و قال عليه السلام لابنه الحسن:
يَا بُنَيَّ، احْفَظْ عَنِّي أَرْبَعاً، وَ أَرْبَعاً، لَايَضُرُّكَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ: إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ، وَ أَكْبَرُ الْفَقْرِ الْحُمْقُ، وَ أَوْحَشُ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ، وَ أَكْرَمُ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلْقِ.
يَا بُنَيَّ، إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ، فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرَّكَ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِيلِ، فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ، فَإِنَّهُ يَبِيعُكَ بِالتَّافِهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ، فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ: يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ، وَ يُبْعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيبَ.

  به فرزندش امام حسن علیه السلام فرمود: ای فرزندم چهار [مطلب] را از من به خاطر بسپار و نیز چهار توصیه را که با وجود عمل به آنها، به تو زیان نمی رسد[ چهار مطلب اول این است که]:

سرآمد بی نیازی ها خرد و عقل است؛ و بزرگ ترین فقر و نیازمندی، بی خردی است؛ و بالاترین ترس، خودپسندی است؛ و گرامی ترین بزرگی، خوش خویی است.

ای فرزندم،[چهار سفارش این است که]؛ از دوستی با احمق بپرهیز که او می خواهد به تو سود برساند، ولی زیان می رساند؛ و بپرهیز از دوستی با بخیل که او[بر اثر بخل] از تو باز می دارد آنچه را که بسیار به آن نیازمند باشی؛ و بپرهیز از دوستی با بدکار که او تو را به اندک چیزی می فروشد؛ و بپرهیز از دوستی با کسی که دروغ می گوید، پس او مانند سراب است که دور را برای تو نزدیک و نزدیک را دور می گرداند.

چکیده مفاهیم:

در این حکمت امام علیه السلام، خطاب به فرزندش و در واقع خطاب به همه انسانها، چهار نکته که ناظر به صفات اخلاقی و چهار نکته دیگر که ناظر به امور رفتاری است را تبیین کرده اند.

نکات:

1- در نگاه امام علی علیه السلام، عقل سرمایه گرانبهای حیات بشری است؛ از این رو افرادی که با استفاده صحیح از سرمایه خود، در امور زندگی ظاهر می شوند، میزان ضرر و زیان احتمالی را به کمترین مرحله آن تنزل می دهند و در راستای توفیقات روزافزون الهی گام برمی دارند؛ زیرا در نگاه امام علی علیه السلام، عاقل کسی است که هر چیزی را در جای خودش قرار می دهد: «هو الذی یضع الشیء مواضعه»

2- دوین فراز امام در این حکمت، نقطه مقابل جمله اول است؛ چون فرمود بزرگ ترین فقر، حماقت و نادانی است؛ زیرا آدم احمق هم آخرت را به باد فنا می دهد و هم دنیایش را.

3- سومین نکته ای که مورد عنایت امام قرار گرفته، صفت ناپسند عجب و خودپسندی است؛ زیرا خودپسندی و بلند پروازی، ترجمان عقب ماندگی و ناتوانی عقل است. به همین دلیل امام علیه السلام می فرماید: « و أوحش الوحشة العجب؛ وحشت بارترین وحشتی که دامن گیر آدمی می شود، عجب و خودبزرگ بینی است؛ خودپسند به دلیل خودخواهی و خودبرتر بینی، دیگران را تحقیر و توهین می کند و در نتیجه تنها می ماند و منزوی می شود و هیچ وحشتی بالاتر و بدتر از تنهایی وجود ندارد.

4-نکته چهارم تاکید بر اخلاق شایسته استکه به عنوان گرامی ترین حسب و شرف مورد توجه قرار گرفته است، برای این که آدم خوش خلق، کلید ورود به خانه ی دل انسانها را در اختیار دارد و این اساس تمام موفقیت ها است. بدون این صفت، با هیچ چیزی نمی توان برای خود شرافت کسب کرد و مردم آن کسی را که خلق بهتری دارد، بیشتر احترام می کنند و وی نزد همه گرامی و ارجمند است.

درباره اهمیت حسن خلق آیات و روایات فراوانی وارد شده تا آنجا که قرآن کریم حسن خلق را یکی از عوامل مهم پیروزی پیامبر صل الله و علیه و آله دانسته و می فرماید: پس تو به لطف و رحمت الهی با آنان نرمخو شدی و اگر درشت خوی و سخت دل بودی بی شک از گرد تو پراکنده می شدند»

5- امام علیه السلام فرمود: از رفاقت و دوستی صادقانه با نادان، یعنی آن کسی که از نعمت عقل و خرد بی بهره است[نه درس نخوانده و بیسواد، که درس نخوانده های زیادی هستند که از برکات عقل برخوردارند] پرهیز کن؛ چرا که به دلیل حماقت و کم خردی، هر چند که قصد خیر داشته باشد لکن ضرر می رساند، او از تجربه اش استفاده نمی کند، عاقبت کار را نمی سنجد و نتیجه کار را نمی فهمد و در نتیجه در امور مادی و معنوی دچار خسارت و زیان می شود، پس رفاقت با چنین کسی زیان آور است.