وعدا… الّذینَ امَنُوا مِنکُم وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسخلفنّهم فِی الأرض کَما استَخلَفَ الّذینَ مِن قَبلِهِم وَلَیُمَکّننَّ لَهُم دِینَهُم الّذی ارتَضی لَهُم وَلَیُبدّلَنّهُم مّن بَعدِ خَوفِهِم أمناً یَعبُدُونَنی لایُشرِکُونَ بِی شَیئاً وَمَن کَفَرَ بَعدَ ذلکَ فَأولئکَ هُمُ الفاسِقُون ؛
خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، وعده داده است حتماً آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد همان گونه که کسانی که پیش از آنان بودند جانشین [خود] قرار داد. و آن دینی را که برایشان پسندیده است به سودشان مستقر کند، و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند، [تا] مرا عبادت کنند و چیزی را با من شریک نگردانند، و هر کس پس از آن به کفر گراید؛ آنانند که نافرمانند.

محمد طبرسی در مجمع البیان در تفسیر این آیه: خداوند آنان را که ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، وعده داده که آنها را در زمین جانشین خود کند، می‌گوید: از اهل بیت روایت شده که: این آیه در شأن حضرت مهدی از آل محمد نازل شده است. شیخ ابوالنًّضر عیاشی، با اسناد خود، از حضرت امام زین العابدین روایت کرده است این آیه را خواند و فرمود:
اینان به خدا شیعه ما هستند، خدا این کار را در حق آنان به دست مردی از ما خواهد کرد و این مرد مهدیِ این امت است؛ و او همان کسی است که پیامبر فرموده است: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند، خدا همان یک روز را چنان دراز کند تا مردی از خاندان من حاکم جهان گردد. او همنام من [محمد] است. او زمین را از عدل و قسط لبریز سازد، همان گونه که از ظلم و جور لبریز شده باشد.»

 ربَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَینَا إِصْراً کمَا حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ

(مؤمنان می گویند: ای) پروردگار ما! اگر فراموش کردیم یا خطا نمودیم، ما را بازخواست مکن. [ای ] پروردگار ما! و تکلیف سنگینی بر ما قرار مده، همچنان که آن را بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی. [ای ] پروردگار ما! و آنچه که هیچ طاقت آن را نداریم، بر ما مقرّر مدار؛ و ما را ببخش؛ و ما را بیامرز و بر ما رحمت آور. تو سرپرست مایی، پس ما را بر گروه کافران، پیروز گردان. (سوره بقره، آیه 286)

 نکته ها و اشاره ها

1- در آیۀ فوق مؤمنان از خدا می خواهند که: «تکالیف سختی که بر امّت های قبل بوده است برای آنها قرار ندهد. » از آیات قرآن استفاده می شود که تکالیف سخت در امّت های پیشین، در اصل شریعت نبوده، بلکه پس از نافرمانی ها و به عنوان عقوبت و کیفر برای آنان قرار داده شده است. همان گونه که یهودیان به خاطر نافرمانی های پی در پی از خوردن پاره ای از گوشت های حلال، محروم شدند.
2- مفاد آیۀ فوق همان چیزی است که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده: من به آیینی برانگیخته شده ام که عمل به آن برای همه سهل و آسان است.
3- مؤمنان در این آیه از خدا می خواهند که هم آثار طبیعی لغزش ها را از روح و روانشان زایل سازد تا به عواقب شوم آن گرفتار نشوند، هم از کیفرهای تعیین شدۀگناهان در گذرد، هم رحمت فراگیر خود را شامل آنان گرداند و هم بر کافران پیروزشان گرداند.
4- یکی از روش های تربیتی قرآن آن است که به مؤمنان می آموزد چگونه دعا کنند و چه چیزی از خدا بخواهند؛ از این رو گاهی دعاهای پیامبران و مؤمنان در قرآن حکایت شده است و آیۀفوق یکی از این موارد است.

 آموزه ها و پیام ها

1- قوانین الهی سخت گیرانه و بالاتر از طاقت بشری نیست.
2- دستاوردهای نیک شما به سود خودتان و دستاوردهای بد شما به زیان خودتان است.
3- در دعاهای خویش برای همگان دعا و درخواست کنید.
4- از خدا عفو، رحمت و پیروزی بخواهید.

منبع: تفسیر قرآن مهر، جلد دوم، 357

پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
یَلْزَمُ الْوالِدَیْنَ مِنَ الْحُقُوقِ لِوَلَدِ هِما ما یَلْزَمُ الْوَلدَ لَهُما مِنَ حُقُوقهِما(1)
ترجمه
همان طوری که فرزندان بر اثر ترک حقوق پدر و مارد مسؤولند پدران و مادران نیز در برابر ترک حقوق فرزندان مسؤولیت دارند.

شرح کوتاه
در دنیا هیچ حقی بدون وظیفه نیست یعنی در کنار هر حقی وظیفه ای وجود دارد و هر اندازه حق بزرگتر باشد وظیفه و مسؤولیت نیز بزرگتر است.
به همین دلیل پدران و مادران که حق بزرگی بر فرزندان خود دارند - حقی که در قرآن مجید همدوش حق پروردگار ذکر شده - مسؤولیت سنگینی نیز در مقابل آنها دارند; آنها باید لحظه ای از تعلیم و تربیت فرزندان غافل نشوند و تا آن جایی که امکان دارند در سازندگی روح و جسم آنها و نگهداری آنان از آلودگی های فکری و اخلاقی بکوشند و غوغای زندگی روزانه آنها را از این وظیفه بزرگ باز ندارد.

1. از کتاب اقوال الائمه.
یکصد و پنجاه درس زندگی - آیت الله ناصرمکارم شیرازی

بهترین و برترین انفاق آن است كه از محبوبترین چیز انفاق شود و انفاقهای فاطمه علیها السلام چنین بود، كه به دو نمونه اشاره می شود.

 گلوبند پربركت
پیرمردی خدمت رسول خدا رسید كه لباس كهنه ای پوشیده بود، و از شدت پیری و ناتوانی نمی توانست بر جای خودش قرار گیرد. عرض كرد یا رسول الله! گرسنه ام سیرم كن؛ برهنه ام لباسی به من عطا كن؛ تهیدستم چیزی به من بده.
رسول خدا ص فرمود: من كه اكنون چیزی ندارم ولی تو را به جایی راهنمایی می كنم، شاید حاجتت برآورده شود. سپس پیرمرد ناتوان را به خانه فاطمه هدایت كرد.
او بعد از ورود سلام كرد، حضرت فرمود: كیستی؟ خود را معرفی نمود… فاطمه گلوبندی را كه پسر عمویش به وی اهداء نموده بود، به او داد و فرمود: به فروش رسان و زندگی خودت را بدان اصلاح كن.
پیرمرد بعد از فروختن گردنبند، به بركت عطای فاطمه ع بی نیاز شد.

 پیراهن شب عروسی
رسول خدا ص در شب عروسی فاطمه ع برای او پیراهن تازه ای آماده كردند. سائلی در زد و گفت: از خانه رسول خدا ص جامه ای كهنه می خواهم. فاطمه می خواست جامه كهنه را بدهد، ولی سخن خدا به یادش آمد كه می فرماید: به نیكویی نخواهید رسید مگر اینكه از آنچه دوست دارید انفاق كنید.
پس جامه نو را به وی داد. وقتی كه هنگام زفاف حضرت شد، جبرئیل به محضر رسول خدا ص آمد و عرض كرد: یا رسول الله! پروردگارت سلام می رساند، و مرا نیز فرمان داده كه به فاطمه ع سلام برسانم و برای فاطمه علیها السلام توسط من جامه ای از دیبای سبز از جامه های بهشتی فرستاده است.
بحارالانوار، ج 97، ص 195

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

وقتي بنده بر حال طهارت بخوابد، روحش را به عرش عروج دهند، پس رؤيايش راست است ، و اگر بر طهارت نخوابيد، روحش از رسيدن به آن قاصراست ، بنابر اين خواب اضعاث احلام (خوابهاي پراكنده و پريشان ) مي شود كه راست در نمي آيد .

منبع: فضائل و سیره چهارده معصوم در آثار علامه حسن زاده آملی