سؤال ۲: چرا در میان اسماء الهی این سه اسم با این ترتیب خاص آمده اند؟ و چرا این ذکر در صدر سوره‌ها تکرار شده است؟

پاسخ:

الف: اسم «الله» جامع جمیع صفات شؤون الهی است؛ به همین جهت برجسته ترین اسم برای معبود پدیده هاست که در فرهنگ قرآن و اسلام مطرح است و شأن خالقیت به این اسم جامع بر می‌گردد: «اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ وَکِیلٌ». (زمر/ ۶۲) با این توجه، ما مخلوق الله و بنده او هستیم پس در حین شروع در هر کاری و طلب نیرو و انرژی برای حرکت در مسیر بندگی، مناسب است به این اسم و شأن جامع الهی متوسل شویم و بگوییم: «بِسْمِ اللَّهِ».

«الله» خالق هستی، همه مخلوقات را از رحمت واسعه اش بهره مند ساخته است پس سزاوار است به این شأن جامع نیز که فراگیر است اشاره کنیم و لطف و رحمت بی دریغش را مد نظر قرار دهیم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ»

با توجه به عنایت خاص الهی نسبت به مؤمنان و شاکران سزاوار است به این شأن برجسته نیز که پاسخ تمام مطلوبها و نیازهای متعالی انسان مؤمن را دربر دارد اشاره کنیم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» این صفت «رحیمیت» در واقع هدف از خلقت هستی و رحمانیت الهی را نشان می‌دهد که غرض از خلقت، بهره مندی مخلوقات خصوصا انسان و جن از عنایت خاص او می‌باشد و اگر مخلوقی بر خلاف این هدف الهی به غضب دچار گشت به سوء اختیار خویش بوده است، از این رو نتیجه رحمانیت با اینکه در مورد بعضی از مخلوقات، کفر به رحمت الهی است و مناسب بود ذکر غضب و عذاب نیز در پی رحیمیت او بیاید لیکن بجهت ناگزیری این نتیجه و عدم مطلوبیت، و فرعی بودن آن در نظام خلقت مطرح نگردید.

ب: با توضیح فوق، روشن می‌شود که «بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» شعاری است که مجموعه مسائل مبدأ خلقت، مسیر خلقت و مقصد خلقت و تمام وظائف بندگی و کیفیت سیر در مسیر بندگی را مطرح می‌نماید، مبدأ خلقت از «اسم الله» و مسیر خلقت از «رحمانیت الهی» روشن می‌گردد که برجسته ترین جلوه رحمانیت نعمت «بعثت انبیاء» و سپس «خلقت انسان» و سپس «تعلیم تکلم و بخشیدن قدرت تکلم» به او می‌باشد: «الرَّحْمنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ، خَلَقَ الْإِنْسانَ عَلَّمَهُ الْبَیانَ… ». (الرحمن/ ۴- ۱) پس «تمام وظائف بندگی» در نعمت نبوت نهفته است و «کیفیت سیر» نیز علاوه بر نعمت نبوت در استعانت به این اسماء نهفته است. «رحیمیت» نیز عنایت خدا در زندگی دنیا و آخرت را نشان می‌دهد و در واقع رحیمیت دلیل و سند زندگی ابدی از پس مرگ، و دلیل معاد و قیامت است چرا که رحیم ابدی بدون مرحوم ابدی معنی ندارد، و فقدان رحیمیت ابدی نیز نقصی است که ذات مقدس کمال غنا و لطف و رحمت، از آن بری می‌باشد.

پس با توضیحات فوق روشن می‌گردد که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خلاصه تمام قرآن است از این رو، این خلاصه در ابتدای هر سوره آمده است تا تفصیلی از این خلاصه در بعضی یا همه حوزه‌های آن مطرح گردد.

بخش دوم

پاسخ به سوالات مطرح شده:

 سؤال ۱: معنای «الله، رحمن و رحیم» چیست؟

الف: «اللّه» اسم علم، اصلش «إله» یا «ولاه» یا «لیاه» است که بعنوان صفت مشبه، بکار رفته است.

بنابر اوّل: یا از فعل أله (عبادت کرد)، یأله می‌باشد که «إله» بمعنی «معبود» خواهد بود. و یا از فعل أله (متحیر گشت)، یأله می‌باشد که «إله» بمعنی «ذاتی است که عقول از درک کنه ذاتش در حیرت و سرگشتگی بسر می‌برند».

بنابر دوّم: از فعل وله (شیفته گشت)، یوله می‌باشد که «ولاه» بمعنی «ذاتی است که پدیده‌ها شیفته او می‌باشند».

بنابر سوّم: از فعل لاه (در حجاب قرار گرفت)، یلوه می‌باشد که «لیاه» بمعنی «ذاتی است که از رؤیت دیدگان در حجاب قرار دارد».

هر چهار معنی مؤیدات بسیاری از قرآن و روایات دارد که بجهت وضوح و اطاله کلام از ذکر آن خودداری می‌کنیم پس «الله»، «ذاتی است که معبود همه پدیده هاست و آنها شیفته و بی قرار و مشتاق بسوی اویند و از درک کنه ذات کبریایش در حیرت و از دیدار ذاتش در حجاب قرار دارند».

با این معنی دقیق، می‌بینیم چشم انداز و تصویر روشنی از اسم جلاله الهی، در برابر افکار و عقول جلوه گر می‌شود.

ب: «رحمن» صیغه مبالغه از ریشه «رحمت» می‌باشد، بمعنی کسی که رحمت فراوانی را ابراز می‌دارد.

این معنی در فرهنگ قرآن چهره روشنی می‌یابد: کسی که همه اشیاء و مخلوقات حتی کفار را زیر پوشش رحمت عام خویش قرار داده است: «… وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُونَ». (اعراف/ ۱۵۶) (و رحمت من هر چیزی را فرا گرفته است پس آن را برای کسانی که پیوسته تقوی پیشه می‌کنند و زکات می‌دهند و برای کسانی که آنان به آیات ما ایمان دارند، - ثبت و- مقرر خواهیم نمود). «… رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً… ». (غافر/ ۷)

ت: «رحیم» صفت مشبهه از ریشه «رحمت» می‌باشد کسی که رحمت ثابت و پایدار دارد.

در فرهنگ قرآن، این صفت الهی صرفا مؤمنین را شامل می‌شود که شکر رحمت واسعه ناشی از رحمانیت الهی را بجای می‌آورند، نیمه دوّم آیه قبل این نکته را بخوبی گویاست در سوره احزاب نیز این معنی تأکید می‌شود: «… وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً». (احزاب/ ۴۳) (و او صرفا نسبت به مؤمنین رحیم است).

توجه به این نکات در این سه اسم الهی بسیاری از سؤالات دیگر را پاسخ می‌دهد.

 «إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ». (اعراف/ ۲۰۴)

(هرگاه قرآن خوانده شود پس بدان گوش فرا دهید و ساکت باشید شاید که مورد رحمت قرار گیرید).

استماع و انصات «استماع و انصات» قدم اوّل بهره مندی از برکات قرآن می‌باشد.

«استماع» به معنی «گوش فرادادن بهمراه میل قلبی» است که در مقابل «اصغاء» قرار دارد که «میل کردن به واسطه گوش فرادادن» می‌باشد؛ امّا «سماع» به معنی مطلق شنیدن است بدون آنکه در آن، «میل قلبی و توجه باطنی»، مدّ نظر باشد. «انصات» به معنی «سکوت بجهت استماع» می‌باشد.

«انصات» بقرینه همراهی با «استماع» در آیه شریفه نظر به سکوت ظاهری و باطنی (تمرکز فکر)، هر دو دارد با وجود امر به «استماع» که میل قلبی و توجه باطنی، بهمراه سکوت ظاهری را می‌رساند امر به «انصات» کمال این معنی را می‌رساند: «گوش فرادادن به همراه سکوت ظاهری و تمرکز بخشیدن به فکر، جهت دریافت عمیق پیام قرآن».

در این جلسه إن شاء الله قصد داریم سوره مبارکه حمد را به روش طرح سوال مورد تدبرقرار دهیم به گونه ای که امکان استفاده عموم وجود داشته باشد. از این رو ابتدا به تلاوت آیات پرداخته و سپس ترجمه آیات را مورد توجه قرار می دهیم. سپس به طرح سوالاتی درباره «معنی دقیق کلمه» علت گزینش و جایگاه آن، ارتباطات در جمله، آیه و آیات و سؤالات اساسی دیگر می پردازیم و سپس به این سوالات پاسخ می دهیم.طرح این سوالات به فهم بهتر و عمیق تر می انجامد:

۱- معنای «الله، رحمن و رحیم» چیست؟

2- چرا در میان اسماء الهی، این سه اسم با این ترتیب خاص آمده اند؟ و چرا این ذکر در صدر سوره‌ها تکرار شده است؟

3- معنای «حمد، رب، عالمین و دین» چیست؟ ۴- چرا حمد به الله نسبت داده شده است؟

5- چرا در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و «الْحَمْدُ لِلَّهِ» گوینده سخن ملحوظ نیست؟

۶- رابطه میان «الله، رَبِّ الْعالَمِینَ، الرَّحْمنِ، الرَّحِیمِ و مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» چیست؟

۷- «نعبد، إهد، صراط، مستقیم، أنعمت علیهم، غیر، مغضوب، لا و ضالّین» چه معنی می‌دهد؟

۸- چرا جمله «نعبد و نستعین» به صیغه فعلی آمده اند و همچون «الْحَمْدُ لِلَّهِ» شکل اسمی ندارند؟

9- چرا در «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» سخن از غیبت به خطاب، مبدل گشته است؟

۱۰- چرا بجای «أعبد»، «نعبد» آمده است؟

۱۱- استعانت از ابزار، با استعانت صرف به خداوند، چگونه سازگار است؟

۱۲- چرا هدایت در صراط مطرح است نه هدایت بسوی صراط؟

۱۳- چرا هدایت در صراط مطلوب است نه حفظ و نگهداری در صراط؟

۱۴- چرا بجای «صراط»، واژه‌های «طریق و یا سبیل»، نیامده است؟

۱۵- چرا برای «مغضوبین»، تعبیر «غیر» و برای «ضالین»، تعبیر «لا» جهت نفی آمده است؟

۱۶- چرا در «الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» نعمت به خدا منتسب است؟ و در «مغضوب» نسبت مجهول است؟ و در «ضالّین» به خود آنان نسبت داده است؟

۱۷- عنوان سوره چیست؟ و چه رابطه ای با محتوای آن دارد؟ ۱۸- موضوع و هدف سوره چیست؟ و مخاطب آن کیست؟ 

ادامه مطالب ان شاءالله در پست بعدی…

​

?این افراد اغلب به دلیل دیر خوابیدن در شب ، صبح ها نیز دیر از خواب بیدار می شوند تا کمبود خواب شبانه را جبران کنند. بنابر نتایج این مطالعه که به بررسی تفاوت بین چرخه خواب در افراد شب بیدار و سحرخیز پرداخته، بیدار ماندن تا نیمه های شب بیشتر موجب بروز مشکلاتی چون کم خوابی، بدخوابی و حتی غذا خوردن در ساعات نامناسب می شود که این مشکلات در نهایت منجر به تغییرات متابولیک و سوخت و سازی در بدن می شوند.

?در این مطالعه، گروهی از متخصصان کره ای روی 1620 داوطلب در گروه های سنی بین 47 تا 59 سال آزمایش هایی را انجام دادند.

?نتایج مطالعات تایید می کند که عادت به یک الگوی خواب صحیح و به موقع از فاکتورهای مهم در کاهش خطر ابتلا به سندرم متابولیک، چربی شکمی و در نتیجه کاهش خطر حمله قلبی، سکته مغزی و دیابتاست.