زن و مرد هر دو از نظر انسانیت شبیه هستند و خداوند این نکته را که افق رشد معنوی دو جنس تفاوتی ندارد اینگونه بیان فرموده است: مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ ﺍﺯ ﻣﺮﺩ ﻭ ﺯﻥ، ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﺎﺭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﻧﺠﺎم ﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻣﻮﻣﻦ ﺍﺳﺖ، ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﭘﺎﻙ ﻭ ﭘﺎﻛﻴﺰﻩ‌ﺍﻯ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﻰ‌ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺷﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﻧﺠﺎم ﻣﻰﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ، ﻣﻰﺩﻫﻴﻢ(نحل:97).

زن و مرد اما در کنار شباهت‌های بسیار تفاوت‌های کلیدی و مهمی دارند. این تفاوت‌ها واقعی و خلقتی است نه آنکه همه‌اش بخاطر آموزش و محیط باشد. مرد و زن در همه فرهنگ‌های دنیا تفاوت‌های جسمی آشکاری دارند، میانگین قد و قدرت ماهیچه‌ای مردان همواره بیشتر از زنان است، زنان برخلاف مردان قدرت فرزندآوری و شیردهی دارند، تفاوت‌های اسکلتی شناخته شده‌ای میان دو جنس دیده می‌شود و … همچنین در روانشناسی فیزیولوژیک به خوبی نشان داده شده که مغز زنان و مردان در دوره جنینی تحت تاثیر هورمون‌های جنسی تفاوت‌هایی پیدا می‌کند که موجب تفاوت در ویژگی‌های روانشناختی زن و مرد می‌گردد. بنابراین همه تفاوت‌های رفتاری مشاهده شده میان زن و مرد حاصل فرهنگ و تربیت نیست بلکه بخش مهمی از آن حاصل خلقت و تغییر ناپذیر است و چنانچه به زور تغییر یابد به ناهنجاری و بیماری ختم می‌گردد.

تفاوت ظرفیت‌های جسمی و روانی زن و مرد برای هر یک امتیازاتی نسبت به دیگری ایجاد می کند و هر کدام را برای کاری مناسب می کند و یا آسیب پذیر می سازد. 

این دو مکمل هم هستند یعنی می‌توانند نقایص هم را پوشش بدهند به همین دلیل موجب آرامش هم می شوند. 

“وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﻯ [ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ] ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﻫﻤﺴﺮﺍﻧﻰ ﺁﻓﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭﺷﺎﻥ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﻳﺎﺑﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﻤﺎ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ؛ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ [ﻛﺎﺭ ﺷﮕﻔﺖ ﺍﻧﮕﻴﺰ] ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ(روم:21).

  مثلا زن هوش هیجانی بیشتری دارد و مرد هوش محاسباتی بیشتری. زن جزئیات را بهتر تشخیص می دهد اما در تشخیص کلیات غفلت می کند و مرد برعکس. زن مهربان است و مرد شجاع. و ….

پس هرکسی را بهر کاری ساختند

وقتی تفاوت توانمندی داریم باید تفاوت وظایف داشته باشیم زیرا نقش فرد اگر با توانایی‌اش سازگار نباشد باعث فرسودگی جسمی و روانی او می شود. 

وقتی وظایف متفاوت بود باید اختیارات و حق و حقوق هم متفاوت باشد. 

عدالت همان برابری نیست وگرنه من باید به همه کلاس یک نمره یکسان میدادم. برابری ظلم است و عدالت یعنی قرار دادن هر چیز به جای خود. عدالت یعنی سنگینی وظایف من با حجم اختیاراتم و حقوقم بخواند. تفاوت در توانایی‌ها⬅ تفاوت در وظایف⬅ تفاوت در اختیارات و حقوق. این یک اصل بدیهی عقلی است. خانواده یک سیستم است و هر سیستم از اجزایی درست شده که با هم فرق دارند و گرنه سیستم نیست، و هر جزء کاری می کند متفاوت از دیگر اجزاء.

در یک تیم یا سیستم نقش‌های مختلفی هست و حتما و الزاما یکی از این نقش‌ها نقش رهبری تیم است، هر نقشی باید متناسب با توانایی‌های ذاتی افراد واگذار شود، با توجه به شجاعت و قدرت بدنی و کل نگری (نگاه استراتژیک)، روحیه حمایتگری و حفاظت و … در مرد و همچنین ظرفیت بالاتر بدنی و ذهنی برای پول درآوردن رهبری خانواده با مرد است و خانواده‌هایی که رهبر آنان زن است به دلیل فرسودگی زودهنگام زن و به دلیل اینکه روانشناسی زن اینست که مرد ضعیف را دوست ندارد و به دلیل اینکه دختران خانواده فقط توسط محبت یک پدر مقتدر اشباع عاطفی میشوند بنابراین خانواده‌های زن سالار نابهنجار بوده و کارکرد طبیعی ندارند. امتیازاتی که به مرد داده شده به دلیل بار رهبری و وظیفه تامین اقتصادی و حفاظت خانواده است که به عهده اوست. در مقابل برای زن حقوق دیگری در نظر گرفته شده که متناسب با وضعیت و نیازهای اوست. اجازه زن از مرد برای خروج از منزل به دلیل وظیفه حفاظتی مرد است. الان یک مقام بلندپایه هر جا بخواهد برود باید اول از تیم حفاظتی خود اجازه بگیرد و این به معنای برتری مامور حفاظت بر آن مقام بلندپایه نیست.

در مورد ارث زن و مرد، دیه زن و مرد، تعدد زوجات، شهادت در دادگاه، حجاب متفاوت زن و مرد، قبلا مطالبی نوشته‌ام که بتدریج برای مطالعه کسانی که از تعصب به دورند می‌گذارم.

 دکتر سید علی مرعشی (پزشک، متخصص روانشناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز)