این سؤال مطرح می شود که  فاطمه ای که از موهبت های الهی بسیاری؛ چون خمیر مایه ی بهشتی، پدری در نهایت عصمت و طهارت، مادری در اوج شرافت و نجابت و عوامل غیبی برخوردار بوده و شخصیتش در سایه ی این موهبت ها شکل گرفته است، آیا می تواند اسوه و الگوی خوبی برای انسان های بی بهره از این موهبت ها قرار گیرد؟
توجه به عامل اختیار در اسوه پذیری
در پاسخ به این گونه سؤال ها باید گفت تأثیرگذاری مجموعه ی این عوامل- اعم از ارثی، محیطی، زیستی، تربیتی، غیبی و…- در شخصیت اسوه های همچون فاطمه ی زهرا علیهاالسلام نمی تواند به مقام اسوه گری ایشان هیچ خدشه و خللی وارد سازد؛ چرا که اولاً، ایجاد پاره ای از این عوامل و شرایط در سطح خود قابل الگوگیری است؛ شرایطی چون دقت در انتخاب همسر، اهمیت دادن فوق العاده به تهذیب و طهارت روحی والدین قبل از انعقاد نطفه و بعد از آن، ضرورت تغذیه ی والدین از غذاهای حلال، و فایده بخش قبل از انعقاد نطفه و نیز در دوران بارداری و شیردهی و…؛
ثانیا، نهایت تأثیر این عوامل، سرعت بخشی به شکوفایی استعدادهای فطری است؛ استعدادهایی که همگان از آن برخوردارند. مجموعه ی این عوامل تأثیرگذار هرگز نمی تواند فرد را از توانایی و استعدادی برخوردار سازند که هیچ مایه ی فطری نداشته باشد و دیگران به طور کلی از آن محروم باشند.
چنان که یادآور شدیم مؤثرترین و قاطع ترین عامل در تعیین رفتار و شخصیت هر انسان، اختیار و ارادهی آزاد اوست و نهایت تأثیر مجموعه عوامل دیگر این است که شناختها و گرایشهای فطری را تقویت یا تضعیف کنند و در نتیجه زمینه را برای گزینش و اختیار آزادانه انسان فراهم آورند.
بی شک در شکل گیری شخصیت اسوه هایی چون فاطمه علیهاالسلام عواملی چون وراثت، محیط داخلی (رحم مادر)، محیط طبیعی و جغرافیایی، دیگر محیطهای پیرامونی (تربیت خانوادگی، چگونگی ازدواج و…) و الهام های غیبی مؤثر واقع شده است؛ اما می باید به حدود تأثیر این عوامل توجه داشت. نهایت تأثیر این عوامل، سرعت بخشی به شکوفایی استعدادهای فطری فاطمه علیهاالسلام بوده است سرعتی والا و بی نظیر که ویژه ی آن حضرت می باشد و در اسوه پذیری از ایشان، چنین سرعتی هرگز مطلوب و مقصود نیست.
در عرصه ی اسوه پذیری از معصومانی همچون صدیقه ی طاهره، هر چند شاید به گرد پای ایشان نیز نرسیم؛ اما چنین نگرشی هرگز نباید باعث یأس و ناامیدی و ایجادگر مانعی در اسوه پذیری از ایشان گردد.
اوج عروج فاطمه علیهاالسلام به رفیع ترین مقام انسانی هماره می باید برای اسوه پذیران امیدوارکننده و نشاط آفرین باشد؛ چرا که اصلی ترین مایه ی قوام و شکل گیری شخصیت فاطمه، اراده و اختیار آزاد او بوده است.
جامی از زلال کوثر - محمد تقی مصباح یزدی