگى، متكى به قرآن بودند.

منبع: حج وادی امن، انصاریان حسین، ص 45

على علیه السلام در باره نماز و روزه چنين مى‏گويد: بسا روزه‏دارى كه از روزه داشتنش جز گرسنگى چيزى ندارد، و بسا نمازگزارى كه از ايستادنش جز بيدارى و رنج چيزى نمى‏ماند. چه خوبست خواب زيركان و افطار كردنشان.
نماز ، ايستادن و نشستن نيست، نماز اخلاص تو است.(بخشى‏ اززيبايى‏هاى‏ نهج.. صفحه‏ ى 265)

اين كه روزه ماه رمضان را سپر، در برابر عذاب و عقاب إلهى تعبير فرموده، و با اين كه ديگر عبادات نيز همين صفت را دارند، آن را به روزه اختصاص داده براى اين است كه روزه بيش از هر عبادت ديگر، مانع انسان از معصيت، و نگه دار او از عذاب خداوند است، زيرا روزه موجب سركوبى شياطينى است كه دشمنان خدايند و از هر سو انسان را احاطه كرده‏اند، بديهى است وسيله و ابزار شيطان، اميال و شهوات آدمى است، و آنچه رغبتها و شهوتها را تقويت مى‏كند و آنها را برمى‏انگيزد، خوردن و آشاميدن است، چنان كه پيامبر گرامى (ص) فرموده است: إنّ الشيطان ليجرى من ابن آدم مجرى الدّم، فضيّقوا مجاريه بالجوع يعنى: شيطان مانند خون در وجود فرزند آدم، رسوخ و جريان دارد، پس راههاى ورودش را با گرسنگى تنگ سازيد، همچنين به عايشه فرمود: پيوسته در بهشت را بكوب، عايشه عرض كرد با چه فرمود با گرسنگى، بى‏گمان روزه در سركوب شيطان، و بستن راهها و تنگ ساختن گذرگاههاى او ويژگى دارد و از هر عبادت ديگر مؤثّرتر و قويتر است، و چون عذاب و عقابى كه متوجّه افراد انسان مى‏شود به نسبت دورى و نزديكى او به شيطان، متفاوت بوده و شدّت و ضعف دارد، و روزه بيش از هر عبادت ديگر انسان را از شيطان دور مى‏گرداند، و به سبب اين عبادت مى‏توان در نهايت دورى از عذاب خداوند قرار گرفت، لذا به سپر، در برابر عذاب خداوند توصيف شده، و اين ويژگى به آن داده شده است.(ترجمه‏ شرح‏ نهج..(ابن‏ميثم) ج 3 صفحه‏ ى 137)