و قال عليه السلام لابنه الحسن:
يَا بُنَيَّ، احْفَظْ عَنِّي أَرْبَعاً، وَ أَرْبَعاً، لَايَضُرُّكَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ: إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ، وَ أَكْبَرُ الْفَقْرِ الْحُمْقُ، وَ أَوْحَشُ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ، وَ أَكْرَمُ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلْقِ.
يَا بُنَيَّ، إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ، فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرَّكَ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِيلِ، فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ، فَإِنَّهُ يَبِيعُكَ بِالتَّافِهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ، فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ: يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ، وَ يُبْعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيبَ.

  به فرزندش امام حسن علیه السلام فرمود: ای فرزندم چهار [مطلب] را از من به خاطر بسپار و نیز چهار توصیه را که با وجود عمل به آنها، به تو زیان نمی رسد[ چهار مطلب اول این است که]:

سرآمد بی نیازی ها خرد و عقل است؛ و بزرگ ترین فقر و نیازمندی، بی خردی است؛ و بالاترین ترس، خودپسندی است؛ و گرامی ترین بزرگی، خوش خویی است.

ای فرزندم،[چهار سفارش این است که]؛ از دوستی با احمق بپرهیز که او می خواهد به تو سود برساند، ولی زیان می رساند؛ و بپرهیز از دوستی با بخیل که او[بر اثر بخل] از تو باز می دارد آنچه را که بسیار به آن نیازمند باشی؛ و بپرهیز از دوستی با بدکار که او تو را به اندک چیزی می فروشد؛ و بپرهیز از دوستی با کسی که دروغ می گوید، پس او مانند سراب است که دور را برای تو نزدیک و نزدیک را دور می گرداند.

چکیده مفاهیم:

در این حکمت امام علیه السلام، خطاب به فرزندش و در واقع خطاب به همه انسانها، چهار نکته که ناظر به صفات اخلاقی و چهار نکته دیگر که ناظر به امور رفتاری است را تبیین کرده اند.

نکات:

1- در نگاه امام علی علیه السلام، عقل سرمایه گرانبهای حیات بشری است؛ از این رو افرادی که با استفاده صحیح از سرمایه خود، در امور زندگی ظاهر می شوند، میزان ضرر و زیان احتمالی را به کمترین مرحله آن تنزل می دهند و در راستای توفیقات روزافزون الهی گام برمی دارند؛ زیرا در نگاه امام علی علیه السلام، عاقل کسی است که هر چیزی را در جای خودش قرار می دهد: «هو الذی یضع الشیء مواضعه»

2- دوین فراز امام در این حکمت، نقطه مقابل جمله اول است؛ چون فرمود بزرگ ترین فقر، حماقت و نادانی است؛ زیرا آدم احمق هم آخرت را به باد فنا می دهد و هم دنیایش را.

3- سومین نکته ای که مورد عنایت امام قرار گرفته، صفت ناپسند عجب و خودپسندی است؛ زیرا خودپسندی و بلند پروازی، ترجمان عقب ماندگی و ناتوانی عقل است. به همین دلیل امام علیه السلام می فرماید: « و أوحش الوحشة العجب؛ وحشت بارترین وحشتی که دامن گیر آدمی می شود، عجب و خودبزرگ بینی است؛ خودپسند به دلیل خودخواهی و خودبرتر بینی، دیگران را تحقیر و توهین می کند و در نتیجه تنها می ماند و منزوی می شود و هیچ وحشتی بالاتر و بدتر از تنهایی وجود ندارد.

4-نکته چهارم تاکید بر اخلاق شایسته استکه به عنوان گرامی ترین حسب و شرف مورد توجه قرار گرفته است، برای این که آدم خوش خلق، کلید ورود به خانه ی دل انسانها را در اختیار دارد و این اساس تمام موفقیت ها است. بدون این صفت، با هیچ چیزی نمی توان برای خود شرافت کسب کرد و مردم آن کسی را که خلق بهتری دارد، بیشتر احترام می کنند و وی نزد همه گرامی و ارجمند است.

درباره اهمیت حسن خلق آیات و روایات فراوانی وارد شده تا آنجا که قرآن کریم حسن خلق را یکی از عوامل مهم پیروزی پیامبر صل الله و علیه و آله دانسته و می فرماید: پس تو به لطف و رحمت الهی با آنان نرمخو شدی و اگر درشت خوی و سخت دل بودی بی شک از گرد تو پراکنده می شدند»

5- امام علیه السلام فرمود: از رفاقت و دوستی صادقانه با نادان، یعنی آن کسی که از نعمت عقل و خرد بی بهره است[نه درس نخوانده و بیسواد، که درس نخوانده های زیادی هستند که از برکات عقل برخوردارند] پرهیز کن؛ چرا که به دلیل حماقت و کم خردی، هر چند که قصد خیر داشته باشد لکن ضرر می رساند، او از تجربه اش استفاده نمی کند، عاقبت کار را نمی سنجد و نتیجه کار را نمی فهمد و در نتیجه در امور مادی و معنوی دچار خسارت و زیان می شود، پس رفاقت با چنین کسی زیان آور است.

گزیده ای از نامه ی ۳۱ نهج البلاغه
عنوان نامه:
نامه مولی الموحدین امیرالمومنین علی علیه السلام به امام حسن مجتبی علیه السلام

وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَكَ طَرِيقاً ذَا مَسَافَةٍ بَعِيدَةٍ، وَ مَشَقَّةٍ شَدِيدَةٍ. وَ أَنَّهُ لَاغِنىً بِكَ فِيهِ عَنْ حُسْنِ الارْتِيَادِ، وَ قَدْرِ بَلَاغِكَ مِنَ الزَّادِ مَعَ خِفَّةِ الظَّهْرِ، فَلَا تَحْمِلَنَّ عَلَى ظَهْرِك فَوْقَ طَاقَتِكَ، فَيَكُونَ ثِقْلُ ذلِكَ وَبَالًا عَلَيْكَ، وَ إِذَا وَجَدْتَ مِنْ أَهْلِ الفَاقَةِ مَنْ يَحْمِلُ لَكَ زَادَك إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، فَيُوَافِيكَ بِهِ غَداً حَيْثُ تَحْتَاجُ إِلَيْهِ فَاغْتَنِمْهُ وَ حَمِّلْهُ إِيَّاهُ، وَ أَكْثِرْ مِنْ تَزْوِيدِهِ وَ أَنْتَ قَادِرٌ عَلَيْهِ، فَلَعَلَّكَ تَطْلُبُهُ فَلا تَجِدُهُ. وَاغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَكَ فِي حَالِ غِنَاك لِيَجْعَلَ قَضَاءَهُ لَكَ فِي يَوْمِ عُسْرَتِكَ.

✨(فرزندم!) بدان راهی بس طولانی و پر مشقت در پیش داری.
?در این راه (پر خوف و خطر) از کوشش و تلاش صحیح و فراوان و توشه کافی که تو را به مقصد برساند بی‌نیاز نیستی، به علاوه باید در این راه سبکبار باشی (تا بتوانی به مقصد برسی) بنابراین بیش از حدِ توانت مسئولیت اموال دنیا را بر دوش مگیر، زیرا سنگینی آن مایه مشقت و وبال تو خواهد بود.
?هرگاه در زمانی که قدرت داری نیازمندی را یافتی که می‌تواند زاد و توشه تو را برای روز رستاخیز تو بر دوش گیرد و فردا که به آن نیازمند می‌شوی به تو بازپس گرداند، آن را غنیمت بشمار و (هر چه زودتر) و بیشتر، این زاد و توشه را بر دوش او بگذار، زیرا ممکن است روزی در جستجوی چنین شخصی بر آیی و پیدایش نکنی.
?(همچنین) اگر کسی را پیدا کنی که در حال غنا و بی‌نیازیت از تو وام بگیرد و ادای آن را برای روز سختی و تنگدستی تو بگذارد، آن را غنیمنت بشمار!

#تسلیت_به_امام_زمان_ارواحنا_له_الفداء
#شهادت_امیر_المومنین_امام_علی_علیه_السلام

از حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) تقاضا کردند: عاقل را برای ما توصیف کن، فرمود:
اَلْعاقِلُ هُوَالَّذِی یَضَعُ الشَّیءَ مَواضِعَهُ(1)
ترجمه
عاقل کسی است که هر چیز را به جای خود می نهد.

شرح کوتاه
در میان مفهوم و معنای عقل، سخن بسیار گفته اند; اما جمله کوتاه فوق بهترین تعبیری است که در این زمینه وارد شده است. عقل چیزی جز این نیست که هر چیز را به جای خود نهند، هر شخصی را در محل شایسته و مناسب خود در اجتماع قرار دهند، غم و شادی، دوستی و دشمنی، نرمش و خشونت، محبّت و شدت عمل، عبادت، کسب و کار و تفریح سالم و هر کار دیگر را در جای خود و به وقت خود انجام دهند.

1. نهج البلاغه، کلمات قصار.
یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی

از حضرت امیرمؤمنان علی(علیه السلام) تقاضا کردند: عاقل را برای ما توصیف کن، فرمود:
اَلْعاقِلُ هُوَالَّذِی یَضَعُ الشَّیءَ مَواضِعَهُ(1)
ترجمه
عاقل کسی است که هر چیز را به جای خود می نهد.

شرح کوتاه
در میان مفهوم و معنای عقل، سخن بسیار گفته اند; اما جمله کوتاه فوق بهترین تعبیری است که در این زمینه وارد شده است. عقل چیزی جز این نیست که هر چیز را به جای خود نهند، هر شخصی را در محل شایسته و مناسب خود در اجتماع قرار دهند، غم و شادی، دوستی و دشمنی، نرمش و خشونت، محبّت و شدت عمل، عبادت، کسب و کار و تفریح سالم و هر کار دیگر را در جای خود و به وقت خود انجام دهند.

1. نهج البلاغه، کلمات قصار.
یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:
بِئْسَ الْقَوْمُ قَوْمٌ یَمْشِی الْمُؤْمِنُ فیهِمْ بِالتَّقِیَّةِ وَالْکِتْمانِ(1)
ترجمه
آنها که فرد مؤمن ناچار است در میان آنان با تقیّه و کتمان زندگی کند بد مردمی هستند!

شرح کوتاه
تقیّه و کتمان معمولا از این جا ناشی می شود که یک اکثریت خود خواه اجتماع مانع از آن می شود که اقلیّت صالح افکار خود را ابراز کند و عقاید خود را بازگو نماید، مسلّماً چنین جامعه ای جامعه سعادتمندی نخواهد بود، در یک جامعه اسلامی و انسانی باید افراد صالح این حق را داشته باشند که عقاید خود را بدون تقیّه و کتمان در معرض افکار عمومی بگذارند و عوام مردم نه تنها نباید سد راه چنان افرادی شوند، بلکه علاوه بر احترام به آزادی فکر در مسیرهای سازنده، امکانات پرورش و به ثمر رساندن بن افکار را فراهم سازند.

1. نهج الفصاحه.

یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی