۱۰. و مِدادَ کلِماتِهِ؛ و به مقدار مرکبی که کلمات خدا نوشته شود.

خداوند متعال در سوره لقمان، آیه ۲۷ می‌فرماید:

«وَلَوْ أَنَّمَا فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ کلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکیمٌ» ؛
و اگر آنچه درخت در زمین است، قلم شوند، و دریا و از پسِ آن، هفت دریا به کمک آیند. [و مرکب شوند تا کلمات خدا را بنویسند]، کلمات خدا به پایان نمی رسد. همانا خداوند، شکست ناپذیر و حکیم است.
شاید مراد از «سَبْعَةُ أَبْحُرٍ» در این آیه، کثرت باشد و عدد، خصوصیّتی نداشته باشد؛ یعنی اگر آب همه دریاها هم مرکب شود، باز هم نمی توانند همه کلمات الهی را بنویسند. مکتب انبیا، انسان را از ساده نگری و محدودبینی خارج می‌نماید و به بی نهایت مرتبط می‌کند.
در آیه ۱۰۹ سوره کهف نیز می‌خوانیم:
قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً؛
بگو: اگر دریا برای نوشتن کلمات پروردگارم مرکب شود، دریا پایان می‌گیرد، پیش از آن که کلمات پروردگارم تمام شود، هر چند همانند آن [دریای اوّل] را کمک قرار دهیم.
اما «کلمة اللّه» که در این دعا آمده چیست؟ در قرآن به این موارد اشاره شده است:

۱. نعمت‌های خداوند: «قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِکلِمَاتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ… » [۱]

۲. سنّت‌های الهی: «وَلَقَدْ سَبَقَتْ کلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ». «إِنَّهُمْ لَهُمْ الْمَنصُورُونَ» [۲] و «وَلَوْلَا کلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ». [۳]
—————
[۱]: کهف: ۱۰۹.
[۲]: صافات: ۱۷۱- ۱۷۲.
[۳]: شوری: ۲۱.

۴. حوادثی که انسان با آن‌ها آزمایش می‌شود: «وَإِذْ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکلِمَاتٍ». [۵]

۵. آیات الهی؛ درباره حضرت مریم می‌خوانیم: «وَصَدَّقَتْ بِکلِمَاتِ رَبِّهَا». [۶]

۶. اسباب پیروزی حقّ بر باطل: «وَ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکلِماتِهِ وَ یَقْطَعَ دابِرَ الْکافِرِینَ» [۷]، و «وَ یَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ وَ یُحِقُّ الْحَقَّ بِکلِماتِهِ »[۸]

از جمع مطالب گذشته به دست می‌آید که مراد از «کلمة» تنها لفظ نیست؛ بلکه مراد سنّت ها، مخلوقات، اراده و الطاف الهی است که در آفرینش جلوه می‌کند.
بنابراین، اگر همه درختان، قلم و همه دریاها مرکب شوند، نمی توانند کلمات الهی را بنویسند؛ یعنی نمی توانند آفریده‌های خدا، الطاف الهی و سنّت‌هایی را که در طول تاریخ برای انسان‌ها و همه موجودات وجود داشته است بنویسند.
در روایت می‌خوانیم که امام کاظم علیه السلام فرمود:
مصداق کلمات اللّه ما هستیم که فضایل ما قابل ادراک و شماره نیست.
آری؛ اولیای خدا از طرف ذات مقدّس او واسطه فیض هستند و هر لطف و کمالی، از طریق آن بزرگواران به دیگران می‌رسد.
—————
[۴]: نساء: ۱۷۱.
[۵]: بقره: ۱۲۴.
[۶]: تحریم: ۱۲.
[۷]: انفال: ۷.
[۸]: شوری: ۲۴.