روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله از جمع مسلمانان حاضر در مسجد پرسید: چه روش و سیره ای برای زندگانی بانوان بهتر است؟

هرکس به فراخور معرفت خویش جوابی می داد، ولی هیچ جوابی پیامبر را قانع نمی‎ساخت. در این هنگام سلمان فارسی که در آن روزگار پیرمردی باوقار و پرذکاوت و در میان آن جمع، به لحاظ ایمان و معرفت بالاتر بود، با خود اندیشید که پاسخ این پرسش دقیق از سطح عمومی اندیشه مردان فراتر است. از این روی، در بحبوحه اظهار نظرهای گوناگون، خود را به خانه زهرا علیها السلام که متصل به مسجد پیامبر بود، رسانید و پاسخ پرسش پیامبر را از یگانه دخترش جویا شد. حضرت زهرا علیها السلام در پاسخ سؤال پدر فرمود: « برای زنان بهتر است که مردان نامحرم را نبینند و مردان نامحرم نیز ایشان را نبینند».

سلمان به جمع حاضر در مسجد بازگشت و پاسخ را مطرح کرد. پیامبر دانست که این پاسخ از خود سلمان نیست؛ از این رو پرسید: این جواب را از که آموختی؟

سلمان عرضه داشت: پرسش شما را از دخترتان زهرا علیها السلام پرسیدم و چنین پاسخ شنیدم.

پیامبر در این هنگام فرمودند: «پدرش به فدایش باد! به راستی که فاطمه علیها السلام پاره ای از وجود من است».

این روایت معروف با عبارت های گوناگون، در منابع پرشماری از کتاب های حدیثی، اخلاقی و تاریخی شیعه و سنی نقل شده است.

استفاده حضرت زهرا علیها السلام از واژه «خیر»، خود گویای این حقیقت است که سیره یاد شده، یک رُجحان و مزیت است. به دیگر سخن، حضرت فاطمه علیها السلام در مقام بیان امری ایده آلی و ترجیحی است؛ امری که رعایت آن رجحان و برتری دارد و تا وقتی ضرورتی پیش نیامده، عمل به آن بهتر و پسندیده تر است.

در شرایطی که نیازی به ارتباط زنان با مردان نیست، بهتر آن است که بانوان خانواده با هیچ مرد نامحرمی تماس نداشته باشند و «خانه محور» باشند. این مسئله، رجحانی است و هرگز به معنای ممنوعیت قانونی حضور بانوان در جامعه نیست. از دیدگاه اسلامی، زنان می توانند در صورت نیاز، با رعایت ارزش های اسلامی و اخلاقی به عرصه های اجتماعی وارد شوند و هیچ منعی از آن نیست. به عبارت دیگر، حکم بیان شده در روایت، یک توصیه اخلاقی ترجیحی است، نه یک حکم قانونی تکلیفی

حضرت زهرا علیها السلام محیط خانه را به دانشگاهی بی نظیر در عرصه آموزش معارف اسلامی بدل ساخته بود؛ از تعلیم فرزندان گرفته تا تعلیم مردمان و تشکیل کلاس های دینی ـ علمی در خانه. او همچون پدرش، مربی اخلاق بود و معلم قرآن؛ مقامی که تنها از آنِ پیامبر و اهل‎بیت پاک نهاد اوست. او عمری را با تلاشی بی امان، در نهایت مهربانی و دل‎سوزی به تعلیم و تبلیغ معارف دین و تربیت دین باوران پرداخت.

این روایت تاریخی که گزارش گر آن مولای متقیان علی علیه السلام است، نمایانگر جلوه ای از رحمت بی کران و تلاش خستگی ناپذیر فاطمه علیها السلام در مقام تعلیم و تربیت است:

روزی یکی از زنان مدینه خدمت حضرت زهرا علیها السلام رسید و گفت: مادر پیری دارم که در مسایل نماز، پرسش‎های فراوانی دارد و مرا فرستاده است تا آن مسایل شرعی را از شما بپرسم.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود: بپرس!

آن زن، مسایل بسیاری طرح کرد و برای هر یک از آنها، پاسخ شنید.

در ادامه گفت و شنود، زن از فراوانی پرسش ها خجالت کشید و گفت: ای دختر رسول خدا، از اینکه فراوان خدمت می رسم و با پرسش‎های فراوان شما را به زحمت می اندازم، معذرت می خواهم.

فاطمه علیها السلام فرمود: باز هم بیا و هر آنچه سؤال برایت پیش می آید، بپرس! آیا اگر کسی اجیر شود که بار سنگینی را به بالای بام ببرد و به پاداش آن، صد هزار دینار طلا مزد بگیرد، چنین کاری برای او دشوار خواهد بود؟

گفت: خیر.

حضرت ادامه داد: من در برابر هر مسئله ای که پاسخ می دهم، بیش از فاصله بین زمین و عرش، جواهر و لؤلؤ پاداش می گیرم؛ پس سزاوار است که این کار بر من سنگین نیاید.

فاطمه علیها السلام شیداترین پروانه شمع امامت بود؛ پروانه عاشقی که با سوختن و فداسازی خویش، به همگان آموخت که امام بر حق چونان کعبه است؛ کعبه ای که مردم باید بر گِردش طواف کنند؛ نه او بر گِرد مردم. این فاطمه علیها السلام بود که عاشقانه ترین پاسداشت را از حریم امامت روا داشت. این فاطمه علیها السلام بود که یگانه‎ترین اسوه دهی را در همرهی با ولایت ادا ساخت؛ هموکه پهلویش شکست و در خون نشست،ولی لحظه ای از یاوری ولی امر خویش از پای ننشست؛ هموکه با فریادهای جگرسوز خویش، زیباترین شعار ولایت‎مداری را در گوش جان پیروان خویش طنین انداز ساخت: «ای ولی امر من، روحم به فدای روح تو و جانم سپر بلای تو! هماره همراه تو خواهم بود؛ چه در خیر و نیکی به سر بری و چه در سختی و بلا گرفتار شوی».

باری، پیشتازترین، خالص ترین و کاری ترین حمایت گر ولایت و امامت، فاطمه علیها السلام بود و هموست که باید اسوه ما در عرصه «ولایت محوری»، «محبت شناسی» و «حجت مداری» در این برهه از زمان باشد.

تأمل در زندگی کامل ترین و موفق ترین انسان هایی که کره خاکی به خود دیده، ما را به روش هایی کارآمد و الگوبرداری صحیح از آنان برای نیل به اهداف متعالی سوق می دهد. در این باره آثار متعددی نگارش یافته است. در کتابی که آقای محمدباقر حیدری کاشانی با عنوان خانواده و تربیت مهدوی به زیور طبع آراسته است، چهارده اصل تربیتی از زندگی مشترک حضرت امیر علیه السلام با خانم فاطمه زهرا علیها السلام بررسی شده که چکیده ای از آن را تقدیم می کنیم.

چهارده اصل تربیتی از زندگی مشترک حضرت زهرا و امیرمؤمنان علیه السلام

1. اصل خدامحوری و عبادت خانوادگی

در زندگانی مشترک امیرمؤمنان و حضرت فاطمه علیه السلام، تمام اعضای خانواده عاشق و شیفته پروردگار بودند. به فرموده امام علی علیه السلام: عشق به خداوند، آتشی است که بر چیزی نمی گذرد، جز آنکه آن را به آتش می کشاند و نوری خدایی است که بر چیزی پرتو نمی افکند، جز آنکه آن را غرق نور می کند. پس کسی که به خداوند عشق ورزد، همه چیز مُلک و ملکوت خویش را به او می دهد. هرگاه خداوند بخواهد بنده را گرامی بدارد، او را گرفتار عشق و محبت خویش می گرداند.

باری، آتش عشق پروردگار، آن خانه را غرق نور الهی و اعضای خانواده را شیفته پروردگار ساخته بود. در آن خانه ملکوتی، اتاقی ویژه نماز و مناجات با پروردگار قرار داشت که در آن، تنها قرآن کریم، شمشیر و فرش دیده می شد.

ابن ابی الحدید، دانشمند بزرگ اهل سنت، درباره عبادت های امیرمؤمنان علی علیه السلام می نویسد: «علی علیه السلام عابدترین و پُرنمازترین مردمان بود. از همه بیشتر روزه می گرفت و نمازهای مستحبی بر پامی داشت و همواره ذکر می گفت… و چه گمان می بری درباره مردی که پیشانی اش از بسیاری سجده، همانند زانوی شتر شده بود».

حسن بصری درباره عبادت محوری حضرت فاطمه علیه السلام می گوید: «در تمام دنیا عابدتر از فاطمه علیها السلام یافت نمی شد. او به حدی برای نماز و عبادت بر پامی ایستاد که پاهایش ورم می کرد».

حضرت زهرا علیها السلام حتی در شیرین ترین و خاطره انگیزترین لحظه های زندگی نیز دل در گرو عشق خدا نهاد و در شب ازدواج خطاب به یگانه کفو و همتایش علی علیه السلام فرمود: «انتقال از خانه پدرم به خانه خودم، مرا به یاد انتقال به خانه قبرم انداخت. تو را به خدا سوگند می دهم تا در این ساعات به نماز برخیزی تا امشب را با هم به عبادت پروردگارمان بگذرانیم».

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فردای آن شب از علی علیه السلام پرسید: همسرت را چگونه یافتی؟! و حضرت علی علیه السلام بی درنگ فرمود: «نِعمَ العَونُ عَلی طاعَه اللهِ؛ بهترین یار برای اطاعت و بندگی پروردگار».

حضرت فاطمه علیها السلام هر شب پس از فراغت از وظایف خانه داری، چنان خالصانه بر سجاده به نماز می ایستاد که پروردگار بدان بر فرشتگان مباهات می فرمود: «فرشتگان من، اینک بر سرور کنیزانم فاطمه بنگرید. بر درگاه من ایستاده، در حالی که بند بند وجودش از خوف من لرزان است. او با تمام وجودش به عبادت من روی نهاده است. اینک شما را گواه می گیرم که پیروان و شیعیان او را از آتش ایمنی بخشیدم».