غدیر خم
در مرز غدیر خم نقطة تلاقی و جدا شدن کاروان‌های بلاد مختلف پیامبر فرمود:
«ایها الناس اجیبوا داعی الله انا رسول الله»(عوالم العلوم، ج 3، ص 115)
ای مردم دعوت کنندة خدا را اجابت کنید که من پیام‌آور خدایم
شتر مرا بخوابانید که می‌خواهم رسـالت پروردگار خود را ابلاغ کنم.
سپس دستور داد همه کاروان‌ها توقف کنند پیش افتادگان بازگردند و واپسین نیز برسند حرارت و گرمای آن روز تا حدی طاقت فرسا بود، بعضی جامه یا عبای خود را بر سر و قسمتی را زیر پا یا پارچه ای را مرطوب بر سر خود انداخته بودند (تنبیه الغافلین(ابن کرامه)، ص 65)
مقداد، سلمان، ابوذر و عمار از طرف پیامبر مأمور شدند زیر چند درخت سطبر که در آنجا بود محلی را که حضرت بتواند بر همه اشراف داشته باشد و سخنان خود را به همه برساند آماده کنند.
ما طبق روالی که در این کتاب داریم مجدداً بر می‌گردیم به متن اخبار دیگران از تاریخ و حدیث و با گزارش‌هایی که گاه با عبارات مختلف اما همه از حقیقت یک موضوع گفتگو می‌کنند.
اما ناگزیر از این تذکر می‌باشیم که این اقدام پیامبر «ابلاغ ولایت و امامت علی علیه السلام و حدیث ثقلین» برای اعراب از مسئلة آموختن لااله الا الله و ترک بت‌پرسی و قبول رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله و عمل به دستورات او مثل نماز، روزه، زکات، سنگین‌تر بود چون اعتقادها اگر چه در همة امور زندگی حاضر و اعمال می‌شود اما نقشی که رهبری فیزیکی مردم در جریان روزمره و ادارة امور دارد با خلق و خوی تربیتی اعرابی که تا یک سال پیش آن پیر یکصد ساله و آن کودکی که تازه راه افتاده و با اطاعت محض از بزرگ خانه و سپس از بزرگ فامیل و بعد بزرگ ایل و قبیله و نژاد تربیت شده و از عادات لایتغیر هر فرد گردیده است چگونه سازگار خواهد بود به اضافة حب جاه و مقام که با این اتفاق نصب مردی سی و سه ساله به حکومت کردن بر همة قبیله‌ها از کوچک و بزرگ و همه داعیه داران سروری قومی و قبیله‌ای اینک مدعیان ریاست قومی و قبیله‌ای، پیران آزمند و سردمداران عشیره‌ای چگونه می‌توانند به این حکم الهی که توسط پیامبر صلی الله علیه و آله ابلاغ می‌شود، سر فرود آرند؟ اما احکام الهی جاودانه است امروز اگر قومی نپذیرند خود ضرر و زیان خواهند دید فردا حقیقت خواهان آن را پذیرا و از منافع آن جاودانه بهره‌مند خواهند شد.اینک خوانندة حقیقت‌طلب که تشنة زلال واقعیت می‌باشد را به پی‌گیری جریان حجةالوداع و جریان غدیر می‌خوانیم از منابع متعدد و مختلف و سلیقه و اعتقادات متفاوت.
نخست تفسیر و توضیح آیه‌ای را که در بالا به آن اشاره کردیم از تفسیر 28 جلدی نمونه (ج 5،ص2الی 13) می‌خوانیم:
«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَالله یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ الله لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ»
ای پیامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملا(به مردم) برسان و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده ای و خداوند تو را(از خطرات احتمالی) مردم نگاه می‌دارد و خداوند جمعیت کافران(لجوج) را هدایت نمی‌کند.
انتخاب جانشین نقطة پایان رسالت
این آیه لحن خاصی به خود گرفته که آن را از آیات قبل و بعد مشخص می‌سازد در این آیه روی سخن فقط به پیامبر است و تنها وظیفه او را بیان می‌کند با خطاب ای پیامبر «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ» شروع شده و به صراحت و تأکید دستور می‌دهد که آنچه را از طرف پروردگار بر او نازل شده است به مردم برساند. «بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ »
سپس برای تأکید بیشتر به او اخطار می‌کند که اگر از این کار خودداری کنی (که هرگز خودداری نمی‌کرد) رسالت خدا را تبلیغ نکرده‌ای! «وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَابَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»
سپس به پیامبر صلی الله علیه و آله که گویا از واقعة خاصی اضطراب و نگرانی داشته دلداری و تأمین می‌دهد و به او میگوید: «از مردم در ادای این رسالت وحشتی نداشته باش، زیرا خداوند تو را از خطرات آنها نگاه خواهد داشت«وَالله یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ »
و در پایان آیه به عنوان یک تهدید و مجازات به آنهایی که این رسالت مخصوص را انکار کنند و در برابر آن لجاجت کفر بورزند، میگوید: «خداوند کافران لجوج را هدایت نمی‌کند» «إِنَّ الله لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ»
جمله‌بندی‌های آیه و لحن خاص و تأکیدهای پی در پی آن و همچنین شروع شدن با خطاب یا ایها الرسول که تنها در دو مورد از قرآن مجید آمده و تهدید پیامبر صلی الله علیه و آله به عدم تبلیغ رسالت در صورت کوتاهی کردن که منحصراً در این آیه از قرآن آمده است نشان می‌دهد که سخن از حادثة مهمی در میان بوده است که عدم تبلیغ آن مساوی بوده است با عدم تبلیغ رسالت.
بعلاوه این موضوع مخالفان سرسختی داشته که پیامبر صلی الله علیه و آله از مخالفت آنها که ممکن بوده است مشکلاتی برای اسلام و مسلمین داشته باشد، نگران بوده و به همین جهت خداوند به او تأمین می‌دهد.
اکنون این سئوال پیش می‌آید که با توجه به تاریخ نزول سوره که مسلماً در اواخر عمر پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل شده است، چه مطلب مهمی بوده که خداوند پیامبر صلی الله علیه و آله را با این تأکید مأمور به ابلاغ آن می‌کند.
آیا مسائل مربوط به توحید و شرک و بت‌شکنی بوده که از سالها قبل برای پیامبر و مسلمانان حل شده بود؟
آینه غدیر در روایت شیعه و اهل سنت - محمد علی صاعد اصفهانی
