سیره اقتصادی امام
روش امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در امور مالی حکومت بر مبنای مساوات قرار دارد و این همان روش پسندیده ای است که در زمان پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم وجود داشته است و پس از او، این شیوه تغییر یافت و معیارهای دروغینی برای پرداخت‌های بی حساب به افراد، جای آن را گرفت و سبب پیدایش فاصله طبقاتی در جامعه اسلامی آن روز شد و اگرچه امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام در مدت خلافت خود به نظام برابری در پرداخت اموال مسلمین پای بند بودند ولی پس از ایشان بنی امیه اموال مسلمانان را مانند ملک شخصی خود و بر طبق مصالح فردی، به کار می‌بردند و از این راه پایه‌های حکومت نامشروع خود را محکم می‌کردند. آنها زمین‌های کشاورزی یا غیر آن از ثروت‌ها و اموال عمومی را به نزدیکان خود می‌بخشیدند و این کار که به ویژه در زمان خلیفه سوم و دوران بنی امیه رایج گردیده بود حالتی رسمی پیدا کرد.
امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که مظهر عدالت و دادگری است، بیت المالِ مردم را به عنوان ثروتی عمومی که همگان در آن شریک هستند قرار می‌دهد به گونه ای که هیچ گونه تبعیض و امتیاز خواهی در آن راه نداشته باشد و بخشش ثروت‌ها و زمین‌ها به کلّی ممنوع باشد.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
«… اِذا قامَ قائِمُنا اضْمَحَلَّت الْقَطائِعُ فَلاقَطائِع  ؛
زمانی که قائم ما قیام کند، قطایع (زمین‌هایی که زمامداران و حکام جور در مالکیت خود در آوره و یا واگذار کرده اند) از بین می‌رود به طوری که دیگر قطایعی در میان نخواهد بود. »
و دیگر از شاخصه‌های شیوه مالی امام آن است که در راستای رفع نیازهای مادّی و ایجاد رفاهی معقول برای زندگی تمام افراد، امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اموال فراوانی به مردم می‌بخشد و در حکومت او هر نیازمندی که از او طلب می‌کند، اموال زیادی دریافت می‌کند.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
«… فَهُوَ یحْثُوا الْمالَ حَثْواً ؛
او (مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) اموال را به فراوانی می‌بخشد. »
و این شیوه برای ایجاد زمینه‌های اصلاح فردی و اجتماعی است که هدف بزرگ امام خوبان است. آن حضرت با بی نیاز کردن مردم از جهت مادّی، در پی ایجاد زمینه مناسب برای پرداختن افراد به طاعت و عبادت پروردگار است.

[نگین افرینش ( درسنامه دوره مقدماتی معارف مهدویت ) ،صفحه۱۸۷]

هر حاکمی در حکومت و بخش‌های مختلف مدیریت خود شیوه ای مخصوص دارد که این خود از مشخصه‌های حکومت اوست. امام موعود و مهدی منتظر علیه السلام نیز وقتی حکومت جهان را به دست گیرد در تدبیر نظام جهانی خود روش و متد خاصّی دارد. به جهت اهمیت موضوع مناسب است در زلال سخنان پیامبر اکرم و امامان معصوم علیهم السلام شیوه حکومتی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را بهتر و بیشتر بشناسیم.

آنچه در ابتدا باید بر آن تأکید شود این است که روایات، یک تصویر کلّی از سیره آن بزرگوار به دست داده است و آن عبارتست از اینکه سیره امام مهدی همان سیره و روش پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله و سلم است و آنگونه که پیامبر در زمان خود با جاهلیت بشری در همه ابعاد آن مبارزه کرد و اسلام ناب که ضامن سعادت دنیا و آخرت است را بر محیط خود حاکم کرد، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز با ظهور خود با جاهلیت جدید که دردناکتر از جاهلیت قدیم است بر خورد خواهد کرد و ارزشهای اسلامی و الهی را بر ویرانه‌های جاهلیت مدرن، بنا خواهد کرد.

از امام صادق علیه السلام درباره سیره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سؤال شد، فرمود:
«یصْنَعُ کَما صَنَعَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله و سلم یهْدِمُ ما کانَ قَبْلَهُ کَما هَدَمَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله و سلم اَمْرَالْجاهِلِیة وَیسْتَأنِفُ الاِْسْلامَ جَدیداً.
امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مانند پیامبر اسلام عمل خواهد کرد (و) همانگونه که پیامبر آنچه از روش جاهلیت (در میان مردم مرسوم) بود از میان برد، همینگونه روشهای جاهلی پیش از ظهور خود را نابود خواهد ساخت و اسلام را از نو پی ریزی خواهد کرد. »
این سیاست کلّی امام موعود علیه السلام در زمان حاکمیت اوست. البته شرایط زمانی متفاوت، موجب تغییراتی در شیوه اجرا و حکومت داری می‌شود که در روایات مطرح گردیده

پس از اینکه عالم بشریت یک دوره بسیار طولانی از حاکمیت ظلم و ستم را پشت سر گذاشت، جهان با ظهور آخرین حجّت پروردگار به سوی حاکمیت خوبی‌ها خواهد رفت و حکومت به دست حاکمان و نیکان قرار خواهد گرفت و این وعده حتمی خداوند است.
حکومت خوبان که با فرمانروایی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آغاز می‌شود تا پایان عمر دنیا ادامه خواهد یافت و دیگر روزگار ظلم و ظالمین تکرار نخواهد شد.
در سخنی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمده است که خداوند بزرگ حاکمیت آخرین پیشوای معصوم را به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم بشارت می‌دهد و در پایان می‌افزاید:

« (پس از آنکه مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به حکومت رسید) دولت او را دوام خواهم بخشید و پیوسته تا قیامت، روزگار (و حاکمیت زمین) را در دست اولیاء ودوستان خود دست به دست خواهم کرد.»
بنابراین نظام عادلانه ای که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برپا خواهد کرد، دولتی است که پس از آن برای دیگران دولتی نخواهد بود و در حقیقت تاریخ جدیدی از حیات بشر شروع خواهد شد که سراسر در زیر حاکمیت الهی بسر خواهد بُرد.
امام باقر علیه السلام فرمود:

«دولت ما آخرین دولت هاست و هیچ خاندان صاحب دولتی نمی ماند مگر اینکه پیش از حکومت ما، حاکم می‌شوند تا وقتی (حکومت اهل بیت بر پا شد و) شیوه حکمرانی ما را دیدند نگویند، اگر ما هم حاکم می‌شدیم همینگونه عمل می‌کردیم. »
بنابراین مدّت استمرار نظام الهی پس از ظهور، جدا از مدّت حکومت شخص امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که مطابق روایات آن حضرت باقیمانده عمر خود را حاکم بوده و سرانجام چشم از جهان فرو خواهد بست.
تردیدی نیست که مدت حکومت آن حضرت باید به قدری باشد که امکان تحول جهانی و استقرار عدالت در همه مناطق عالم وجود داشته باشد ولی اینکه این هدف در چند سال قابل دسترسی است، قابل تخمین و گمانه زنی نیست و باید به روایات امامان معصوم علیهم السلام رجوع کرد. البته با توجه به قابلیت‌های آن رهبر الهی و توفیق و مدد غیبی برای آن حضرت و اصحاب و یاران شایسته ای که در اختیار اوست و آمادگی جهانی برای پذیرفتن حاکمیت ارزش‌ها و زیبایی‌ها در زمان ظهور، ممکن است که رسالت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمانی نسبتاً کوتاه انجام شود و جریانی که بشریت در طول قرون متمادی از ایجاد آن ناتوان بوده است در کمتر از ۱۰ سال اتفاق افتد.
روایاتی که مدت حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را بیان می‌کند بسیار گوناگون است. بعضی از آنها مدت حکومت آن حضرت را ۵ سال و تعدادی از آنها ۷ سال و برخی دیگر ۸ و ۹ و ۱۰ سال بیان کرده است. چند روایت هم مدت حکومت را ۱۹ سال و چند ماه و بالاخره ۴۰ سال و ۳۰۹ سال بر شمرده است. گذشته از اینکه علّت این همه اختلاف در روایات، روشن نیست پیدا کردن مدت واقعی حکومت از میان این روایات کاری دشوار است. اما بعضی از علمای شیعه با توجه به فراوانی و شهرت روایات ۷ سال، این نظر را انتخاب کرده اند.
و بعضی دیگر گفته اند مدت حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ۷ سال است ولی هر سال از سالهای حکومت حضرت به اندازه ۱۰ سال از سالهای ماست که این مطلب نیز در بعضی روایات آمده است:
راوی از امام صادق علیه السلام درباره مدت حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سؤال می‌کند و امام می‌فرماید:
« (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) هفت سال حکومت می‌کند که برابر ۷۰ سال از سالهای روزگار شماست. »
مرحوم مجلسی; می‌فرماید:
«روایاتی که درباره مدت حکومت امام علیه السلام رسیده است باید به احتمال‌های زیر توجیه کرد: برخی روایات به تمام مدت حکومت اشاره دارد و برخی بر مدت ثبات و استقرار و حکومت. بعضی مطابق سال‌ها و روزهایی است که ما با آن آشناییم و بعضی مطابق سال‌ها و ماههای روزگار حضرت است که طولانی می‌باشد و خداوند به حقیقت مطلب آگاه است. »
نگین افرینش ( درسنامه دوره مقدماتی معارف مهدویت )

تردیدی نیست که حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف حکومتی جهانی است زیرا که او موعود همه بشریت و تحقق بخش آرزوهای همه انسان هاست. بنابراین آنچه از زیبایی‌ها و خوبی‌ها در سایه حکومت او به وجود آید سراسر زمین را فرا خواهد گرفت. این حقیقتی است که روایات فراوان، شاهد آن است:
الف. روایات بسیاری که مضمون آن چنین است، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف زمین را پر از عدل و داد می‌کند همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد. کلمه «زمین» (الارض) سرتاسر کره خاکی را در بر می‌گیرد و هیچ دلیلی وجود که معنی آن را به بخشی از زمین محدود کند.
ب. روایاتی که از تسلّط امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر مناطق مختلف جهان خبر داده است که گستردگی و پراکندگی و اهمیت آن مناطق، حکایت از سلطه آن حضرت بر تمامی جهان دارد و معلوم می‌شود که نام بردن از شهرها و کشورها در روایات از باب نمونه و مثال بوده و میزان درک مخاطبان روایات در آن زمان نیز ملاحظه گردیده است.
در روایات مختلف از روم، چین، دیلم یا کوههای دیلم، ترک، سند، هند، قسطنطنیه، کابل شاه و خزر به عنوان مناطقی که امام مهدی بر آنها مسلط خواهد شد و آنها را فتح خواهد کرد نام برده شده است.
گفتنی است که در زمان ائمه علیهم السلام مناطق یاد شده بر بخش‌های بسیار گسترده تری نسبت به زمان ما، گفته می‌شده است. برای مثال «روم» شامل همه اروپا و حتی قاره آمریکا می گردیده و مراد از چین همه شرق آسیا بوده که شامل ژاپن نیز می‌شود همانگونه که «هند»، پاکستان امروز را شامل بوده است.
شهر قسطنطنیه همان استانبول است که در جهان آن روز به عنوان مقاوم ترین شهرها و مناطق از آن یاد می‌شده و در واقع فتح آن یک پیروزی و موفقیت بزرگ شمرده می‌شده زیرا که یکی از راههای اصلی ورود به قاره اروپا بوده است.
خلاصه اینکه تسلّط امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر مناطق حسّاس و مهم جهان حکایت از گستردگی جهانی فرمانروایی آن حضرت دارد.
ج. گذشته از روایات دسته اول و دسته دوّم، روایات متعددی در دست است که به روشنی از جهانی بودن حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خبر می‌دهد.
در سخنی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است که خداوند متعال فرموده است:

«… من دین خود را به دست آنها (پیشوایان دوازده گانه) بر همه آئین‌ها پیروز می‌گردانم و به دست ایشان فرمان خود را (بر همه) چیره خواهم ساخت و به (قیام) آخرین آنها امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سراسر زمین را از دشمنانم پاک خواهم کرد و او را بر مشرق و مغرب زمین فرمانروا خواهم گرداند… »
و امام باقر علیه السلام فرمود:

«اَلْقائِمُ مِنّا… یبْلُغُ سُلْطانَهُ الْمَشْرِقَ وَالْمَغْرِبَ وَ یظْهِرُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ دینَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ وَ لَوْکَرِهَ الْمُشْرِکُونَ… ؛

قائم علیه السلام از ما (خاندان پیامبر) است… (او کسی است که) فرمانروایی او مشرق و مغرب (عالم) را فرا خواهد گرفت و خداوند به دست او دین خود را بر همه ادیان غلبه می‌دهد اگر چه مشرکان را خوش نیاید. »
و اما مرکز حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، شهر تاریخی کوفه است که در آن زمان وسعت زیادی خواهد یافت به گونه ای که شهر نجف را که در چند کیلومتری کوفه است شامل می‌شود و به همین دلیل است که در بعضی روایات، کوفه و در بعضی دیگر نجف به عنوان مرکز حکومت نام برده شده است.
امام صادق علیه السلام در ضمن روایتی طولانی فرمود:
«مرکز حکومت او (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) شهر کوفه خواهد بود و محل قضاوت او مسجد (بزرگ) کوفه. »
گفتنی است شهر کوفه از دیرزمان، مورد توجّه خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و محل زمامداری حضرت علی علیه السلام بوده است و مسجد مشهور آن یکی از چهار مسجد معروف جهان اسلام است که امام علی علیه السلام در آن نماز و خطبه می‌خوانده است و نیز در آن به امر قضاوت می‌پرداخته است و در نهایت در محراب همان مسجد به شهادت رسیده است.
نگین افرینش ( درسنامه دوره مقدماتی معارف مهدویت )

پس از آشنایی با اهداف حکومت، باید به بررسی برنامه‌های حکومت برای رسیدن به هدف‌های مذکور بپردازیم تا ضمن شناخت مسیر فعالیت‌ها در دورانِ سبز ظهور، الگویی برای دوران پیش از ظهور ترسیم شود و آنانکه به انتظار منجی بزرگ عالم هستند با روش‌های حکومتی و برنامه‌های اجرایی امام عصر علیه السلام آشنا گردیده و خود و جامعه را برای پیمودن چنان راهی آماده کنند.
با استفاده از روایات فراوانی که درباره دوران حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف موجود است سه محور عمده برنامه‌های آن حکومت عبارتند از: 1⃣برنامه‌های فرهنگی،
2⃣برنامه‌های اجتماعی
3⃣برنامه‌های اقتصادی.

به بیان دیگر جامعه بشری که به خاطر دوری از تعالیم ناب قرآن و سیره پیشوایان دینی، به انحطاط فرهنگی گرفتار شده است لازم است در پرتو یک انقلاب فرهنگی بزرگ، به دامن قرآن و عترت بازگردانده شود.
همچنین لزوم یک «برنامه جامع اجتماعی» به آن جهت است که زخم‌های گوناگون پیکر اجتماع، التیام گیرد و برنامه‌های صحیحی که ضامن حیات واقعی جامعه و برخورداری همگان از حقوق الهی و انسانی است به جای روش‌های ظالمانه که جامعه را به هرج و مرج و فساد و تباهی و از بین رفتن حقوق ضعیفان کشانیده است، قرار گرفته و اجرا گردد.
برای فراهم شدن زمینه‌های تعالی فرهنگی و رشد اجتماعی، برنامه اقتصادی نیز ضرورت دارد تا ضمن آن از تمامی امکانات مادّی زمینی به شکل عادلانه و در بستر مناسب استفاده شود. به بیان دیگر اینکه با بهره گیری بهینه از مواهب طبیعی، رشد اقتصادی و تأمین معیشت برای همه طبقات و در همه محیط‌ها امکان پذیر گردد.
پس از بیان اجمالی برنامه‌های حکومت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف به بررسی تفصیلی آنها بر اساس روایات معصومین علیهم السلام می‌پردازیم و مهمترین برنامه‌های حضرت را در هر بخش مورد بحث قرار می‌دهیم:

الف. برنامه فرهنگی

در حکومت جهانی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تمامی فعالیت‌های فرهنگی، در راستای رشد و تعالی علمی و عملی مردم خواهد بود و با جهل و نادانی در همه زمینه‌ها مقابله خواهد شد.
مهمترین محورهای جهاد فرهنگی در حکومت حقّ عبارتند از:

۱. احیاء کتاب و سنّت
۲. گسترش معرفت واخلاق
۳. نهضت علمی
۴. مبارزه با بدعتها

ادامه »