اعضا به گفتگو و مشورت منطقی اعتقاد دارند و احساس مسئولیت می کنند.

افراد به یکدیگر اعتماد دارند و از این اعتماد سوء استفاده نمی کنند و اعتماد را یکی از پایدارترین ویژگی ازدواج موفق و خانواده موفق می دانند.

تا جایی که امکان دارد با هم هستند و در مهمانی ها یا کارهای مربوط به خانواده تنها نمی روند. همدلی، همکاری، همفکری، هماهنگی را بقای خانواده خوشبخت می دانند.

با هم اتحاد دارند و در مسائل مختلف، با گفتگو و مشورت به تفاهم می رسند و سعی می کنند اگر سوء تفاهم به وجود آمد، آن را در درون خود بدون این که کسی بفهمد حل می کنند.

به سلیقه ها و عقاید یکدیگر آگاه بوده و به آن احترام گذاشته و عمل می کنند.

خواسته های طبیعی خودشان را بدون نگرانی یا خشونت ابراز می کنند.

به حریم یکدیگر احترام گذاشته و از حدود مشخص شده خود فراتر نمی روند.

نگران سلامت روحی و جسمی یکدیگر بوده و از هم مراقبت می کنند. اگر چنانچه مشکلی به وجود آید، نهایت سعی خود را در حل مشکل بکار می برند.

متاسفانه در چند هفته گذشته شاهد مرگ دلخراش دو دختر نوجوان توسط والدینشان بوده ایم که بازتابهای گسترده ای در محافل گوناگون علمی و خبری داشت و از این گونه اخبار و رویدادهای دلخراش و دیگر مظاهر آسیب های اجتماعی متاسفانه بسیار شنیده ایم که می تواند هشدارها و سیگنالهای خطرناکی از مشکلات و مسائل پیچیده اجتماعی آینده و شکاف عمیق بین نسلی حکایت داشته باشد .

 در جوامع گذشته اجتماعی نمودن و نهادینه کردن ارزشها و هنجارها(آموزش،مذهب،قوانین،شغل…) بیشتر توسط نهاد خانواده صورت می پذیرفت،ولی با مدرن شدن جوامع و تقسیم کار، نهادهای تخصصی بوجود آمدندکه هر کدام به نوبه خود به نیازهای خاص جامعه و افراد پاسخ می دادند:نظام آموزش و پرورش،نظام حقوقی،نظام سیاسی، نظام فرهنگی،نظام رفاه اجتماعی، نظام امنیتی…

 تخصصی شدن این نظام ها سبب تحولات شگرفی در کیفیت زندگی بشری به وجود آورد که پیشرفت و توسعه علمی و در کنار آن رفاه بیشتر را برای بسیاری از مردم جهان به ارمغان آورد.

ولی در سالهای اخیر با ظهور و گسترش فن آوریهای نوین، شبکه های مجازی و پدیده جهانی شدن در یک دهه اخیر کارکردهای بسیاری از این نظام ها تحت تاثیر این فضا دچار چالش و تغییر شد.

بطوری که سیطره برخی از این نظام ها از جمله نظامهای آموزشی، پرورشی ،اخلاقی ، بخصوص پرورش عاطفی و اخلاقی خانواده ها در درونی کردن و انتقال ارزشها ، هنجارها و نهایتا در اجتماعی کردن افراد بسیار کمرنگ و بی رمقتر از گذشته شده است.

 و در این میان شبکه های مجازی به صورت خزنده و بطئی با کارکردهای ویژه و جذاب خود از جمله سرعت انتشار اطلاعات بالا،دسترسی آسان ،تنوع موضوعی،گستره فعالیت ، آزادی بی قید، ارتباطات متقابل ،عام و خاص بودن مفرط جامعه هدف، سبب شده به صورت غیر رسمی و غالبا بی هدف نقش مهمی در جهت دهی افکار و سلوک رفتاری افراد بخصوص نسل جدید داشته باشد.

 و مهم تر آنکه این طرز و سبک زندگی درونی شده و بعنوان یک روش و سیاق زندگی توسط آنان بکار بسته می شود و بسیاری از جوانانی که توسط نظامهای رسمی و خانواده ها بدرستی اجتماعی نشده اند التزامی به قیود سنتی، ارزشی و مذهبی نداشته که سبب شکاف نسلی و عصیان این افراد در مقابل ارزشهای و هنجارهای شده است.

البته در همه ذات موجودات بشر نو شدن و نوزایی عامل تغییر نسبت به کهنه گی و فرسودگی و نیرو محرک و عامل تغییر و نشاط و لازمه سیکل طبیعی موجود زنده و مناسبت های زندگی اجتماعی بشری است ولی زمانی که سرعت و حجم و نوع تغییرات شدید باشد می تواند بعنوان یک مسئله غیر طبیعی یا مسئله اجتماعی قلمداد گردد.

در این میدان و فضا و تحت فشارها و الزامهای فضای مجازی درجامعه مدرن انگارهای ذهنی نسلهای نوجوان که در مرحله حساس و پر تلاطم سنی هستند آکنده از استقلال،انزوا،تنوع و بی قیدی، عصیان می شود

 این در حالیست که انگاره های ذهنی نسلهای سنتی و نیمه مدرن بر حفظ ارزشها و هنجارهای معمول و نسبی جامعه استوار بوده است و تمایل زیادی به تغییر بنیادی و متهورانه ندارد. این تغییر و پارادکس و در نهایت تقابل نسلی سبب چالشهای در خانواده سنتی ایرانی شده است.

 همچنین در این فضا از گروه های مرجع و الگوهای نوین این نسلها نباید غافل شد. الگو پذیریی نوجوانان از سلبریتها و تتلوهای مجازی که گاها وصل به سیاستگذاران فرهنگ غربی و شرکتهای سرمایه داری و تبلیغی هستند بی تاثیر در رواج این سبک و سیاق زیستی و بی قیدی اجتماعی، عصیان در مقابل سنتهای معمول و پوچ انگاری جامعه و از خودبیگانگی این نسل نیست .

نوجوانان و جوانان به دلیل اینکه در مراحل حساس سنی و فکری هستند عملکرد و تصمیم گیری صحیح در این مرحله، مسیرهای آینده آنان را پی ریزی و ترسیم می کند لذا انتخاب الگو و بکارگیری سبک زندگی که با ارزشها و هنجارهای پذیرفته و عرفی جامعه سنخیت دارد بسیار مهم و تاثر گذار خواهد بود.

نوجوانان و جوانان که با حجم عظیمی از داده های متنوع فضای مجازی روبرو هستند متاثر تر و آسیب پذیرترند ،

 همچنین پیچیدگی های ذاتی حوزه فرهنگ و اخلاق و عدم برنامه های ریزی دقیق برای مقابله با تبعات منفی و شدید فضای مجازی،کار را بسی پیچیده و حساستر کرده است و اگر چالشهای فضای مجازی توسط خانوادها ، نهادهای فرهنگی و اجتماعی و مردم به درستی هدایت و مدیریت نشود دورنمای روشنی فرا روی جامعه قرار نخواهد بود.

محمد لکزایی- دانش آموخته مسایل اجتماعی ایران
 

چالش دولت ها وملت ها ؛ پاي درس كرونا

كوويد 19 تلنگري جدي شد براي هزار راه نرفته جهان سرمايه داري در غرب و توسعه نيافته ها در شرق.درس هاي زيادي بايد به كرونا پس مي داديم تا گلويمان را اينقدر نفشارد.دولت ها و ملت ها با هم پاي درس كرونا نشستند ويكي از بزرگ ترين چالش هاي قرن را در پيش روي خود دارند.

يكم : چالش دولت ها

جدي ترين چالش كرونا در پاي درس دولت ها، يك سئوال سخت است.چرا در حوزه هاي سلامت و درمان به قدر كافي هزينه نشد ه است و دهها برابر آن براي جنگ وساخت سلاح هايتان هزينه شده است؟ فكر مي كنيد چقدر هزينه هاي مادي و انساني صرف شده است تا اكنون تنها با يك جنگ سايبري ويا يك پهباد و با كنترل هزاران كيلومتر دورتر، يك سرزميني با تمام آدم هايش و يا يك نقطه حساس و استراتژيك با همه تجهيزاتش ناگهان با خاك يكسان مي شود؟ ملت ها نيزدر بسياري از جوامع، اين جنگ شگفت انگيز دولت ها را با چشم مستقيم مي بينند و خود قرباني قدرت خواهي هاي آنها مي شوند.

اين پيشرفت شگفت انگيزتان براي اين برهه از تاريخ، مبارك قدرت تان ؛ ولي اكنون موسم قدرت نمايي با آن سلاح ها نيست.در حالي كه ملت ها در جنگ با كرونا بيشتر از يك جنگ واقعي نظامي ، يكي پس از ديگري تلف مي شوند،كدامين ابزارهاي جنگي فوق مدرن تان براي نجات ملت هايتان، اكنون به درتان مي آيد؟پرسش وچالش جدي كرونا با دولت ها اينست كه اگر خود را در جنگ هاي نظامي و سايبري اينقدرمجهز كرده ايد اكنون در جنگ با يك مولكول ويروس، چقدر نظام سلامت ودرمان خود را آماده مي بينيد؟

دوم:چالش ملت ها

اما جنگ با كرونا براي ملت ها نيز چالش مهم ديگري ايجاد كرده است كه به باور نويسنده كم تر از چالش دولت ها نيست.كرونا “فرهنگ” ملت ها را به چالش برده است."فرهنگ قرنطینه گي” یکی از جالب ترین پدیده های عصركروناست."فرهنگ رعايت كردن فاصله اجتماعي” و “خود مراقبتي” و .. پيامدهاي كرونا براي ملت ها بوده است.ما مي دانيم “فرهنگ” مقوله اي نيست كه الزاما با دولت ها پديد آيد .فرهنگ در جامعه تولید شده و نیز در طول زمان بازتولید میشود.به گفته “بورديو” فرهنگ با بازتوليد كردن خود،به حفظ ساختار سلطه نيزكمك مي كند و آرام آرام بر جامعه مسلط مي شود.فرهنگ مسلط يافته يك ملت، به سادگي در زمان بحران ها ؛مانند بحران فعلي كرونا ، كم رنگ نمي شود و رازآلودگي خود را حفظ مي كند.از طرفي بلوغ فرهنگ ملت ها نيزالزاما به كاركرد دولت ها وابسته نيست.

درست است كه بدون حمايت دولت ها،ملت ها نمي توانند خود را با برخي فرهنگ ها مانند فرهنگ ” قرنطينه گي” عصر كرونا هماهنگ كنند و در گرسنگي و تامين نيازهاي اوليه درمانده مي شوند ؛اما فرهنگ دورهمي ،جشن وماتم گرفتن هاي برخي ملت هاي شرقي در اين شرايط كرونايي ويا غارت اموال عمومي و خالي كردن فروشگاه هاي مواد غذايي و غير غذايي در جوامع غربي و آمريكا را مي توان گفت تقريبا هيچ ارتباطي به عملكرد دولت ها ندارد.

چالش مهم براي ملت ها اينست كه با كدام فرهنگ مي خواهند به كاهش مرگ وميرها و شيوع ويروس كرونا در كشورها كمك كنند.ملت ها چقدر در مقابل مرگ انسان هايي كه به خاطر بي توجهي آنها به بهداشت فردي و خودمراقبتي درجامعه، جان خود را از دست داده اند؛ خود را مسئول مي دانند؟

اكنون همه ما نظاره گر جنازه هاي كرونايي هستيم و امروز كه اين يادداشت را مي نويسم بيش از نيم ميليون نفر در جهان بر اثر مبتلا به اين ويروس جان خود را از دست داده اند. وقتي جهان به “پساكرونا” رسيد فرهنگ ملت ها با پژوهش هاي آماري دقيق محك خواهد خورد.آيا ما ملت هاي چموش جبر زمانه خود هستيم و فروكاستن فرد فرد ما به ماشين هاي سود وزيان امري درست است؛ يا اينكه ما با فرهنگ وانديشه خود در چالش با كوويد 19 پيروز خواهيم شد.

سجاد بهزادي؛ دانش آموخته دكتري جامعه شناسی سياسي

آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی:
 روسری بر سر چوب کردن مقابله با قرآن است. آنکه روسری خود را بر سر چوب کرده است نمی‌داند دارد با آیه ولْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ. مقابله می کند، اگر ما #امربه‌معروف‌ونهی‌ازمنکر کنیم قطعا بی‌حجابی از بین خواهد رفت، و همه علما نیز گفته اند که نهی از منکر چهار مرحله دارد، دو مرحله وظیفه مردم است و دو مرحله وظیفه حکومت.

مرحله اول انزجار قلبی است. مرحله دوم قول یا فعل ظاهری است، یعنی فرد بی حجاب با همین چشم غره و نگاه بی تفاوت ما مواجه شود، اگر چنین فردی با بی اعتنایی و نگاه تحقیر آمیز ما مواجه شود خود را جمع می کند. مراحل بعدی امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه حکومت است که اگر مردم دو مرحله اول را انجام دهند اصلا کار به دو مرحله دیگر و ورود حکومت به موضوع نمی رسد. بدانیم که دشمن همواره در کمین است، ما الان در میدان‌ مین هستیم و به برکت قرآن و اهل بیت (ع) محفوظیم، وظیفه همه ما نسبت به اسلام این است که طبق این حدیث پیامبر رفتار کنیم که «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه» ؛ این جمله به داعیه انشاء القا شده است، یعنی بکوشید تا اسلام را بالا نگه دارید….

ایجاد رغبت : با ارائه اطلاعات کافی درباره مطلبی که فرد مطالعه می‌کند و کاربرد آن می‌تواند در وی ایجاد انگیزه کند و او را به سوی تمرکز سوق دهد.

تعیین زمان مطالعه : زمان مطالعه با توجه به کارهای ضروری و غیرضروری تعیین می‌شود و بهتر است فرد در فواصل بین مطالعه به استراحت نیز بپردازد.

تعیین مکان مطالعه : مکان مطالعه بهتر است از قبل تعیین شود تا حالتی را در فرد ایجاد کند که بداند آن مکان فقط مختص به مطالعه بوده و بهتر است آنجا به‌هم ریخته و آشفته نباشد و از نورکافی برخوردار باشد.

تکرار جمله تاکیدی: لازم است فرد بارها به خود متذکر شود که الان زمان مطالعه است و قرار نیست به مطلب دیگری فکر کند. جمله‌های اینچنینی می‌تواند بارها از سوی فرد تکرار شود.

خواندن اجمالی : فرد ابتدا به صورت اجمالی مطلب را می‌خواند و با این کار درک اولیه از مطلب پیدا می‌کند و سپس شروع به خواندن جزئیات می‌کند.

سریع خواندن : ذهن انسان این توانایی را دارد که در یک زمان به چند مطلب مختلف فکر کند. بنابراین برای افزایش تمرکز لازم است سریع‌خوانی صورت بگیرد تا ذهن فرصت پرداختن به چند مساله را نداشته باشد.

تقسیم انرژی : بهتر است مطالب سخت و دشوار در زمانی خوانده شود که فرد در اوج انرژی است.

خط کشیدن زیر مطالب مهم : این روش ذهن فرد را درگیر تمرکز بیشتر و دقت کردن و پیدا کردن مطالب مهم و از حواسپرتی جلوگیری می‌کند.

استفاده از راهنما و ابزار : به‌عنوان مثال استفاده از مداد یا انگشت هنگام مطالعه می‌تواند تمرکز را افزایش دهد و به نوعی ذهن به سوی نگاه کردن و توجه کردن به مطلب مورد‌نظر هدایت می‌شود.

یادداشت‌برداری و نکته‌برداری : این روش کمک می‌کند مطالب مهم تر و عناوین کلی‌تر از سوی فرد دوباره‌نویسی شود و برای مرور، دسترسی بهتری به نکات داشته باشد.

کنترل افکار مزاحم : بسیاری از افکار، مانع تمرکز ما می‌شود. توصیه می‌شود فرد، افکار مزاحم تکرار شونده خود را یادداشت کند. سپس برای این افکار و پرداختن به آنها زمان در نظر بگیرد. یعنی در طول روز زمان مشخصی را در نظر داشته باشند که به این افکار نیز بپردازند و این روش باعث می‌شود کنترل افکار در اختیارش قرار گیرد.