سيدالشهدا (سلام‏ الله‌عليه) هنگام عصر تاسوعا، به حضرت ابوالفضل (عليه‏السلام) فرمود: به اين قوم بگو، امشب را كه شب عاشوراست به من مهلت بدهند، براي اينكه خداي سبحان مي‏داند «إنّى أُحبّ الصلاة»من نماز براي خدا را دوست دارم. نماز محبوب من است، نه اينكه من نماز خوان هستم. (اين اعمال صوري و ظاهري را كه همه دارند. آداب نماز هم كه ميسور خيلي‏هاست) يعني، آن باطن و حقيقت نماز محبوب من است. من نماز را دوست دارم و مي‏خواهم از دوستم وداع كنم.

اگر كسي نماز بخواند و روزه بگيرد، براي ابد زنده است. بين كسي كه بگويد من نماز مي‏ خوانم، و اين جمله كه سيدالشهدا (عليه‏السلام) مي‏فرمايد: من نماز را دوست دارم و عزيز من است، فرق بسيار است.

بچه‏ هاي امام سجّاد (عليه‏ السلام) و فرزندان امام باقر و معصومين اين حال را داشتند. سعي مي‏كردند وقتي پدر مشغول نماز شد شروع به بازي كنند. مي‏گفتند: وقتي حضرت شروع به نماز كرد ديگر متوجه به ما نيست. هر چه سر و صدا كنيم آزاد هستيم.

روزي در مكان مجاور حضرت كه نماز مي‏خواند آتش ‏سوزي اتفاق افتاد، سر و صدا شد و آن را خاموش كردند. پس از نماز به عرض حضرت رساندند كه اينجا آتش گرفته بود و اين همه سر و صدا بود؛ شما متوجه نبوديد؟

فرمود: خير.

عرض كردند: چطور؟

فرمود: من آتش ديگري را خاموش مي‏كردم. آتش آن عالم را خاموش مي‏كردم. مگر آتش آن عالم را انسان مي‏بيند؟ بلي، مي‏ بيند.

قرآن كريم فرمود: اگر علم اليقين داشته باشيد آتش قيامت را مي ‏بينيد.

(كلا لو تعلمون علم اليقين  لترونّ الجحيم  ثمّ لترونها عين اليقين  ثمّ لتسئلنّ يومئذ عن النعيم)(تکاثر/5-8)

معلوم مي‏شود باطن گناه آتش و باطن ثواب بهشت است.

باطن نماز و روزه بهشت است. فرمود: اگر شما اهل راه باشيد، هم اكنون جهنّم را مي‏بينيد. آن كس كه مي‏گويد به چنين و چنان دليل، جهنّمي وجود دارد صرفاً لفاظّي است:

خود هنر آن داد كه ديد آتش عيان  ني گپ دلّ علي النار الدخان

اي دليلت گندتر نزد لبيب  در حقيقت از دليل آن طبيب

آن كس كه مي‏ گويد بالاخره قيامت و آتش هست چون از دودش معلوم است و از دود مي‏خواهد پي به آتش ببرد، به لسان اهل معني دارد گپ مي‏ زند، اين هنر نيست؛ هنر آن است كه انسان بر اساس آيه مزبور، باطن گناهان را كه همان جهنّم است ببيند.

گناهان هم داراي احكام و آداب و حكمتهايي هستند. درون گناه شعله و آتش است و در مقابل، درون نماز و روزه بهشت است.

عده‏اي از شاگردان معصومين (عليهم ‏السلام) نيز به اين حكمتها پي برده بودند. حارثة بن مالك به حضرت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) عرض كرد: من جهنم و اهلش و بهشت و اهلش را مي‏بينم و صداي آنان را مي‏شنوم پس اين طور نيست كه اسرار عبادت مخصوص ائمه (عليهم‏ السلام) و انبياي الهي باشد؛ گرچه آنها مقاماتي دارند كه فكر ما به آنجا نمي‏ رسد و اهل بيت (عليهم‏ السلام) با هيچ فردي قابل قياس نيستند، چنانكه امير بيان فرمود: «لا يقاس بآل محمدٍ صلي الله عليه وآله من هذه الأمة أحد»

حكمت عبادات،آیت الله جوادی آملی