نخستین زائر امام حسین کیست؟
ابننما حلی، از ابن عایشه روایتمیکند که سلیمان بن قتهی عدوی، سه روز پس از شهادت امام حسین علیهالسلام از کربلا عبور کرد و چون نگاهش بر جای قتلگاه ایشان افتاد، تکیه بر اسب عربی خود نمود واین ابیات را سرود:
مررت علی أبیات آل محمد
فلم أرها أمثالها یوم حلت
ألم تر أن الشمس أضحت مریضة
لفقد الحسین و البلاد اقشعرت
و کانوا رجاءا ثم أضحوا رزیة
لقد عظمت تلک الرزایا و جلت
و تسألنا قیس فنعطی فقرها
و تقتلنا قیس اذا النعل زلت
و عند غنی قطرة من دماءنا
سنطلبهم یوم بها حیث حلت
فلا یبعد الله الدیار و أهلها
و ان أصبحت منهم برغم تخلت
فان قتیل الطف من آل هاشم
أذل رقاب المسلمین فذلت
و قد أعولت تبکی النساء لفقده
و أنجمنا ناحت علیه و صلت
ممکن است کسی بگوید که بنابر این روایت، نخستین زائر را باید
سلیمان بن قتة دانست؛ ولی این سخن با توجه به مطالب زیر، قابل پذیرش نیست:
1. تاکنون کسی او را به این عنوان نشناخته و نشناسانده است.
2. نقل با این خصوصیت را تنها ابننما نقل کرده است؛ در حالی که برخی تاریخ نویسان، به ذکر مرثیه و اشعار او در کربلا بسنده نمودهاند، بدون آنکه زمان آن را معین سازندو بیشتر ایشان تنها ابیات او را نقل کردهاند، بدون آنکه به مکان و زمان آن تصریح نمایند.
3. این روایت، ناظر به عبور سلیمان از کربلاست و این با عنوان زیارت فرق میکند؛ چون عبارتی که ابننما آورده این است:
مر سلیمان بن قتة العدوی مولی بنی تمیم بکربلاء بعد قتل الحسین علیهالسلام بثلاث، فنظر الی مصارعهم، فاتکأ علی فرس له عربیة، و أنشأ…؛
سلیمان بنقتهی عدوی پس از گذشت سه روز از شهادت حسین علیهالسلام از کربلا گذشت و به جایگاه شهادتشان نگاه افکند و درحالی که به اسب عربی خود تکیه نموده بود، چنین سرود…
و عبور از آن مکان مقدس اعم از آن است که به قصد زیارت باشد یا نباشد و این غیر از عمل کسی است که به قصد زیارت قبر آن حضرت، رنج
سفر را بر خود هموار سازد و عواقب این کار را به جان بخرد.
با توجه به این مطلب، حال عبیدالله بن حر جعفی نیز روشن میشود، او که دعوت شخص امام حسین علیهالسلام را برای یاری رسانی نپذیرفته بود و به گمان خود با زرنگی توانسته بود رعایت بیطرفی را نموده و از حضور در لشکر ابنزیاد نیز سرباز زند، پس از واقعهی جانگداز کربلا، هنگامی که از سوی ابنزیاد بازخواست شد، بر جان خود ترسید و از کوفه فرار کرد و به کربلا آمد و با نهایت پشیمانی از یاری نرساندن به فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله اشعاری را سرود. ولی باز نمیتوان عنوان شریف «زائر» را بر او منطبق ساخت. افزون بر آن زمان حضور او را در کربلا دقیقا نمیدانیم.
«زیارت» قبر حسین علیهالسلام تنها پس از دفن جسد مطهر است، نه پیش از آن. و با این بیان، بنیأسد را که توفیق دفن اجساد مطهر را یافتند، نمیتوان داخل در عنوان فوق دانست.
با توجه به این مطالب، باید جابر بن عبدالله انصاری را نخستین کسی دانست که شرافت کسب این عنوان را پیدا نموده است؛ چون او کسی است که به قصدزیارت قبر سالار شهیدان، أباعبدالله الحسین علیهالسلام، با توجه به کهولت سنی خود و با در نظر گرفتن شرایط بسیار سخت سیاسی روز، از مدینه به کربلا آمد؛ چنان که بسیاری از بزرگان به این مطلب تصریح نمودهاند.
شیخ مفید میفرماید:
و فی الیوم العشرین منه - صفر -… هو الیوم الذی ورد فیه جابر بن عبدالله الأنصاری صاحب رسول الله صلی الله علیه و آله و رضی الله تعالی عنه من المدینة الی کربلاء، لزیارة قبر سیدنا أبی عبدالله علیهالسلام، فکان أول من زاره من الناس؛
بیستم ماه صفر، روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، یار رسول خدا صلی الله علیه و آله، به قصد زیارت قبر حضرت أباعبدالله علیهالسلام، از مدینه به کربلا رفت و او نخستین کسی است که به زیارت قبر آن حضرت شتافت.
و این مطلب را بسیاری از عالمان و دانشمندان نقل کردهاند. شیخ طوسی ، علامهی حلی ، شیخ رضی الدین علی بن یوسف بن مطهر حلی ، شیخ کفعمی ، علامهی مجلسی محدث نوری از جملهی این دانشمنداناند.
بانک جامع امام حسین علیه السلام - واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان