امر به معروف و نهي از منكر به روش غیر مستقیم
امر به معروف و نهى از منكر چه با زبان و چه با عمل به دو صورت انجام مى گيرد:
مستقيم و غير مستقيم
در روش مستقيم به طور مستقيم و صريح به معروف و يا از منكر نهى مى شود براى مثال براى امر به معروف به فردى مى گوييم: فلان عمل واجب را انجام دهيد.
اما در روش غير مستقيم در لابلاى گفتار به او تفهيم مى شود كه فلان كار معروف و پسنديده را بايد انجام دهد مثلا بدون اين كه متوجه شود كه او را مورد خطاب قرار داده اند از فردى كه آن وظيفه واجب را انجام داده است تعريف مى شود.
بدون شك روش دوم تاثير بيشترى خواهد داشت. نمونه استفاده از اين روش غير مستقيم شيوه امام حسن و امام حسين (عليه السلام) است كه در اين نقل تاريخى آمده است:
امام حسن و امام حسين (عليه السلام) در حالى كه هر دو طفل بودند به پيرمردى كه مشغول وضو گرفتن
بود برخورد كردند و ديدند كه وضوى او باطل است. اين دو بزرگوار كه به رسم و روش اسلام آگاه بودند متوجه بودند
که از يك طرف پيرمرد راه آگاه كنند كه وضويش باطل است و از طرف ديگر اگر به طور مستقيم به او بگويند كه وضويت باطل است شخصيت او جريحه دار مى شود و اولين واكنشى كه نشان مى دهد اين است كه مى گويد نه خير همين طور درست است بنابراين جلو رفتند و گفتند: ما هر دو مى خواهيم در حضور شما وضو بگيريم. ببينيد كداميك از ما بهتر وضو مى گيريم. او پذيرفت.
امام حسن (عليه السلام) يك وضوى كامل را در حضور او گرفت. بعد امام حسين (عليه السلام) اين كار را انجام داد. تازه پيرمرد متوجه شد كه وضوى خودش نادرست بوده است بعد گفت: وضوى هر دو شما درست است وضوى من خراب بود.
آنها اين طور از طرف اعتراف گرفتند، حالا اگر در اين جا مى گفتند: پيرمرد خجالت نمى كشى؟ با اين ريش سفيدت هنوز وضو گرفتن بلد نيستى؟ او از نماز خواندن هم بيزار مى شد! حضرت على (عليه السلام) در اين باره مى فرمايد: تلويح زله العاقل له من امض عتابه
لغزش عاقل ار با كنايه به او تذكر دادن از مهم ترين شيوه هاى توبيخ است