امام حسن مجتبي عليه السلام نه تنها از نظر علم، تقوا، زهد و عبادت مقامي ممتاز داشت، بلكه از لحاظ بذل و بخشش و دستگيري از بيچارگان و درماندگان زمان خود زبانزد خاص و عاص بود.
وجود ارزشمند پيشواي دوم، آرام بخش دل‌هاي دردمند، پناهگاه مستمندان و تهيدستان و نقطه ي اميد درماندگان بود. هيچ فقيري از در خانه ايشان دست خالي برنمي گشت و هيچ آزرده دلي شرح پريشاني خود را نزد آن بزرگوار بازگو نمي كرد، جز آنكه از طرف ايشان مورد توجه و عنايت قرار مي‌گرفت.
گاه پيش از آنكه مستمندي اظهار احتياج كند و عرق خجلت بريزد، نياز او را برطرف مي‌نمود و اجازه نمي داد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد.
پيشواي دوم، داراي امتيازات اخلاقي و فضايل انساني فراواني بود. او شخصيتي بزرگوار، بردبار، باوقار، متين، سخي و بخشنده داشت و مورد ستايش مردم بود.
پيشواي دوم از نظر اخلاق و روش و سيادت، شبيه ترين مردم به رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مي‌باشد. جماعتي از انس بن مالك نقل كرده اند كه:
لم يكن احد اشبه برسول الله من الحسن بن علي عليه السلام:
هيچ كس مانند حسن بن علي عليه السلام به رسول خدا شباهت نداشت.
چنين روايت شده است كه:
هنگام بيماري رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم، حضرت فاطمه عليهاالسلام، حسن و حسين عليه السلام را به حضور وي آورد و عرض كرد:
اي رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم! اين دو نفر فرزندان تو هستند، پس چيزي را از طريق ارث به آنان برسان.
پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
اما الحسن فان له هيبتي و سؤددي و اما الحسين، فان له جودي و شجاعتي:
براي حسن وقار و شكوه و بزرگواري من و براي حسين سخاوت و شجاعت من است.
درباره ي فضايل پيشواي دوم عليه السلام، روايات فراواني نقل شده است. راويان اين اخبار عده ي زيادي از علماي اهل سنت و دانشمندان شيعه اند.
تاریخ چهارده معصوم (ع) - امام حسن مجتبی علیه السلام

امام مجتبي عليه السلام فرزند بزرگ علي و فاطمه عليهماالسلام و دومين پيشواي شيعيان است.
وي در نيمه ي ماه مبارك رمضان سال سوم هجري در مدينه ي منوره به دنيا آمد. از دوران جدش - رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم - چند سالي را بيشتر درك نكرد؛ زيرا تقريبا هفت ساله بود كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم رحلت نمود. پس از رحلت رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم تقريبا سي سال در حضور پدر بود. پس از شهادت علي عليه السلام - كه در سال چهلم هجري رخ داد - به مدت ده سال امامت امت را بر عهده داشت و در سال پنجاه هجري با توطئه ي معاويه بر اثر مسوميت در سن چهل و هشت سالگي به شهادت رسيد و در قبرستان بقيع - در شهر مدينه - به خاك سپرده شد.

دعائم الإسلام: از على عليه السلام براى ما روايت شده كه فرمود: «زود افطارى خوردن و دير سحرى خوردن، مستحب است و ابتدا به نماز (يعنى نماز مغرب) نمودن قبل از افطار، مستحب است، مگر آن كه غذا حاضر باشد. پس اگر حاضر بود، ابتدا غذا خورده مى شود و سپس نماز خوانده مى شود. خوب نيست كه غذا را بگذارد و به نماز بايستد». و امام على عليه السلام ياد كرد كه كتف بريان شده شترى را نزد پيامبر خدا آوردند، در حالى كه بلال، اذان گفته بود. دستور داد كه بلال [ در گفتن اقامه] اندكى درنگ كند، تا آن كه ايشان خورد و ما هم خورديم. سپس اندكى شير خورد و ما هم خورديم. سپس دستور داد بلال اقامه بگويد. آن گاه نماز خواند و ما نيز با ايشان نماز خوانديم.

ماه خدا( پژوهشی جامع درباره ماه مبارک رمضان از نگاه قران و حدیث ) جلد۱،صفحه۲۹۱

كلمه غريب ۱

حكومت امام زمان

فاذا كان ذلك، ضرب يعسوب الدين بذنبه فيجتمعون اليه كما يجتمع قزع الخريف
هنگامي كه زمينه قيام و ظهور منجي جهان، فراهم آيد، يعسوب گيتي «پيشواي برتر جامعه» با پيروان راستين خود به حركت درآيد و در اين هنگام همه كساني كه مي‌توانند به ياريش بشتابند چون ابر پائيزي به سرعت، خود را بدو مي‌رسانند.

امام خميني (ره):

عشق اگر بال گشايد، به جهان، حاكم اوست
گر كند جلوه در اين كون و مكان، حاكم اوست
روزي از رخ بنمايد ز نهانخانه ي خويش
فاش گردد كه به پيدا و نهان، حاكم اوست
من چه گويم كه جهان نيست به جز پرتو عشق
ذوالجلالي است كه بر دهر و زمان، حاكم اوست

ملك الشعراء بهار:
اگر تو رخ بنمايي ستم نخواهد شد
ز حسن و خوبي تو هيچ كم نخواهد شد
هر كه او يار محترم دارد
دگر اندر جهان چه غم دارد
گلعذاران جهان بسيارند
ليك پيش گل رويت خارند
كيست معشوق من آن شاهد بزم ازلي
مظهر جلوه ي حق سر خفي نورجلي
سرو بستان نبي شمع شبستان علي
محرم اندر حرم قرب شه لم يزلي
هادي مهدي داراي جهان حجت عصر
آنكه بر رايت او خواند خدا آيت نصر
اي حجت دين حكيم مشفق
وي محيي دين حق، محمد

شرح نهج البلاغه دشتی - كلمه غريب ۰۰۱ - صفحه

قال على (علیه السلام):
«عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ، فَاِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الاِْیمانِ کَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لا خَیْرَ فى جَسَد لا رَأْسَ مَعَهُ، وَ لا فى ایمان لا صَبْرَ مَعَهُ»; «شما را به صبر سفارش مى کنم; زیرا «صبر» نسبت به «ایمان» همچون «سر» است نسبت به «بدن»، (همان گونه که) جسم بى سر ارزشى ندارد، ایمان بدون صبر و شکیبایى نیز بى ارزش است»(1).

شرح و تفسیر
صبر مسأله مهمّى است که در آیات قرآن و روایات معصومان (علیهم السلام) به صورت گسترده مطرح شده است. در اهمیّت فوق العاده صبر همین بس که طبق آنچه از برخى آیات قرآن مجید استفاده مى شود، صبر مهم ترین عامل ورود به بهشت است; آیه 24 سوره رعد اشاره به این مطلب دارد: (سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ); «(فرشتگان به بهشتیان مى گویند:) سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرا(ى جاویدان)!».

راز اهمیّت صبر
هنگامى که در اهمیّت صبر دقیق مى شویم و آن را موشکافى مى کنیم، درمى یابیم که تمام واجبات و محرّمات در صبر خلاصه شده است; زیرا انجام واجبات و ترک محرّمات بدون صبر امکان پذیر نیست!
صبر بر دو قسم است: 1ـ صبر منفى 2ـ صبر مثبت.
صبر منفى و نادرست عبارت است از این که انسان در مقابل هر حادثه اى تسلیم شود; در مقابل ظلم، بیمارى، فقر و مانند آن تسلیم گردد و هیچ مقاومتى از خود بروز ندهد. این، صبر منفى مى باشد و همان چیزى است که دشمنان ادیان بشرى مى گفتند: «ادیان زایده فکر ستمکاران است که براى ادامه ظلم خویش آن را درست کرده اند!».
قسم دوم صبر، که بسان «سر» نسبت به «بدن» است، صبر مثبت مى باشد. این نوع صبر است که به انسان نیرویى ده برابر نیروى حالت عادى مى بخشد! قرآن مجید در این رابطه مى فرماید:
(یا اَیُّهَا النَّبِىُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنینَ عَلَى الْقِتالِ اِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ یَغْلِبُوا مِأَتَیْنِ وَ اِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِأَةٌ یَغْلِبُوا اَلْفاً مِن الَّذینَ کَفَروُا بِاَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَفْقَهُونَ); «اى پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشویق کن. هرگاه بیست نفر با استقامت از شما باشد، بر دویست نفر غلبه مى کنند، و اگر صد نفر باشند، بر هزار نفر از کسانى که کافر شدند پیروز مى گردند; چرا که آن ها گروهى هستند که نمى فهمند»(2).
صبر در مقابل طاعت پروردگار و دورى از معاصى صبر مثبت است. صبر یک صفت برجسته اخلاقى است که در دنیا هم بسیار مفید است. بنابراین نه دین، و نه دنیا را بدون صبر نمى توان به دست آورد(3).
ا—————-
1. نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 82.
2. سوره انفال، آیه 65.
3. ماهیّت و ضرورت صبر، جایگاه صبر و صابران در قرآن، آفات صبر و دیگر مباحث مربوط به صبر را در کتاب سیماى صابران در قرآن، نوشته دکتر یوسف قرضاوى مطالعه فرمایید.