خانواده
راز قرار گرفتن دستور احسان به والدين در كنار فرمان توحيد عبادي و نام مقدس خدا، افزون بر بيان اهميت ويژه اين فريضه الهي، آن است كه اولاً، آنها از مجاري طولي فيض خالقيت و ربوبيت خدايند. ثانياً، احسان آنان در حق فرزند همچون اِنعام و احسان خداوند، بيطمع پاداش و ثنا و ثواب و به نفع فرزند و براي رشد اوست. ثالثاً، آنان همچون خداوند بخلي در رساندن خير به فرزند نداشته، همانگونه كه لطف خدا درباره بندهاش متوقف بر حُسن طاعت او نيست، والدين نيز كرم خود را از فرزند طالح دريغ نميكنند.
گرايش به همسر و فرزند ، به اندازه نصاب لازم در طبيعت آدمي وجود دارد و نيازمند سفارش نيست، بلكه چون اين گرايش غالباً از حدّ نصاب لازم نيز ميگذرد، قرآن كريم در پي مهار كردن آن است و ميفرمايد: بدانيد كه اولاد فتنه هستند نه مايه فخر، بلكه، از بعضي از آنان به «دشمن» تعبير ميكند و فرمان حذر از آنان ميدهد: (إنّ من أزواجكم و أوْلادكم عدوّاً لكم فاحذروهم)2 و در موردي ديگر راز سفارش به احسان به والدين و نيامدن تصريحي اينگونه درباره همسر و فرزندان آن است كه با تشكيل خانواده، ارتباط عاطفي فرزند با پدر و مادر كاهش مييابد و ازاينرو در معرض فراموشي هستند، اما گرايش به همسر و فرزند غالباً از حد نصاب لازم نيز ميگذرد و ازاينرو نيازمند سفارش نيست. در خور ذكر است، احسانيكه ترك آن با عقوقِ قطعرحم و ايذاي والدين همراه باشد، واجب است.
اسلام براي حفظ خانواده اهميت فراواني قائل است و به هيچ وجه، متلاشي شدن پيوند خانوادگي بين والدين و فرزند را نميپذيرد و با بيانات مختلف، اين مطلب را القا و تفهيم ميكند. در برخي آيات آن را سنّت انبيا دانسته و از قول عيساي مسيح(عليه‌السلام) چنين نقل ميفرمايد: (وجعلني… وَبَرّاً بوالدتي ولم يجعلني جبّاراً شقيّاً)2 و نيز درباره يحياي شهيد ميگويد: (وكان تقياً و برّاً بوالديه ولم يكن جبّاراً عصيّاً)3، بلكه براي لزوم تكريم آنان برهان اقامه ميكند و در آياتي از سوره «اسراء» كه شروع و ختم آن دعوت به توحيد است، ميفرمايد: آنگاه كه شما كودك و نيازمند بوديد، آنان عهدهدار امور شما بودند؛ پس اكنون كه زمينْگير شدهاند، عهدهدار امور آنان شويد؛ (وإمّا يبلغنّ عندك الكِبرَ أحدهما أو كلاهما فلاتقل لهما أفٍّ ولاتنْهرْهما وقلْ لهما قولا کریما)
1 ـ سوره لقمان، آيه 15.
2 ـ سوره مريم، آيه 32.
3 ـ سوره مريم، آيه 14. [تسنيم، جلد 5ْ - صفحه 372]
