مضرات حرص، فاش نمودن راز، فرمانروایی زبان:

#حکمت- دوم
ازری بِنَفسِهِ مَنِ استَشعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِیَ بِالذُّلِّ مَن کَشَفَ عَن ضُرِّهِ وَ هانَت عَلَیهِ نَفسُهُ مَن اَمَّرَ عَلَیها لِسانَهُ:
کسی که حرص را شعار خود قرار دهد خود را خوار کرده است و کسی که راز گرفتاری خود را فاش سازد تن به ذلت داده است و آنکه زبان خویش را بر خود فرمانروا سازد مقام و منزلتش از بین خواهد رفت.
سه نکته در بیان امام علیه السلام است که آثار آنها نیز بیان شده حرص خواری می‌آورد پنهان نکردن راز ذلت را همراه دارد فرمانروایی زبان بر انسان باعث نابودی مقام و منزلت انسان می‌شود. اما دوباره حرص باید عرض کنم که طبق وعده الهی و صراحت قرآن شریف هر انسانی از ابتدای زندگی و تولد روزی معینی دارد بنابراین حرص و طمع هیچ تغییری در زندگی ایجاد نمی کند.
حریص جز آنکه فکر و اندیشه خود را مشوش و دل را غصه دار کند فایده ای نصیبش نخواهد شد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
اَغنَی الغِنی مَن لَم یَکُن لِلحِرصِ اسِیراً [۲]
ثروتمندترین اشخاص کسی است که اسیر حرص نباشد.
پدر بزرگوارش امام باقر علیه السلام می‌فرمود: مثل حریص بر دنیا همانند کرم ابریشم است که هر چه بر اطراف خودمی تند راه بیرون آمدن خویش را دشوارتر می‌نماید تا به جایی می‌رسد که از اندوه گرفتار شدن در آن میان جان می‌دهد. [۱]
—————
[۲]: کافی ج۲ ص۳۱۶

[۱]: کافی ج۲ ص۳۱۶

اما رازداری دو نوع است راز خود و راز دیگران که هر دو مطلوب است نه راز خود را به کسی بگو و راز دیگران را فاش کن در مورد اول مولایمان علی علیه السلام می‌فرماید:
سِرُّکَ اَسیرُکَ فَاِن اَفشیتَهُ صِرتَ اَسیرُهُ [۲]
راز تو در بند توست اگر آن را فاش کنی تو در بندش خواهی شد و در مورد دوم یعنی راز دیگران باید بیشتر دقت کرد چون گاهی منجر به غیبت و بردن آبروی مومن می‌شود بعضی در فاش کردن راز دیگران حس عجیبی دارند و فاش کرد اسرار مردم را برای خویش یک برگ برنده می‌دانند و به عنوان خبر دست اول خبر پراکنی می‌کنند البته بی پاسخ نخواهد ماند.
همان گرامی می‌فرمود:
مَن بَحَثَ عَن اسرارِ غَیرِهِ اَظهَرَ اللهُ اَسرارَهُ [۳]
هر که رازهای دیگران را جستجو کند خداوند رازهای او را فاش می‌سازد. و نکته سوم فرمانروایی زبان بر انسان بود که باعث از بین رفتن منزلت و مقام انسان می‌شود زبان اگر کنترل نشود بقیه اعضاء را به لغزش می‌کشاند. اولا باید تربیت و ادب شود تا در استخدام الفاظ حرف زشت نزند و از دایره عفت و پاکی خارج نشود و ثانیا حتما با فکر و اندیشه قبلی اجازه به گفتن داشته باشد که در غیر این صورت باعث بی اعتبار شدن انسان خواهد شد. مولایمان امیرالمومنین علیه السلام فرمود: زبان عاقل در پشت قلب اوست. [۴] یعنی اول قلب و فکر و تصمیم می‌گیرند بعد زبان گویا می‌شود رد جای دیگر فرمود:
فَکِّر ثُمَّ تَکَلَّم تَسلَمُ مِنَ الزَّلَلِ [۵]
اول فکر کن بعد سخن بگو تا از لغزش در امان باشی.
—————
[۲]: غرر الحکم ۵۶۳۰

[۳]: غرر الحکم ۸۷۹۹

[۴]: نهج البلاغه حکم و واعظ -۶۰
[۵]: غرر الحکم ص۵۱۸
عنوان و نام پدیدآور: حدیث زندگی: شرح حکمت‌های نهج البلاغه/ کاظم ارفع.