علي عليه السلام در رمضان آخر عمر خويش حال عجيبي داشت و هر شبي را در يك جا ميهمان بود. غذا كم ميل مي فرمودو… .

ابن حجر چنين مي گويد: «هنگامي كه رمضان[آخر عمر حضرت] فرا رسيد، هر شب در منزل يكي از بستگان افطار مي كرد؛ شبي در منزل حسن عليه السلام ، شبي در منزل حسين عليه السلام و شبي نزد عبد اللّه بن جعفر [شوهر دخترش زينب [، و بيش از سه لقمه غذا نمي خورد، «وَ يَقُولُ: اُحِبُّ اَنْ اَلْقِيَ اللّهَ وَ اَنَا خِمْصٌ؛ و مي فرمود: دوست دارم خدا را [با شكم] گرسنه ملاقات كنم.»(28)

در شب نوزدهم منزل دخترش، ام كلثوم ميهمان بود كه غذاي سفره آن را دو قرص نان جُو و مقداري شير و نمك تشكيل مي داد. حضرت با نان و نمك افطار نمود و بيش از سه لقمه ميل نكرد و فرمود: دوست دارم خدايم را گرسنه ملاقات كنم.

در آن شب حضرت سوره يآس مي خواند و مرتب به آسمان نگاه مي كرد و مي فرمود: «امشب، همان شبي است كه به من وعده ديدار داده شده است.»(29)

استاد مطهري رحمه الله مي گويد: «علي در آن شب، انتظاري داشت و گاهي به آسمان نگاه مي كرد و مي گفت كه حبيبم به من خبر داده است و او راست گفته و هرگز دروغ نمي گويد… بچه ها تا پاسي از شب در خدمت علي عليه السلام بودند. امام حسن عليه السلام به منزل خود رفت، هنوز صبح طلوع نكرده بود، نزد بابا برگشت و مستقيم به مصلّاي پدر رفت. حضرت به فرزندش فرمود: پسر جان! ديشب لحظه اي خوابم برد، يك دفعه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله را در عالم رؤيا ديدم. عرض كردم: يا رسول اللّه! من از دست اين امّت چه خون دلها خوردم. حضرت فرمودند: نفرين كن! من هم نفرين كردم كه خداوند من را از آنها بگيرد.»(30)

الهي مردم از من سير و من هم سيرم از مردم نما راحت مرا اي خالق ارض و سما امشب

علي عليه السلام هيجان عجيبي داشت. خود مي گويد: هر كاري كردم، راز مطلب را نفهميدم؛ «مازِلْتُ اَفْحَصُ عَنْ مَكْنُونِ هذَا الاْءَمْرِ وَ اَبَي اللّهُ اِلاّ اَخْفاهُ؛(31) خيلي تلاش كردم كه سرّ و باطن اين امر را به دست بياورم، ولي خدا اِبا كرد، جز اينكه آن را پنهان كرد.»

آن گاه رهسپار مسجد شد. چند ركعت نماز گذارد. سپس بالاي مأذنه رفت تا اذان بگويد.

وقتي از بالاي مأذنه پايين مي آمد، مي فرمود:

«خَلُّوا سَبيلَ الْمُؤْمِنِ الْمُجاهِدِ فِي اللّهِ لا يَعْبُدُ غَيْرَ الْواحِدِ

يعني باز كنيد راه مؤمن رزمنده در راه خدا را كه [افتخارش اين است كه] غير از [خداي] واحد را نپرستيده است.»

آن گاه به مسجد بازگشت و مشغول نماز شد و سر از سجده برداشت كه شمشير زهراگين فرقش را شكافت. در اين حال، فرمود: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ عَلي مِلَّةِ رَسُولِ اللّهِ فُزْتُ وَ رَبِّ الْكَعْبَةِ…هذا ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ؛(32) به نام خدا و به ياري خدا و بر دين رسول خدا. قسم به پروردگار كعبه كه رستگار شدم… اين [شهادت[ چيزي بود كه خدا و رسولش به ما وعده داده بودند.»

شب وصل است و خوش قرآن ناطق /نيايش مي كند تا صبح صادق
سر شب تا سحر او ناله كرده  / به يك شب طي رهي صد ساله كرده
لبانش مي خورد آهسته بر هم  / كه گويا عرش و فرش گرديده در هم

28. انوار البهيّة، شيخ عباس قمي، ص 31؛ صواعق ابن حجر، ص 80.

29. همان، ص 80؛ ر.ك: زندگي اميرالمؤمنين، رسولي محلّاتي، ج 2، ص 247.

30. نهج البلاغة، صبحي صالح، ص 99؛ انسان كامل، مرتضي مطهري، ص 45.

31. منتهي الآمال، ج 1، ص 126؛ نهج البلاغة، خطبه 177.

32. نهج البلاغة، صبحي صالح، ص 379؛ زندگاني اميرالمؤمنين، ج 2، ص 321؛ انسان كامل، مرتضي مطهري، ص 49.

 
شب قدر بزرگ ترين سند امامت و تداوم آن در طول زمان است . در روايات فراواني، وجود شب قدر را در هر زمان دليل لزوم امامت و بقاي آن دانسته اند، لذا سوره قدر به منزله شناسنامه اهل بيت عليهم السلام شمرده شده است كه به برخي روايات اشاره مي شود:

از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه فرمود: علي عليه السلام زياد مي فرمود: هيچ گاه تيمي و عدوي [ابوبكر و عمر] خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله جمع نشدند مگر آنكه آن حضرت [سوره] «انا انزلناه …» را با خشوع و گريه مي خواند، سپس آن دو عرض مي كردند چقدر رقت شما نسبت به اين سوره شديد است . پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي فرمود: به جهت آنچه چشمم ديده و دلم فهميده است و به جهت آنچه دل اين شخص [يعني علي عليه السلام] پس از من خواهد ديد . آن دو مي گفتند: مگر شما چه ديده اي و او چه مي بيند؟

فرمود: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله براي آن دو نوشت «تنزل الملائكة والروح فيها باذن ربهم من كل امر» ; «ملائكه و روح در آن شب با اذن پروردگارشان براي (تقدير) هر كاري نازل مي شوند .» آن گاه مي فرمود: آيا بعد از «كل امر; تمام امرها» كه خداوند مي فرمايد، چيزي باقي خواهد ماند؟ مي گفتند: نه . سپس حضرت مي فرمود: آيا مي دانيد آن كسي كه هر امري بر او نازل مي شود كيست؟ مي گفتند: تو هستي اي رسول خدا! آن گاه مي فرمود: بله [ولي] آيا شب قدر بعد از من هم ادامه دارد؟ مي گفتند: بله . مي فرمود: آيا [در شبهاي قدر] بعد از من هم آن امر نازل مي شود؟ مي گفتند: بله . سپس مي فرمود: بر چه كسي؟ مي گفتند: نمي دانيم . سپس آن حضرت از سر من [علي] مي گرفت (و دست را روي سر من قرار مي داد) و مي فرمود: اگر نمي دانيد بدانيد، آن شخص پس از من اين مرد است .

فرمود: پس آن گاه آن دو نفر هميشه اين گونه بودند كه شب قدر را بعد از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به سبب هراسي كه بر دل آن دو مي افتاد، مي شناختند . (11) »

و در جاي ديگر علي عليه السلام فرمود: «به حقيقت شب قدر در هر سال وجود دارد و امر سال در آن شب نازل مي شود و به راستي براي آن امر صاحبان امري است . عرضه شد آنان چه كساني هستند؟ فرمود: «انا و احد عشر من صلبي ائمة محدثون (12) ; من و يازده [امام] از نسل من كه [همه] اماماني محدث مي باشند [كه ملائكه را نمي بينند ولي صداي آنها را مي شنوند] .»

و در برخي روايات آمده كه خود ولايت علي عليه السلام و ائمه عليهم السلام جزء تقديرات آن شب است (13) و دستور داده اند كه با مخالفان براي اثبات امامت و بقاي آن و زنده بودن مهدي عليه السلام به شب قدر استدلال كنيد . (14) آري، بقاي شب قدر دليل محكمي است بر بقاي امامت و بقاي امامت اقتضا مي كند حيات و زنده بودن مهدي عليه السلام را و حيات مهدي عليه السلام نشانه حيات مذهب پيشتاز و هميشه در صحنه تشيع است . لذا اسلام اصيل و قرآن تا ابد زنده است .

از اينجا روشن شد كه شب قدر، يعني شب ولايت و امامت (15) و معناي رواياتي كه شب قدر را به فاطمه زهرا عليها السلام تفسير نموده (16) است، روشن شد كه حقيقت شب قدر امامت و ولايت است و حقيقت ولايت و امامت زهراي مرضيه عليها السلام است .

11) اصول كافي، محمد بن يعقوب كليني، ترجمه سيد جواد مصطفوي، تهران، كتابفروشي اسلاميه، ج 1، ص 363 - 364 .

12) اثباة الهداة، شيخ حر عاملي، قم مطبعة العلمية، ج 2، ص 256; بحارالانوار (همان)، ج 94، ص 15، ح 26 .

13) همان، ص 18 .

14) اصول كافي (همان)، ج 1، ص 353 - 362 - 364، روايت 6 .

15) مبلغان عزيز توجه داشته باشند كه يكي از شبهاي قدر را حتما به صحبت و سخنراني در مورد امام زمان عليه السلام اختصاص دهند كه هم تناسب دارد و هم لازم است و هم عناياتي را به دنبال دارد .

16) تفسير فرات كوفي، مؤسسه نشر، ص 581 .

د ـ نزول فرشتگان در آن شب بر صاحب الأمر
عنه صلی الله علیه و آله :امام جواد علیه السلام:امیر مؤمنان علیه السلام به ابن عبّاس فرمود: «شب قدر ، در هر سال هست. در آن شب ، برنامه سال ، فرود می آید و پس از پیامبر خدا ، آن برنامه را عهده دارانی است».
ابن عبّاس گفت: آنان کیان اند؟
[ امیر مؤمنان علیه السلام] فرمود: «من و یازده نفر از نسل من ، پیشوایانی مُحدَّث [ که از عالم غیب با آنان سخن گفته می شود] ».عنه صلی الله علیه و آله :امام علی علیه السلام:پیامبر خدا به من فرمود: «ای علی! آیا می دانی معنای شب قدر چیست؟».
گفتم: نه ، ای پیامبر خدا!
فرمود: «خداوند متعال در آن شب ، آنچه را تا روز قیامت خواهد شد ، مقدّر کرده است و از جمله آنچه مقدّر کرده ، ولایت تو و ولایت امامان از نسل تو تا روز قیامت است».د ـ نزول فرشتگان در آن شب بر صاحب الأمر۱۷۹۸.امام باقر علیه السلام :امام باقر علیه السلام:شب قدر بر ما پوشیده نمی مانَد. فرشتگان در آن شب ، گِرد ما می چرخند.۱۷۹۸.الإمام الباقر علیه السلام :تفسیر القمّی :به امام باقر علیه السلام گفتند: شب قدر را می شناسید؟
فرمود: «چگونه شب قدر را نشناسیم ، در حالی که فرشتگان در آن شب بر گِرد ما می چرخند؟!».۱۷۹۷.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :رجال الکشّی ـ به نقل از اسماعیل بن ابی حمزه ـ :روزی ، امام باقر علیه السلامسوار [ بر مَرکب ] شد و به باغی که اطراف مدینه داشت ، رفت. من نیز سوار شدم و تا آن نخلستان همراهش بودم. سلیمان بن خالد نیز با ما بود. سلیمان بن خالد به امام علیه السلامگفت: فدایت شوم! آیا امام می داند که در روزش چه اتّفاقی می افتد؟
فرمود: «ای سلیمان! سوگند به آن که محمّد را به نبوّت برانگیخت و او را به
رسالت برگزید ، امام می داند که در روزش ، در ماهش و در سالش چه اتّفاقی خواهد افتاد».
سپس فرمود: «ای سلیمان! آیا نمی دانی که روح در شب قدر بر او فرود می آید و او آنچه را در این سال تا سال آینده و آنچه را در شب و روز رخ می دهد ، می داند؟».

ه ـ آن شب ، تا دمیدن سپیده ایمن است
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :بصائر الدرجات ـ به نقل از هشام ـ :به امام صادق علیه السلام گفتم: این سخن خداوند که « در آن شب ، هر کار حکمت آمیزی فیصله داده می شود»چیست؟
فرمود: «آن ، شب قدر است. در آن شب ، گروه حاجیان آنچه در آن سال (از: اطاعت و معصیت یا مرگ و زندگی) خواهد بود ، نوشته (مقدّر) می شود و خداوند در شب و روز ، آنچه را بخواهد ، پدید می آورد؛ سپس آن را به صاحب زمین می رساند».
حارث بن مغیره بصری گوید: گفتم: صاحب زمین کیست؟
فرمود: «پیشوای شما».

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تفسیر القمّی:درباره این آیه که : « در آن شب ، فرشتگان و روح فرود می آیند»فرمود: «فرشتگان و روح القدس بر امام زمان فرود می آیند و آنچه را از این کارها نوشته اند ، به وی تحویل می دهند».ه ـ آن شب ، تا دمیدن سپیده ایمن است۱۷۸۹.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:شیطان در این شب ، بیرون نمی آید تا آن که سپیده اش تابان شود و در آن شب ، او نمی تواند کسی را فلج یا دردمند سازد ، یا فسادی بر کسی وارد آورد. و در آن ، جادوی هیچ جادوگری کارگر نمی شود.

مراقبات ماه رمضان - محمد محمدی ری شهری

«و ما أَدْراک ما لَیلَةُ الْقَدْرِ * لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»

و تو چه دانی که شب قدر چیست؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است.(سوره قدر، آیه 2-3)

توضیح و پیام ها 

معانی کلمه “قدر” در قرآن: 1.مقام و منزلت. 2.تقدیر و سرنوشت. 3.تنگی و سختی.

دو معنای اول در مورد «لَیلَةِ الْقَدْرِ» مناسب است، زیرا شب قدر، هم شب با منزلتی است و هم شب تقدیر و سرنوشت است. هستی، حساب و کتاب و قدر و اندازه دارد. شاید رمزاینکه

شب قدر مخفی است، آن باشد که مردم شب های متعدّد را به عبادت بپردازند، کسانی که یک شبِ آنرا درک کردند مغرور نشوند و کسانی که آنرا درک نکردند، از باقی شب ها

مأیوس نشوند.

 شب قدر منحصر به شب نزول قرآن و عصر پیامبر نیست، بلکه در هر رمضان، شب قدری هست که امور سال آینده تا شب قدر بعدی، اندازه گیری و مقدّر می شود. بیدار بودن شب

قدر و احیای آن با دعا و نماز و قرآن، مورد سفارش پیامبر و اهل بیت آن حضرت بوده است و در میان سه شب، بر شب بیست و سوم تأکید بیشتری داشته اند.

از وقایع عجیب تاریخی، ضربت خوردن حضرت علی علیه السلام در شب قدر، در محراب عبادت و به هنگام نماز است. آری، اشرف خلق خدا، در اشرف مکان ها و اشرف زمانها،

در اشرف حالات، شهید شد.

منبع: تفسیر نور، ج 10؛ ص544

قدر هنگام سوال است ودعا

پرزدن با بال همت تا خدا

شب یکرنگے و بے آلایشے

شب تقصیر و گنه فرسایشے

عاشقان معشوق خود پیدا کنن

تا سحر در گوش او نجواکنند

درد خود گویند با درمان خویش

باطبیب ‌و یا انیس جان خویش