مقدمه
بدون ترديد وجود مقدس حضرت زهراعليها السلام و سيره و رفتار و گفتار آن گرامي براي تمام زنان مسلمان مايه مباهات و اسوه كامل مي باشد. بانوي بزرگواري كه حضرت خاتم الانبياءصلي الله عليه وآله در ستايش او فرمود: “أَنَّ ابْنَتِي فَاطِمَةَ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ؛(1) دخترم فاطمه سرور بانوان بهشتي است.”
طبق اين گفتار ارزشمند نبوي صلي الله عليه وآله، حضرت زهراعليها السلام سرآمد تمام زنان سعادتمند عالم است كه در اثر كوشش در راه حق به مقامات عاليه معنوي نائل شده اند.
رسول گرامي اسلام صلي الله عليه وآله در گفتار ديگري به عظمت و بزرگواري حضرت زهراعليها السلام اشاره كرده و به دخترش فرموده است: “يَا فَاطِمَةُ أَ لَا تَرْضَيْنَ أَنْ تَكُونِي سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ و سَيِّدَةَ نِسَاءِ هَذِهِ الْأُمَّة و سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ؛(2) اي فاطمه! آيا [به اين كرامتي كه خداوند به تو داده ] خشنود نيستي كه تو سرور زنان جهان و سرور زنان اين امت و بانوي بانوان اهل ايمان باشي؟”
آري حضرت زهراعليها السلام جلوه اي كامل از تمام كمالاتي است كه يك زن در طول حيات خود ممكن است به آن نائل شود. حضرت امام خميني رحمه الله در اين باره مي فرمايد: “تمام ابعادي كه براي زن متصور است، براي يك انسان [كامل ]متصور است، در فاطمه زهراعليها السلام جلوه كرده و بوده است."(3)
امام خميني رحمه الله براي شناساندن ويژگي يك بانوي كمال يافته با اشاره به وجود مقدس حضرت زهراعليها السلام مي فرمايد: “آن بزرگوار يك زن معمولي نبوده است؛ يك زن روحاني، يك زن ملكوتي، يك انسان به تمام معنا انسان. او موجودي ملكوتي است كه در عالم به صورت انسان ظاهر شده است. زني كه تمام خاصه هاي انبياء در اوست. زني كه اگر مرد بود، نبي بود، به جاي رسول الله بود. معنويات، جلوه هاي ملكوتي، جلوه هاي الهي، جلوه هاي جبروتي، همه در اين موجود مجتمع است."(4)
با توجه به اين ويژگيهاي كم نظير، بهترين كسي كه مي تواند درس زندگي را به بانوان عصر ما بياموزد، شخص فاطمه زهراعليها السلام است. از اين رو، در اين مقال بخشهايي از سيره و سخن آن بزرگوار را كه قابليّت الگو برداري و درس آموزي براي زنان مسلمان دارد، تقديم مي كنيم. به اميد آنكه بتوانيم - در عصري كه از هر سو دشمنان اسلام و شياطين و سوسه گر، ايمان و ارزشهاي اصيل جامعه و امنيت اخلاقي جوانان و زنان را هدف گرفته اند و با هر وسيله اي براي تضعيف باورهاي دختران و زنان مسلمان تلاش مي كنند - رفتارهاي خود را با آن حضرت هماهنگ نماييم و درسهايي از آن بانوي مخدّره فرا گيريم.
قناعت، سادگي و شكرگزاري
يك زن مسلمان در پرتو تعاليم قرآن و اهل بيت عليهم السلام همواره زيّ سادگي و ساده زيستي را نصب العين خود قرار داده، و تمام همت خود را براي تربيت فرزندان صالح و حركت به سوي كمال قرار مي دهد؛ چرا كه دلدادگي به دنيا و مظاهر فريبنده آن مانع رشد و ترقي معنوي و كمال انساني است. زني كه فقط به دنبال تشريفات، دنياگرايي و زندگي شاهانه و اشرافي و لباسهاي آن چناني باشد، نمي تواند به اهداف والاي زندگي پاك معنوي دست يابد و فرزنداني شايسته تربيت كند. به همين جهت، حضرت زهراعليها السلام با اينكه دختر بزرگ رهبر جهان اسلام بود و مي توانست از موقعيت خود بهره برداري مادّي بكند، امّا چنين نكرد. سلمان فارسي مي گويد:
روزي حضرت فاطمه عليها السلام را ديدم كه چادري ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ايران و قيصر روم بر كرسيهاي طلايي مي نشينند و پارچه هاي زربافت و اشرافي به تن مي كنند؛ امّا دختر رسول خداصلي الله عليه وآله كه عظمت و جلالتش از همه آنها بالاتر و بيشتر است، نه چادرهاي گران قيمت بر سر دارد و نه لباسهاي فاخر و زيبا! حضرت زهراعليها السلام فرمود: يَا سَلْمَانُ اِنَّ اللَّهَ ذَخَّرَ لَنَا الثِّيَابَ وَ الْكَرَاسِيَّ لِيَوْمٍ آخِرٍ؛ اي سلمان! خداوند [بزرگ ] لباسهاي [زينتي ] و تختهاي [طلايي ] را براي ما در روز قيامت ذخيره كرده است.”
حضرت فاطمه عليها السلام آن گاه به محضر رسول خداصلي الله عليه وآله آمد و عرض كرد: “يا رسول الله! سلمان از لباس ساده من تعجب كرد. قسم به خدايي كه تو را به رسالت در راه حق بر انگيخت! من و همسرم علي عليه السلام همواره زندگي ساده را پيشه خود كرده ايم. فرش خانه ما پوست گوسفندي است كه روزها شترمان بر روي آن علف مي خورد و شبها بر روي آن مي خوابيم و بالش ما چرمي است كه از ليف خرما پر شده است."(5)
همچنين روزي رسول خداصلي الله عليه وآله وارد منزل حضرت زهراعليها السلام شد و دخترش را مشاهده كرد كه روي زمين نشسته، با يك دست فرزندش را در آغوش گرفته، شير مي دهد و با دست ديگر با آسياب دستي گندمها را آرد مي كند. از ديدن زندگي ساده، امّا گرم و پرعاطفه حضرت فاطمه عليها السلام اشك در چشمان رسول خداصلي الله عليه وآله حلقه زد و فرمود: يَا بِنْتَاهْ تَعَجَّلِي مَرَارَةَ الدنيا بِحَلاوَةِ الْآخِرَةِ؛ دخترم! مشكلات دنيا را به ياد شيريني [و حلاوت زندگي در] جهان آخرت بر خود هموار ساز و تحمل كن!”
حضرت فاطمه عليها السلام نيز عرضه داشت: “يَا رَسُولَ اللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَي نَعْمَائِهِ وَ الشُّكْرُ لِلَّهِ عَلَي آلَائِهِ؛(6) اي رسول خدا! حمد و سپاس خداوند را در مقابل اين همه نعمتي كه به ما داده است.”
البته ساده زيستي يك بانوي مسلمان به اين معني نيست كه ژوليده و آلوده و بد لباس زندگي كند؛ بلكه سادگي او بايد توأم با پاكي و تميزي باشد.
كار و تلاش و خيرخواهي
يك زن با ايمان همواره در راه احياي ارزشهاي الهي و پيشرفت جامعه و خانواده اش تلاش مي كند و حضرت زهراعليها السلام نمونه بارزي از بانوان پر تلاش در طول تاريخ است. آن حضرت علاوه بر تلاشهاي معنوي در عرصه هاي عبادت و تقوا، در مورد خانواده و فرزندانش نيز الگويي تمام عيار مي باشد. كار شبانه روزي براي تعالي و استحكام خانواده، تربيت و پرورش فرزندان شايسته، آموزش علم براي تشنگان دانش، ايراد خطابه و روشنگري مردم در صحنه اجتماع و در يك كلام حركت با تمام وجود به سوي رشد و كمال از ويژگيهاي بارز آن بانوي بانوان عالم است.
حضرت زهراعليها السلام در گزارشي كه در مورد كوششهايش در خانه و خانواده اش براي رسول خداصلي الله عليه وآله بيان مي كند، چنين مي فرمايد: “لَيْلَتِي جَمِيعاً اُدِيرُ الرَّحَي حَتَّي اُصْبِحَ وَ اَبُو الْحَسَنِ يَحْمِلُ حَسَناً وَ حُسَيْناً؛(7) شب تا صبح به آرد كردن گندم مشغول بودم، در حالي كه ابوالحسن، [فرزندانم ] حسن و حسين عليهما السلام را نگه داري مي كرد.”
مهمان نوازي
پذيرايي از مهمان از زيباترين آموزه هاي دين ماست. و اين مهمان نوازي را كه يكي از اين اوصاف بزرگوارانه است، به شكلي زيبا و شايسته مي توان در سيره حضرت زهراعليها السلام به نظاره نشست. روزي حضرت علي عليه السلام مهماني را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهراعليها السلام پرسيد: “آيا غذايي در منزل داريم كه اين مهمان گرسنه را سير كنيم؟” حضرت زهراعليها السلام با كمال بزرگواري فرمود: “مَا عِنْدَنَا إِلَّا قُوتُ الصِّبْيَةِ وَ لَكِنَّا نُؤْثِرُ بِهِ ضَيْفَنَا؛(8) در خانه ما فقط به اندازه خوراك يك دختر بچه است؛ امّا [امشب ] ايثار كرده، [گرسنگي را تحمل مي كنيم و] اين مقدار غذا را به مهمان مي بخشيم.”
تواضع و همدلي با شوهر
از ديگر ويژگيهاي يك بانوي مسلمان، همراهي و همدلي با شوهر است. او براي گرم نگه داشتن كانون خانواده، و استحكام روابط بين اعضاي خانواده، همواره كنار همسر و پشتيبان و حامي اوست. امام باقرعليه السلام فرمود: علي عليه السلام و فاطمه زهراعليها السلام براي همدلي بيشتر در نظام خانواده به حضور رسول خداصلي الله عليه وآله رفتند تا رهنمودي بگيرند. رسول خداصلي الله عليه وآله حضرت فاطمه عليها السلام را به كارهاي درون خانه گماشت و كارهاي بيرون را به علي عليه السلام واگذار كرد. بعد از اين رهنمود شايسته، حضرت زهراعليها السلام با خوشحالي اظهار داشت: “فَلَا يَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِي مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِكْفَائِي رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَالِ؛(9) جز خداوند متعال كسي نمي داند كه از اين تقسيم كار چقدر خوشحال شدم؛ زيرا رسول خداصلي الله عليه وآله مرا از انجام كارهايي كه مربوط به مردان است، بازداشت.” حضرت زهراعليها السلام چنان به همسر گرامي خود علاقه مند بود و با آن حضرت همدلي داشت كه بعد از وقايع تلخ ماجراي سقيفه و فدك كه دل زهراعليها السلام را شكستند و به خانه اش حمله كردند، آن گاه كه حضرت علي عليه السلام وارد منزل شد و فرمود: “فاطمه جان! ابوبكر و عمر در پشت در اجازه ملاقات مي خواهند؟ نظرت دراين باره چيست؟ حضرت با آن همه خون دلي كه از آنان داشت با كمال تواضع فرمود: “الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُكَ افْعَلْ مَا تَشَاءُ؛(10)[ علي جان! ]خانه خانه توست و من همسر تو هستم؛ هرآنچه مي خواهي انجام بده!”
مهم ترين راز موفقيت در همسرداري
از امتيازات يك بانوي مسلمان توفيق او در امر همسرداري است. اگر در ميان زن و شوهر، يكي از آنان فداكاري و عفو و گذشت بيشتري داشته باشد، مطمئناً كار به مشاجره و نزاع خانوادگي منجر نخواهد شد. بنابراين، كم توقع بودن، گلايه نكردن و صبر و استقامت در سختيهاي زندگي توسط زنان با ايمان مي تواند كمك شاياني به استحكام اركان خانواده بكند. فرازي از زندگي و سخن حضرت زهراعليها السلام در اين زمينه راهكار جالبي براي همسران شايسته مي باشد.
در يكي از روزهاي پر مشقت، غذا در منزل امام علي عليه السلام و حضرت زهراعليها السلام كمياب شده بود. امام از همسرش پرسيد: “فاطمه جان! غذايي داري كه مقداري تناول كنيم؟” فاطمه عليها السلام پاسخ داد: سوگند به آن خدايي كه مقام و عظمت تو را بالا برد! سه روز است كه غذاي كافي در منزل نداريم و مقدار اندكي هم كه داشتيم به شما بخشيدم و خودم رنج گرسنگي را تحمل كردم.”
امام علي عليه السلام فرمود: چرا به من اطلاع ندادي؟” حضرت زهراعليها السلام پاسخ داد:
“كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله نَهَانِي أَنْ أَسْأَلَكَ شَيْئاً فَقَالَ لَا تَسْأَلِي ابْنَ عَمِّكِ شَيْئاً إِنْ جَاءَكِ بِشَيْ ءٍ عَفْواً وَ إِلَّا فَلَا تَسْأَلِيهِ؛(11) رسول خداصلي الله عليه وآله مرا نهي فرموده است كه از تو چيزي بخواهم و به من سفارش كرده كه: از پسر عمويت چيزي درخواست نكن! اگر خودش چيزي آورد، بپذير وگرنه خودت درخواست نكن!”
پاسدار حريم عفت و حيا
حضرت زهراعليها السلام از زيباترين درسهايي كه به بانوان آموخت، حفظ عفت و عصمت و حجاب بود. روزي مردي نابينا براي ورود به منزل علي عليه السلام اجازه خواست. حضرت زهراعليها السلام با ورود وي به پشت پرده رفت و حجاب خود را كامل كرد. رسول خداصلي الله عليه وآله كه در آنجا حضور داشت، پرسيد: “دخترم! او كه نابيناست و تو را نمي بيند، چرا پشت پرده رفتي و حجاب خود را كامل كردي؟” حضرت فاطمه عليها السلام پاسخ داد: “إِنْ لَمْ يَكُنْ يَرَانِي فَإِنِّي أَرَاهُ وَ هُوَ يَشُمُّ الرِّيحَ؛ اگر او مرا نمي بيند، من او را مي بينم و او بو[ي زن نامحرم ] را حس مي كند.” رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: “أَشْهَدُ أَنَّكِ بَضْعَةٌ مِنِّي؛(12) گواهي مي دهم كه تو پاره تن مني.”
بنابراين، بانوان محترم بايد به مسئله محرم و نامحرم با تمام وجود دقت كرده، آن را رعايت كنند؛ چراكه در صورت عدم رعايت، فرجام ناشايست آن دامنگيرشان خواهد شد. اساساً امنيت اخلاقي جامعه در گرو حفظ حريم زنان و مردان نامحرم است. حفظ ايمان، آرامش دروني، سلامت جسماني، استحكام بنيان خانواده ها، عزت و سربلندي جامعه و جلوگيري از بزهكاريها و مفاسد متعدد اخلاقي از جمله دستاوردهاي حفظ حجاب و رعايت حريم زنان از معرض ديد نامحرمان مي باشد. به همين جهت، رسول خداصلي الله عليه وآله طبق فرمان الهي دستور داد كه: “بِاَعِدُوا بَيْنَ اَنْفاسِ النِّساءِ وَ اَنْفاسِ الرِّجالِ؛(13) ميان زنان و مردان [نامحرم فاصله ايجاد كنيد!”
بالاترين ارزش
از منظر حضرت زهراعليها السلام نزديك ترين حالات زن به خداوند متعال هنگامي است كه خود را از ديد نامحرمان دور نمايد و در منزل خود به خانه داري و تربيت فرزند و پذيرايي از همسر خود بپردازد. امام صادق عليه السلام به نقل از حضرت فاطمه عليها السلام دراين باره فرمود: “أَنَّ أَدْنَي مَا تَكُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَيْتِهَا،(14) نزديك ترين حالات يك زن به خداوند متعال زماني است كه در منزل مي ماند [و به امور خانه داري و تربيت فرزند مي پردازد].”
آري، يك زن مسلمان هرگز فرمان خداوند متعال را در مورد حفظ عفت و عصمت خود فراموش نمي كند و در طول زندگي حجاب خود را همانند گوهري گرانبها پاسداري مي كند. اين سخن معروف حضرت زهراعليها السلام كه ضامن پايداري جوامع و مايه استحكام خانواده هاست، همواره بايد در معرض ديد بانوان مسلمان به ويژه دختران جوان باشد كه فرمود: “خَيْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا يَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَا يَرَاهُنَّ الرِّجَالُ؛(15) بهترين و نيكوترين عمل زنان آن است كه [بدون ضرورت ] مردان [نامحرم ] را نبينند و مردان [نامحرم ] نيز آنان را ننگرند.”
خوشبختي و سعادت زن و جامعه در همين جمله نهفته است كه تا مي تواند از نامحرمان دوري كند و كمترين ارتباط را با آنان داشته باشد؛ امّا متأسفانه در عصر ما شياطين وسوسه گر و دشمنان اسلام تلاش مي كنند به هر وسيله و عنواني زنان مسلمان را از هويت خود جدا كنند و به مجامع عمومي و معرض ديد نامحرمان بكشانند و به اين وسيله آنان را از اهداف اصلي خلقتشان بازدارند.
فرانس فانون نويسنده فرانسوي مي گويد:
“نيروهاي اشغالگر در كشور مسلمان الجزائر مأموريت داشتند تا هويت و اصالت فرهنگي ملت الجزائر را نابود سازند و در اين راه حداكثر كوشش خود را بر تخريب مسئله حجاب و چادر زنان متمركز كرده بودند؛ زيرا آن را نشانه مهم اصالت ملي زنان الجزائري تلقي مي كردند. از ديدگاه استعمارگران هجوم به تار و پود جامعه اسلامي الجزائر ابتدا بايد از تحت تأثير قرار دادن زنان آغاز مي شد. دستگاه استعماري فرانسه براي مبارزه با حجاب زنان و بيرون كشيدن آنان از كانون خانواده، مبالغ هنگفتي را اختصاص داده بود. آنها بر اين باور بودند كه حجاب زن سدّ محكم و دژ عظيمي در برابر نفوذ غربيهاست. هر چادري كه كنار گذاشته شود، افق جديد و گام بلندي در تسلط استعمارگران بر كشورهاي اسلامي است. پس از ديدن هر زن مسلماني كه حجاب را كنار گذاشته است، اميد تسلط آنان ده برابر مي گردد. با هر چادري كه رها مي گردد، گويي جامعه اسلامي براي پذيرش و تسليم در برابر استعمارگران آماده تر مي شود."(16)

ٍّ

پاورقــــــــــــــــــــي ……………………..
1) بحار الانوار، علامه مجلسي، بيروت، مؤسسة الوفاء، ج 37، ص 39.
2) مستدرك حاكم، حاكم نيشابوري، بيروت، دارالمعرفة، ج 3، ص 156.
3) صحيفه امام، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني رحمه الله، تهران، ج 7، ص 337.
4) همان.
5) بحار الانوار، ج 8، ص 303.
6) مكارم الاخلاق، رضي الدين حسن طبرسي، قم، نشر شريف رضي، 1412، ص 117.
7) كنز العمال، علي متقي هندي، بيروت، مؤسسة الرساله، ج 15، ص 507.
8) فرهنگ سخنان فاطمه عليها السلام، محمد دشتي، نشر مشهور، 1380، ص 98.
9) بحار الانوار، ج 43، باب 4، ح 1.
10) كتاب سليم بن قيس، قم، انتشارات الهادي، 1415 ق، ص 868، ح 48.
11) تفسير عياشي، محمد بن مسعود عياشي، تهران، چاپخانه علميه، 1380 ق، ج 1، ص 171.
12) دعائم الاسلام، نعمان ابن محمد مغربي، مصر، دارالمعارف، 1385 ق، ج 2، ص 214.
13) ]. مواهب الجليل، محمد مغربي، بيروت، دارالكتب العلميه، 1416 ق، ج 2، ص 578.
14) نوادر راوندي، سيد فضل الله راوندي، قم، درالكتاب، ص 14.
15) وسائل الشيعة، شيخ حرعاملي، قم، آل البيت، ج 20، ص 67.
16) فلسفه چادر حجاب برتر، اسد الله محمدي نيا، قم، نشر سبط اكبر، ص 95.