مديريت زينب عليها السلام
حضرت زينب عليها السلام در انقلاب تاريخي و عظيم كربلا، سه وظيفه مهم بر دوش داشت كه با درايت و موقعيت شناسي و صبر و شكيبايي خود توانست اين سه وظيفه مهم را بعد از شهادت امام حسين عليه السلام به نحو احسن و با مديريت قوي به پايان رساند:
اول، از حجت خدا و امام وقت، حضرت سجادعليه السلام حمايت كند و ايشان را از گزند دشمن حفظ نمايد؛
دوم، پيام شهيدان كربلا را به همه جا برساند و راه آنها را دنبال كند و اين از همه مهم تر بود؛
و سوم، طبق وصيت برادرش امام حسين عليه السلام از خانواده هاي شهيدان و كودكاني كه پدران آنها به شهادت رسيده اند، حمايت و سرپرستي كند و روحيه آنها را در سطحي عالي نگاه دارد.
دكتر عايشه بنت الشاطي، محقق و نويسنده مصري، در باره وظيفه حقيقي زينب عليها السلام بعد از ماجراي كربلا، چنين مي نويسد: “به نظر من، وظيفه حقيقي زينب عليها السلام بعد از فاجعه كربلا شروع شد و آن وقتي بود كه موظف شد از دختران بي سرپرست بني هاشم كه مردان خود را از دست داده بودند، حمايت و نگه داري نمايد و تا پاي جان از جواني مريض (زين العابدين عليه السلام) دفاع كند…، وظيفه ديگر زينب عليها السلام اين بود كه نگذارد بعد از آن ماجراي كربلا، خون شهدا به هدر رود.”
و زينب عليها السلام در تمام برنامه هاي فوق با مديريت قوي و محكم پيروز و موفق گشت. روشن است هيچ مديري در برنامه ريزي و رسيدن به آرمانهاي خود نمي تواند موفق باشد، مگر آنكه نخست مدير خود گردد و پيش از مديريت بر ديگران، نخست قادر به اعمال اراده در خود و مالك نفس خويشتن باشد و بداند در هر موضع چگونه بايد حركت كند و زينب عليها السلام مي دانست.
زينب عليها السلام زني بود كه مسلّط بر خويشتن و مالك خشم و غضب خويش بود و مي توانست عواطف خود را مهار كند. وي در شرايطي نبود كه حزن و تأثّر بر او سيطره يابد. او مالك اعمال خود بود؛ اگر چه همدم حزنها و مصيبتها و هم پيمان سختيها بود.
او روحيه اي عظيم داشت و در مواقع مناسب مي توانست خونسردي خود را حفظ كند و در هيچ يك از اين حوادث روحيه خود را از دست نداد و دچار تزلزل رواني نشد و يا دست و پاي خود را گم نكرد؛ زيرا توكّل به خدا داشت و مي دانست صبر در برابر سختيها، پاداشي بس عظيم دارد.
از چمن تا انجمن جوش بهار زينب است
گر شهادت گل كند عطر مزار زينب است
زيور انس و محبت زينب خُلق و وفا
زن، طلا باشد اگر در وي عيار زينب است
نظم و استفاده از وقت
يكي از مسائل مهمي كه باعث موفقيت انسان مي شود، نظم و برنامه ريزي و استفاده بهينه از زمان در زندگي است. بدون نظم و برنامه، هر چقدر هم هدف و مقصد ارزشمند باشد، باز راهي به جايي نمي برد. حضرت زينب عليها السلام شاگرد مكتب پدري است كه در آخرين لحظه شهادت به حسنين عليهما السلام فرمود: “أُوصِيكُمَا… بِتَقْوَي اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ؛(نهج البلاغة، نامه 47) شما را به تقوا و نظم در كارها سفارش مي كنم.”
لذا در تمام امور از جمله: شوهرداري، بچه داري، كار منزل، رسيدگي به آموزش و تعليم و تربيت شاگردان، صله رحم، حل و فصل مشكلات ديگران، رسيدگي به امور فقرا و بينوايان، مسائل عبادي و… داراي نظم بود؛ مخصوصاً در اداره اسرا و برنامه هايي كه در كوفه و شام اجرا كرد، به خوبي از نظم و برنامه ريزي جهت استفاده بهينه از وقت بهره گرفت.
مورخان نقل مي كنند: “زينب عليها السلام براي وقت خويش بسيار اهميت قائل مي شد؛ به گونه اي كه در منزل هم گندم آرد مي كرد و هم ذكر مي گفت و يا اين كه هنگام بازي با كودكانش مطالبي نيز به آنان مي آموخت و يا اينكه هنگام ديد و بازديد از دوستان و آشنايان، نكته هايي آموزنده از پيامبرصلي الله عليه وآله نقل مي كرد تا هم ديد و باز ديد شده باشد و هم مهمانان با سخني از سخنان رسول خداصلي الله عليه وآله بيشتر آشنا شوند. هيچ گاه ديده نشده كه حضرت وقتش را بيهوده به هدر دهد.
تاثیر شغل و پدری
مطالعات در زمینه ارتباط خانواده- کار نشان داده است؛ که نقشهای شغلی پدران، بر رفتار پدریشان تاثیر دارد. مردانی، که تا حد زیادی استقلال شغلی دارند، استقلال فرزندان خود را مثبت ارزیایی می کنند، هنگام تصمیم گیری در مورد انضباط، قصد بچه ها را در نظر می گیرند و استفاده از استدلال و اهدای جایزه را جایگزین تنبیه بدنی می کنند.
پدری و سازگاری اجتماعی
معمولا رابطه پدر با فرزند با رابطه مادر با فرزند متفاوت است. ارتباط پدر، موجب رشد مهارت های ویژه در زمینه روابط اجتماعی می گردد.
مطالعات کوتلچاک و همکارانش نشان داد؛ کودکانی که با پدران خود تماس بیشتری دارند، در برخورد با موقعیتهای بیگانه بهتر عمل می کنند و اضطراب کمتری را نشان می دهند.همچنین سبک بازی پدر- نوباوه به شیوه هایی بی نظیر، به سازگاری اجتماعی کودکان کمک می کند. مطالعات اخیر نشان داد؛ پدرانی که سطوح عالی از بازی بدنی با کودک را عمل کرده بودند؛ کودکان آن ها در جلسات بازی با همسالان خود سطوح عالی از احساسات را نشان دادند و از بیشترین محبوبیت در نزد همسالان خود برخوردار بودند.
بچه ها، از بازی با پدران خود می آموزند که عواطف دیگران را رعایت کنند، مهارتهای عاطفی خود را اصلاح کنند و عواطفشان را در متن بازی والد- کودک تنظیم کنند. به دلیل اینکه در بازی پدر- کودک دامنه هیجانات و تحریکات نسبت به بازی کودک- مادر بیشتر است، نقش ویژه ای را در این زمینه ایفا می کند.
همچنین محققین نشان دادند؛ کودکانی در نمره های تحصیلی و روابط اجتماعی مشکل داشتند که پدران آنها بی عاطفه، سلطه جو، تحقیر کننده و مداخله گر بودند.
محبت پدری
نیاز به احترام و ارزش مثیت خود، باید از ابتدای کودکی، به خوبی در خانواده برآورده شود.پژوهشی نشان می دهد؛ تاثیر پدر در خانواده قدرتی پایدار دارد، آزمودنی هایی که در کودکی محبت بیشتری از پدرشان دریافت کردند؛ ازدواج های بلند مدت تر و رضایت بخش تر را تجربه کردند.پیامبر اکرم صل الله علیه و آله در مورد محبت و ترحم کودکان، می فرماید:"کودکان خود را دوست بدارید، و به وعده ای که به آنها داده اید، وفا نمائید. خداوند بر هیچ چیزی خشم نمی گیرد، آنچنانکه، به خاطر زنان و کودکان خشم می گیرد".
اما باید توجه داشت که محبت نسبت به فرزندان، امری لازم است اما در حد اعتدال، بطوریکه جایگزبن محبت خداوند نگردد و باعث دوری از یاد و محبت پروردگار نشود. امام باقرعلیه السلام می فرماید: “بدترین پدران، کسانی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان از حد تجاوز کرده و به زیاده روی و افراط بگرایند".