​منشا و خاستگاه قيام پانزده خرداد انديشه‏‌های روحانيت مبارز شيعه، به رهبري حضرت امام خمينی (ره) بود. در انديشه ‏ها و تفکر آن حضرت، تشکيل حکومت اسلامی و اجرای احکام اسلام جايگاه خاصی داشت. بر اين اساس، پياده شدن قوانين اسلام در حوزه‏هاي سياست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع از انگيزه‏ های اصولی نيروهای مذهبی محسوب می ‏شد. اما با توجه به تخطی رژيم شاه از حدود الهي و عدم اجراي احکام اسلام، امر به معروف و نهي از منکر، دفاع از سنتها و ارزشهای اسلامی، مقابله با برنامه ‏های استعماری آمريکا و اسرائيل، مبارزه با حاکميت و گسترش فرهنگ غربي که منافی با معيارهای فرهنگ اسلام ناب محمدی بود، از انگيزه ‏های نسل جديد روحانيت، براي ورود به عرصه سياسی کشور و وقوع قيام پانزده خرداد به شمار می رفت.

( ر. ک. علي بابابي، غلامرضا. فرهنگ علوم سياسي، دو جلد، چاپ دوم، تهران: شرکت نشر و پخش ويس، 1369، جلد دوم، ص. 147.)